Nơi di sản Then thăng hoa cùng Gen Z

Làm thế nào để thanh niên thực sự trở thành lực lượng nòng cốt trong việc gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống? Câu trả lời đang được thực hiện rất sinh động tại Trường Cao đẳng Nghệ thuật Việt Bắc, nơi Câu lạc bộ (CLB) Đồi Hoa ra đời và trở thành một “nhịp cầu” kết nối quá khứ với hiện tại, đưa Then thăng hoa cùng sức trẻ.

CLB Đồi Hoa, Trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật Việt Bắc tập luyện thường xuyên. Ảnh: Huy Dũng

“Cú hích” từ Đoàn Thanh niên

Như các chuyên gia văn hóa đã phân tích: Các dự án bảo tồn văn hóa phải hướng đến thanh niên, khẳng định vai trò chủ thể của thanh niên trong bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Thanh niên không thể chỉ tham gia, mà phải là người chủ động lan tỏa văn hóa. Vì vậy, CLB Đồi Hoa không ra đời là một bước đi chiến lược của Đoàn Thanh niên Trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật Việt Bắc.

Nghệ nhân Nguyễn Xuân Bách, giảng viên của trường và cũng là chủ nhiệm CLB, chia sẻ: “Cuối năm 2024, chúng tôi thành lập CLB Đồi Hoa, đó là một chủ trương của Đoàn Thanh niên nhà trường với mong muốn đưa các giá trị di sản văn hóa Then đến các bạn Gen Z sâu hơn, rộng hơn.”

Bước đi này không chỉ mang tính tiên phong ở cấp cơ sở mà còn hưởng ứng mạnh mẽ đề án cấp quốc gia. “Đặc biệt là Trung ương Đoàn đã triển khai Đề án “Thanh niên tham gia bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam, giai đoạn 2024-2029”. 

Thay vì chỉ trình diễn “Then mới” mang tính sân khấu, CLB Đồi Hoa được xây dựng trên một nền tảng vững chắc. “Chúng tôi đã cố gắng khi thành lập có những nghệ nhân thực hành Then như Nghệ nhân ưu tú Nguyễn Văn Thọ, nghệ nhân Hoàng Đức Vinh. Đó là những nghệ nhân nắm chắc thực hành nghi lễ Then cổ” - Nghệ nhân Nguyễn Xuân Bách khẳng định.

Và điểm cốt lõi của mô hình này chính là để Gen Z yêu Then, trước hết họ phải được tiếp xúc với những giá trị nguyên bản, chuẩn mực nhất từ các “kho tư liệu sống”. Tình yêu di sản không thể áp đặt mà phải được lan tỏa. “Và chúng tôi mong là tình yêu này sẽ lan tỏa tới các thành viên trong CLB và họ sẽ là những người tiếp tục lan tỏa ra tình yêu di sản Then tới cộng đồng”.

Khi Gen Z “phải lòng” Then cổ

Mô hình “truyền lửa” đa thế hệ (từ nghệ nhân gạo cội đến giảng viên trẻ, rồi đến sinh viên Gen Z) đã nhanh chóng chứng minh hiệu quả. Từ 6 thành viên ban đầu, CLB Đồi Hoa đã mở rộng lên hơn 20 thành viên. Con số này là một tín hiệu đáng mừng cho thấy di sản Then hoàn toàn có sức hấp dẫn mãnh liệt nếu có cách tiếp cận đúng.

Câu chuyện của em Hoàng Quốc Vinh, sinh viên ngành Nghệ thuật biểu diễn dân ca - Đàn hát Then là một minh chứng rõ nét. Đến từ thôn Nà Buốc, xã Côn Minh, Vinh biết đến Then từ hè năm lớp 6. “Vào trường học và được tham gia CLB Đồi Hoa, em được học nhiều kiến thức cơ bản về Then cổ với các làn điệu Then Tày - Nùng ở Bắc Kạn (cũ), Thái Nguyên và vùng Việt Bắc cùng các làn điệu Then cách tân, Then mới” - Hoàng Quốc Vinh, cho biết.

Điều đáng quý là Vinh không chỉ học cho riêng mình. Chính từ CLB Đồi Hoa, Vinh tìm thấy sứ mệnh của mình về sau: “Em mong muốn lan tỏa tình yêu di sản Then đến nhiều người, nhiều vùng hơn nữa nhất là khi Then cổ ở địa phương em đang dần mai một. Nghệ nhân xưa thì mất gần hết rồi!”

Quả ngọt từ tâm huyết và sự bài bản

Sự kết hợp giữa sức trẻ Gen Z, tâm huyết của những người thầy và nền tảng là các nghệ nhân Then nghi lễ đã giúp CLB Đồi Hoa không chỉ dừng lại ở một CLB phong trào. Họ đã trở thành một tập thể có chuyên môn cao, đủ sức chinh phục những sân khấu lớn.

CLB Đồi Hoa tham gia Hội thi diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc năm 2024.

Chỉ mới ra đời từ cuối năm 2024, nhưng CLB Đồi Hoa đã tham gia Hội thi diễn xướng dân gian văn hóa các dân tộc toàn quốc năm 2024 và ngay lập tức giành 2 Huy chương vàng.

Đáng chú ý, các tiết mục này đều là những phần trình diễn đòi hỏi chiều sâu, gồm “Nghi thức cấp ấn, cấp sắc cho Thầy Then” (nghi lễ truyền thống dân tộc Nùng) và “Vần lẩu slặp tướng” (Dâng hương đón tướng - Then cổ dân tộc Tày) đều do nghệ nhân Nguyễn Xuân Bách sưu tầm và phục dựng.

Cũng trong năm 2024, CLB còn gặt hái thành công khi đưa di sản Then đến Cộng hòa Pháp, góp phần quảng bá văn hóa Việt ra thế giới.

Mô hình CLB Đồi Hoa chính là bước khởi đầu trong hành trình trao truyền bản sắc văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ. Nó chứng minh rằng, khi người trẻ được đặt vào vị trí trung tâm và văn hóa được tiếp cận bằng tư duy hiện đại, bản sắc Việt vừa được bảo tồn, vừa tiếp tục lan tỏa. 

Nguồn: https://baothainguyen.vn/van-hoa/202511/noi-di-san-then-thang-hoa-cung-gen-z-d963f23/