Người “gieo mầm” văn hóa Cao Lan cho thế hệ trẻ

Các thành viên CLB giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Cao Lan, thôn Kim Phú 15, phường Mỹ Lâm biểu diễn điệu mua Khai đèn.

Tâm huyết với văn hóa dân tộc

Đến thôn Kim Phú 15, hỏi bà Vi Thị Sửu ai cũng biết, bởi bà là người tâm huyết, có công đầu trong việc thành lập Câu lạc bộ (CLB) giữ gìn bản sắc dân tộc Cao Lan ở thôn. Được gặp bà trong ngôi nhà sàn bê tông sạch đẹp, vừa mỏm mẻm nhai trầu, bà Sửu vừa say sưa kể cho chúng tôi nghe cái duyên của bà với hát Sình ca và các điệu múa của dân tộc.

Bố của bà Sửu làm thầy, ngày bà còn nhỏ, cứ mùng 2 tháng Giêng là thấy ông làm Lễ khai nhạc, dạy nhảy cho thanh niên trong làng. Những bài nhảy thường theo nhạc cụ như trống tang sành, sáo, nhị, chiêng... Khi đó, chỉ nam thanh niên mới được học nhảy, múa, còn con gái chỉ được xem và cổ vũ.

Bà Vi Thị Sửu và các thành viên CLB hướng dẫn các cháu nhỏ đánh trống tang sành.

Lễ khai nhạc kéo dài đến 14, 15 tháng Giêng thì kết thúc, khi đó gọi là Khai đèn (khai xuân) cầu cho một năm mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt. Hằng năm, được xem bố làm lễ, dạy nhảy, múa cho thanh niên, nên bà cũng tự học theo và nhớ trong đầu từng điệu nhảy, điệu múa. Các nhạc cụ cũng quen thuộc và bà có thể chơi thành thạo, sau đó tích cực tham gia các hoạt động văn hóa, văn nghệ của thôn.

Năm 2012, thôn thành lập tổ văn nghệ, do bà làm Tổ trưởng. Tổ có 10 thành viên là hội viên người cao tuổi trong thôn. Ban ngày bận việc nhà nông, cứ buổi tối nào trong tuần rảnh, các thành viên lại tranh thủ tập luyện, bà hướng dẫn các thành viên trong tổ văn nghệ tập múa, tập hát. Những điệu múa truyền thống của đồng bào Cao Lan như: Múa khai đèn, phát nương tra hạt, cầu mùa, xuống đồng, xúc tép... đều được tập luyện và biểu diễn một cách thuần thục. Hằng năm, cứ đến Lễ hội đình làng Giếng Tanh của xã vào ngày mùng 10 tháng Giêng, tổ văn nghệ lại tham gia biểu diễn các bài hát, múa truyền thống của dân tộc.

Các thành viên CLB giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Cao Lan, thôn Kim Phú 15, phường Mỹ Lâm biểu diễn điệu mua Khai đèn.

Trao truyền cho lớp trẻ

Tổ văn nghệ hoạt động hiệu quả nhưng chủ yếu là các thành viên cao tuổi, chưa thu hút được thế hệ trẻ tham gia, vì vậy, bà Sửu và các thành viên trong tổ đã vận động các gia đình cho con, cháu đi tập văn nghệ, để góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc ở địa phương. Kết quả, đã có 10 cháu tham gia. Trong tuần các cháu bận học, tổ văn nghệ dạy cho các cháu vào các buổi tối cuối tuần và tranh thủ dạy vào dịp nghỉ hè. Bà Sửu tâm sự: “Khi ấy điều kiện còn khó khăn, việc may trang phục truyền thống cho các cháu cũng không dễ dàng, nhưng tôi cùng các gia đình đã chuẩn bị cho mỗi cháu một bộ trang phục truyền thống, các cháu rất thích. Tôi còn tranh thủ thời gian tự tay khâu xà cạp cuốn chân cho các cháu. Tụi trẻ vui lắm”.

Cứ như thế, bằng sự tâm huyết, tận tâm và tình yêu với văn hóa dân tộc, bà và tổ văn nghệ đã duy trì tốt phong trào văn hóa, văn nghệ ở thôn. Đến năm 2023, thôn đã thành lập Câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Cao Lan, thu hút ngày càng đông thành viên tham gia. Bà Trần Thị Thu, Chủ nhiệm Câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Cao Lan thôn Kim Phú 15 cho biết, CLB hiện có hơn 20 thành viên tham gia. Bà Sửu tuy tuổi đã cao, không còn tham gia CLB, nhưng bà vẫn là “cố vấn” giúp CLB tập luyện các bài hát, múa truyền thống.

Các cháu nhỏ được các thành viên CLB dạy hát Sình ca.

Đặc biệt, khi thiếu người bà vẫn đánh chiêng, đánh trống giúp cho các thành viên CLB tập luyện và biểu diễn. Sự tâm huyết của bà chính là động lực rất lớn để các thành viên trong Ban chủ nhiệm luôn cố gắng giữ gìn và phát huy thành quả của CLB trong suốt những năm qua đã được bà Sửu gây dựng.

Bà Nịnh Thị Mắn, thành viên CLB cho biết, tham gia CLB từ những ngày đầu mới thành lập, bà và mọi người đã được bà Sửu hướng dẫn rất tận tình. Có những bài múa, bài hát CLB chưa thuộc hết, động tác chưa đúng đều được bà chỉ bảo tận tình.

CLB cũng luôn chú trọng truyền dạy cho các cháu nhỏ từng điệu múa, lời hát để bản sắc văn hóa không bị mai một. Em Trần Thảo My, học sinh lớp 5 chia sẻ, cháu đã tham gia CLB được 2 năm nay. Được các bà hướng dẫn, giờ cháu đã có thể hát thành thạo 3-4 bài như: Bài Chúc tụng, Giao duyên, Khai tiếng. Trong dịp lễ hội, cháu còn được tham gia biểu diễn cùng các ông, các bà, cháu rất tự hào về văn hóa dân tộc mình.

Bà Vi Thị Sửu hướng dẫn các thành viên CLB hát Sình ca.

Em Phương Anh Thư, học sinh lớp 5 nói, cháu đã học được bài hát ru em, biết nhảy giao duyên, nhảy phất cờ... Lúc đầu học cháu cũng thấy khó, nhưng được các bà và bà Sửu hướng dẫn, tập luyện cùng cháu thấy dễ hiểu và học nhanh hơn. Cháu còn có các bạn cùng tham gia tập luyện nên rất vui.

Rời ngôi nhà sàn của bà Sửu khi bóng chiều đã ngả, nhưng hình ảnh bà móm mém nhai trầu, đôi tay vẫn thoăn thoắt gõ nhịp trống, nhịp chiêng cho các cháu nhỏ tập luyện cứ đọng mãi trong tâm trí chúng tôi. Bởi không chỉ là dạy hát, dạy múa, bà đã truyền lại "ngọn lửa" đam mê và lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay ở địa phương.

Huyền Linh

Nguồn: https://baotuyenquang.com.vn/van-hoa/du-lich/202511/nguoi-gieo-mam-van-hoa-cao-lan-cho-the-he-tre-2820e5c/