Những “nghệ sĩ đồng quê” bảo tồn và phát huy giá trị làn điệu trống quân

Giữa nhịp sống hiện đại, khi nhiều giá trị văn hóa dân gian đứng trước nguy cơ mai một, làn điệu trống quân ở xã Triệu Việt Vương vẫn vang lên trong các không gian cộng đồng. Giữ cho tiếng hát ấy được bền lâu là những con người bình dị, các “nghệ sĩ đồng quê” của Câu lạc bộ (CLB) Trống quân Dạ Trạch ngày ngày miệt mài gìn giữ và trao truyền di sản quê hương.

Các thành viên CLB Trống quân Dạ Trạch, xã Triệu Việt Vương biểu diễn hát trống quân tại đền Hóa Dạ Trạch.

Hát trống quân vốn là loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2016. Ở Hưng Yên, nhiều địa phương còn lưu giữ hình thức diễn xướng này, nhưng nổi tiếng và tiêu biểu nhất là ở xã Triệu Việt Vương, mảnh đất gắn liền với truyền thuyết Chử Đồng Tử – Tiên Dung, với lễ hội đền Hóa Dạ Trạch, lễ hội đền Triệu Việt Vương. Mang trong mình những câu hát về phong tục, địa danh, lịch sử làng xã, trống quân được xem như kho tư liệu dân gian quý báu, phản ánh đời sống văn hóa – xã hội của người dân nơi đây qua nhiều thế hệ.

Anh Nguyễn Văn Hẳn, Chủ nhiệm CLB Trống quân Dạ Trạch, cho biết: CLB được thành lập năm 2012, hiện quy tụ 36 thành viên thuộc nhiều lứa tuổi, từ các cụ gần 90 đến những người trẻ gần 30 tuổi. Đến nay, CLB có 7 thành viên được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Dù ai cũng bận rộn với công việc thường ngày, mỗi khi thu xếp được thời gian, các thành viên lại quây quần bên tiếng trống, câu hát, cùng nuôi dưỡng niềm say mê và đưa làn điệu trống quân quê hương đến với nhiều vùng miền.

Tiết mục hát trống quân được biểu diễn tại nhiều hội nghị, sự kiện trong xã Triệu Việt Vương.

Trong những gương mặt dành nhiều tâm huyết cho trống quân xã Triệu Việt Vương, bà Nguyễn Thị Xuyên (sinh năm 1951) ở thôn Yên Vĩnh được coi như “cây đa, cây đề” của phong trào. Gắn bó với điệu hát từ năm 1993, bà Xuyên học trống quân theo đúng cách “cha truyền, mẹ dạy”, thuộc từng câu hát qua lời ru, câu đối đáp của cha ông. Với bà, trống quân không chỉ là tiếng hát mà còn là ký ức tuổi thơ, là mạch nguồn văn hóa của quê hương. Nhiều năm qua, bà Xuyên cùng các thành viên CLB nhiệt tình tham gia truyền dạy cho các xã, phường trong tỉnh; trực tiếp giảng dạy cho học sinh tiểu học và THCS trong xã, góp phần đưa trống quân đến gần hơn với thế hệ trẻ.

Những nỗ lực bền bỉ của bà đã được ghi nhận khi năm 2011, bà được Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam công nhận là Nghệ nhân dân gian; năm 2015, bà vinh dự được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú vì những đóng góp quan trọng trong bảo tồn di sản.

Cùng thế hệ với bà Xuyên, bà Nguyễn Thị Cánh (sinh năm 1955) cũng là một giọng hát trống quân nổi bật của CLB. Dù đã 70 tuổi, bà vẫn chăm chỉ tập luyện và biểu diễn. Với bà, tiếng trống quân như “đánh thức cả một thời tuổi trẻ”, là phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần. Bà Cánh chia sẻ, mỗi lần cất giọng, bà vẫn thấy sự hào hứng như thuở ban đầu, nhất là khi được hát cùng lớp trẻ trong xã. Nhìn các em say mê tập luyện, bà càng muốn góp phần giữ gìn truyền thống, mong trống quân không chỉ dừng lại ở việc biểu diễn mà trở thành niềm tự hào của thế hệ trẻ Triệu Việt Vương.

Thành viên CLB Trống quân Dạ Trạch truyền dạy hát trống quân cho thế hệ trẻ.

Nếu bà Xuyên, bà Cánh là những “ngọn lửa lớn” của phong trào hát trống quân ở xã Triệu Việt Vương, thì lớp kế cận như anh Nguyễn Văn Hẳn (sinh năm 1973) lại là những người tiếp tục giữ ngọn lửa ấy cháy bền. Sinh ra trong gia đình có mẹ biết hát trống quân, ngay từ nhỏ anh đã thuộc lòng nhiều làn điệu và hiểu rõ cách hát đối đáp. Tham gia CLB Trống quân Dạ Trạch, anh nhanh chóng trở thành một trong những giọng hát chính. Từ khi đảm nhiệm vai trò Chủ nhiệm CLB năm 2017, anh duy trì lịch sinh hoạt CLB đều đặn hai lần mỗi tháng, tổ chức tập luyện, tham gia biểu diễn tại các sự kiện văn hóa và tích cực truyền dạy kỹ năng cho thanh thiếu niên. Theo anh Hẳn, trống quân gợi lại không gian thanh bình của làng quê, dễ tiếp nhận nhưng để hát đúng chất giao duyên cần giữ sự mộc mạc và khả năng ứng khẩu. Anh mong có thêm nhiều người trẻ yêu mến và gắn bó với làn điệu dân gian này.

Sự hồi sinh mạnh mẽ của trống quân ở Triệu Việt Vương cũng nhờ sự quan tâm của chính quyền địa phương. Xã hỗ trợ địa điểm sinh hoạt, mở lớp truyền dạy, khuyến khích đưa trống quân vào các lễ hội, sự kiện văn hóa…Trên hành trình gìn giữ và trao truyền trống quân, những người “nghệ sĩ đồng quê” như bà Xuyên, bà Cánh, ông Hẳn… chính là “cầu nối” giữa quá khứ và hiện tại. Bằng tình yêu và trách nhiệm với di sản, họ đã tiếp sức để trống quân tiếp tục vang vọng, trở thành niềm tự hào của người dân Triệu Việt Vương hôm nay và mai sau.

Hương Giang

Nguồn: https://baohungyen.vn/nhung-nghe-si-dong-que-bao-ton-va-phat-huy-gia-tri-lan-dieu-trong-quan-3188787.html