Phát hiện mới mở khóa đa dạng sinh học đại dương
Ảnh chụp bằng kính hiển vi điện tử đông lạnh của 4 virus CroV (Ảnh: Iflscience).
Trong một khám phá làm chấn động giới khoa học biển, các nhà nghiên cứu từ Đại học Miami (Mỹ) đã xác định hơn 230 loại virus khổng lồ mới, phân bố khắp các đại dương trên thế giới.
Những sinh vật này đang buộc giới khoa học phải nhìn nhận lại bản chất của virus, không chỉ là mầm bệnh, mà còn là mắt xích thiết yếu trong mạng lưới sinh thái và chu trình địa hóa học toàn cầu.
"Virus khổng lồ" là thuật ngữ dùng để chỉ các loại virus có kích thước hạt bất thường, lên tới 2 micron - tương đương khoảng 1/4 kích thước tế bào hồng cầu người. Trong khi đó, virus thông thường chỉ dao động từ 0,02 đến 0,4 micron.
Không chỉ vượt trội về kích thước, những "gã khổng lồ" này còn sở hữu bộ gen đồ sộ lên tới 2,5 triệu cặp base, vượt xa nhiều virus điển hình vốn chỉ vài chục nghìn cặp. Một số chủng còn mang các gen từng được cho là chỉ tồn tại ở sinh vật nhân thực, khiến ranh giới giữa virus và sinh vật sống trở nên mờ nhạt.
Điều đáng chú ý là những virus này từng bị giới khoa học vô tình bỏ qua suốt nhiều thập kỷ. Nguyên nhân đến từ phương pháp nghiên cứu cổ điển: dùng màng lọc 200 nanomet để tách virus, tức là các virus có kích thước lớn hơn đơn giản bị loại bỏ ngay từ đầu.
Giáo sư James Van Etten (Đại học Nebraska-Lincoln) lý giải: “Virus khổng lồ từng nằm ngoài định nghĩa khoa học truyền thống đơn giản vì chúng quá lớn để lọc qua màng".
Phát hiện mới này không chỉ mở rộng hiểu biết về virus, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi lớn về vai trò sinh học và tiến hóa của chúng, đặc biệt là trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nghiên cứu sự sống ngoài Trái Đất.
Có tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho người?
Những virus khổng lồ được phát hiện không gây bệnh cho người hay động vật (Ảnh minh hoạ).
Với việc bổ sung hơn 230 bộ gen mới, nghiên cứu đã mở rộng đáng kể kho dữ liệu về virus biển. Đây không chỉ là bước tiến trong lĩnh vực virus học, mà còn tạo nền tảng quan trọng cho việc phân tích dữ liệu metagenomic toàn cầu, phục vụ các nghiên cứu dài hạn về đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu.
Điểm đặc biệt là các virus khổng lồ được phát hiện không gây bệnh cho người hay động vật. Thay vào đó, chúng tấn công sinh vật đơn bào như tảo biển và amip - những mắt xích cơ bản trong chuỗi thức ăn đại dương.
Chính khả năng tương tác và kiểm soát tảo khiến nhóm virus này đóng vai trò trung tâm trong các hiện tượng sinh học quy mô lớn, điển hình là hiện tượng "tảo nở hoa độc hại" - một vấn đề ngày càng đáng lo ngại đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở các vùng ven biển như Florida.
Theo Tiến sĩ Mohammad Moniruzzaman, đồng tác giả nghiên cứu, việc làm sáng tỏ sự đa dạng và vai trò của virus khổng lồ sẽ góp phần dự đoán và kiểm soát hiệu quả hơn các hiện tượng sinh học có hại trong đại dương.
Không chỉ dừng lại ở khía cạnh sinh thái, phát hiện lần này còn mở ra cơ hội cho công nghệ sinh học. Một số gen trong bộ gen của virus khổng lồ có khả năng mã hóa các enzyme chưa từng được biết đến, mang tiềm năng ứng dụng trong công nghiệp sinh học, y sinh và xử lý môi trường là rất lớn.
Một đột phá đáng chú ý khác là việc phát hiện các gen liên quan đến quá trình quang hợp và chuyển hóa carbon, vốn trước đây chỉ được cho là tồn tại ở sinh vật có tế bào.
“Việc một virus sở hữu gen quang hợp cho thấy mức độ kiểm soát sâu rộng của chúng đối với hệ trao đổi chất của vật chủ, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến chu trình carbon của đại dương”, nghiên cứu sinh Benjamin Minch - tác giả chính của công trình - nhận định.
Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/phat-hien-hon-230-virus-khong-lo-kich-thuoc-vuot-xa-thong-thuong-20250612112748501.htm
Bình luận (0)