Người dân là chủ thể trong ứng phó các đe dọa an ninh phi truyền thống

Cán bộ, chiến sĩ các đơn vị Công an tỉnh Bắc Kạn (cũ) hỗ trợ các hộ dân khắc phục hậu quả mưa lũ, ngày 22/5/2025. (Ảnh: NAM PHONG)

Bên cạnh mối đe dọa về quân sự còn xuất hiện nhiều yếu tố mới đe dọa an ninh con người, an ninh quốc gia như: thảm họa thiên nhiên, cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm công nghệ cao, tài chính, an ninh năng lượng, an ninh lương thực...

Tại tọa đàm “Nâng cao năng lực quản trị an ninh phi truyền thống trong kỷ nguyên vươn mình của Việt Nam trước những thách thức toàn cầu”, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, GS, TS Nguyễn Xuân Yêm cho rằng: An ninh phi truyền thống là những vấn đề an ninh hình thành dựa trên những tác động, nguy cơ phi quân sự.

Có khoảng 30 nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống, trong đó nổi lên 5 nguy cơ cần lưu tâm: Tội phạm xuyên quốc gia; an ninh kinh tế với nguy cơ chệch hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm giảm tăng trưởng kinh tế, rơi vào bẫy thu nhập trung bình; an ninh môi trường, an ninh nguồn nước gắn liền với biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên; an ninh y tế, an ninh sức khỏe liên quan đến an toàn của các cơ sở y tế, an ninh dân số, già hóa dân số, mất cân bằng giới tính, an toàn thực phẩm; các nguy cơ đe dọa về an ninh mạng và an ninh mạng xã hội.

Có khoảng 30 nguy cơ đe dọa an ninh phi truyền thống, trong đó nổi lên 5 nguy cơ cần lưu tâm: Tội phạm xuyên quốc gia; an ninh kinh tế với nguy cơ chệch hướng phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa làm giảm tăng trưởng kinh tế, rơi vào bẫy thu nhập trung bình; an ninh môi trường, an ninh nguồn nước gắn liền với biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên; an ninh y tế, an ninh sức khỏe liên quan đến an toàn của các cơ sở y tế, an ninh dân số, già hóa dân số, mất cân bằng giới tính, an toàn thực phẩm; các nguy cơ đe dọa về an ninh mạng và an ninh mạng xã hội.

(Viện trưởng Việ An ninh phi truyền thống, GS, TS Nguyễn Xuân Yêm

Trong năm 2024, nước ta đã chứng kiến rất nhiều nguy cơ an ninh phi truyền thống. Báo cáo khảo sát an ninh mạng năm 2024 của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho thấy: Có tới 46,15% số cơ quan, doanh nghiệp bị tấn công mạng, với tổng số vụ tấn công mạng ước tính hơn 659 nghìn vụ. Nhiều cuộc tấn công mạng rất dữ dội nhằm vào các tập đoàn kinh tế lớn như VNDirect, PVOil, Vietnam Post cùng nhiều cơ sở y tế, giáo dục. Đặc biệt, vụ tấn công gần đây tại Trung tâm Thông tin tín dụng quốc gia (CIC) trong tháng 9/2025 tiếp tục cho thấy dấu hiệu tội phạm mạng chiếm đoạt dữ liệu cá nhân ngày càng gia tăng.

Bên cạnh đó, trung bình cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có một người trở thành nạn nhân của lừa đảo trực tuyến.

Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, công tác phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống đã đạt một số kết quả tích cực. Tuy nhiên, công tác này vẫn còn hạn chế, nhất là trong các lĩnh vực như: Biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh, an ninh mạng.

Nguyên nhân là do sự phối hợp giữa các ban, bộ, ngành, địa phương về phòng ngừa, ứng phó các đe dọa an ninh phi truyền thống chưa đồng bộ, chặt chẽ; hợp tác quốc tế chưa thật hiệu quả; chưa có chiến lược khung tổng thể; cơ chế thống nhất để điều phối, huy động lực lượng, phương tiện phục vụ phòng ngừa, ứng phó, dẫn đến phân tán nguồn lực, thậm chí cản trở quá trình giải quyết, quản trị.

Ngày 22/5/2025, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Nghị quyết số 147/NQ-CP về Chiến lược tổng thể quốc gia phòng ngừa, ứng phó với các mối đe dọa an ninh phi truyền thống đến năm 2030, tầm nhìn 2045.

Đây là bước đi tiên phong, mang tính đột phá, thể hiện quyết tâm chính trị cao của Đảng và Nhà nước trong việc chủ động ứng phó với các thách thức toàn cầu, đồng thời góp phần nâng cao uy tín, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế.

Chiến lược đặt ra mục tiêu tổng quát là thống nhất nhận thức và hành động của toàn hệ thống chính trị và xã hội trong việc phòng ngừa, ứng phó với các đe dọa an ninh phi truyền thống; từng bước nâng cao năng lực cảnh báo, dự báo, quản trị hiệu quả rủi ro; bảo đảm an toàn cho người dân, xã hội; đồng thời thể hiện trách nhiệm của Việt Nam đối với cộng đồng quốc tế.

Tại Hội nghị toàn quốc triển khai Nghị quyết số 147/NQ-CP do Bộ Công an tổ chức, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Mục tiêu của Chiến lược phải cụ thể, phát triển nhanh, bền vững; bảo đảm an ninh, an toàn, an dân. Quan điểm xuyên suốt là “lấy người dân làm trung tâm, chủ thể”, kết hợp giữa phòng ngừa bền vững và ứng phó kịp thời, linh hoạt; không để xảy ra sự cố, trong trường hợp xảy ra sự cố phải xử lý nhanh, hiệu quả.

Thực tế cho thấy, người dân và cộng đồng đang giữ vai trò then chốt trong công tác phòng ngừa, ứng phó với thiên tai, thảm họa. Từ việc chủ động phòng tránh lũ lụt, sạt lở, đến tham gia hỗ trợ khắc phục hậu quả tại các vùng bị ảnh hưởng.

Với phương châm “4 tại chỗ”, các mô hình cảnh báo sớm, đội tình nguyện, các dự án phát triển bền vững do cộng đồng triển khai đã góp phần quan trọng nâng cao khả năng chống chịu và thích ứng ngay từ cơ sở. Nâng cao nhận thức cộng đồng cũng đồng nghĩa phát huy hơn nữa vai trò giám sát, phản ánh của nhân dân trước những nguy cơ, thách thức mới.

Dự báo, “cuộc chiến” với tội phạm mạng sẽ còn lâu dài, phức tạp, đặt ra nhiều khó khăn, thách thức cho lực lượng chức năng. Để giành thế chủ động trên không gian mạng, đòi hỏi phải huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, lực lượng chuyên trách và toàn dân.

Song song với các giải pháp kỹ thuật, hoàn thiện hành lang pháp lý, công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức an ninh mạng cho cộng đồng cần được đẩy mạnh hơn bao giờ hết.

Việc trang bị kỹ năng phòng vệ trên mạng cho người dân không chỉ là thách thức, mà còn là chìa khóa quan trọng nhằm giảm thiểu số lượng nạn nhân trong tương lai.

Các chiến dịch truyền thông phải hướng tới mục tiêu bền vững: Rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng xác thực thông tin, nhận diện thủ đoạn lừa đảo, thay vì chỉ dừng lại ở việc liệt kê các hình thức vi phạm. Mỗi công dân cần trở thành “lá chắn sống” trước vấn nạn tin giả, lừa đảo ngày càng tinh vi.

Do đó, các chương trình truyền thông phải được triển khai thường xuyên, liên tục, với nội dung, hình thức phong phú, phù hợp từng nhóm đối tượng; chú trọng đến vùng sâu, vùng xa, nơi người dân còn hạn chế về kỹ năng số và khả năng tiếp cận thông tin.

Để đối phó hiệu quả với tội phạm mạng, việc củng cố, hiện đại hóa lực lượng chuyên trách là yêu cầu cấp bách. Lực lượng Công an nhân dân cần tiếp tục xây dựng theo hướng chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đủ sức làm nòng cốt trong đấu tranh phòng, chống tội phạm công nghệ cao.

Chú trọng đào tạo đội ngũ cán bộ chuyên sâu về an ninh phi truyền thống, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành từ Trung ương tới địa phương, bảo đảm nguyên tắc “ba chủ động”, “bốn tại chỗ”, đồng thời, tăng cường hợp tác quốc tế, tham gia tích cực các diễn đàn khu vực, toàn cầu; chia sẻ kinh nghiệm, tranh thủ hỗ trợ tài chính, công nghệ, đào tạo nhân lực từ các quốc gia và tổ chức quốc tế, nhằm nâng cao hơn nữa năng lực ứng phó trước những thách thức an ninh phi truyền thống đang ngày càng gia tăng.

THÁI SƠN

Nguồn: https://nhandan.vn/nguoi-dan-la-chu-the-trong-ung-pho-cac-de-doa-an-ninh-phi-truyen-thong-post913004.html