Phát hiện sao Thiên Vương có trăng non siêu nhỏ, 'ẩn nấp' kỹ nên tàu Voyager 2 không tìm ra

James Webb đã tiết lộ vệ tinh nhỏ nhất từ trước đến nay của Sao Thiên Vương, một hành tinh rộng sáu dặm ẩn mình gần vành đai trong của nó. Khám phá này nâng tổng số vệ tinh của hành tinh này lên 29 và cho thấy Webb có thể khám phá ra những bí mật mà Voyager 2 chưa từng thấy. Nguồn: NASA, ESA, CSA, STScI, M. El Moutamid (SwRI), M. Hedman (Đại học Idaho)

Vệ tinh mới được ghi nhận chỉ rộng khoảng sáu dặm, trở thành mặt trăng thứ 29 được biết đến của hành tinh băng khổng lồ này. Nó nằm gần vành đai trong của Sao Thiên Vương, bổ sung thêm một thành viên cho “gia đình thiên thể” vốn được đặt tên theo các nhân vật trong tác phẩm của Shakespeare và Alexander Pope.

Phát hiện từ James Webb

Các nhà khoa học thuộc Viện Nghiên cứu Tây Nam (SwRI) do Tiến sĩ Maryame El Moutamid dẫn đầu đã sử dụng JWST để quan sát Sao Thiên Vương vào ngày 2/2/2025. Trong loạt ảnh chụp bằng Camera Cận Hồng ngoại, nhóm nghiên cứu phát hiện một vật thể mờ nhạt, chưa từng được biết đến trước đây, và tạm thời đặt tên là S/2025 U 1.

“Là một phần trong chương trình quan sát viên khách mời của JWST, chúng tôi đã tìm thấy một vệ tinh chưa từng được biết đến của hành tinh băng khổng lồ này”, Tiến sĩ El Moutamid cho biết. “Đây là vật thể nhỏ nhất từng được phát hiện quanh Sao Thiên Vương, nhờ 10 lần phơi sáng dài từ hệ thống camera”.

Theo ước tính, nếu mặt trăng này có suất phản chiếu tương tự các vệ tinh lân cận, đường kính của nó chỉ khoảng sáu dặm (10 km) - nhỏ hơn nhiều so với ngưỡng phát hiện của Voyager 2.

Một cuộc khảo sát JWST mới do SwRI dẫn đầu đã phát hiện ra S/2025 U 1 (vị trí gần đúng được đánh dấu bằng màu vàng), một vệ tinh nhỏ quay quanh Sao Thiên Vương giữa các vệ tinh Bianca và Ophelia. Nếu có suất phản chiếu tương đương với các vệ tinh lân cận khác, vật thể này có lẽ có đường kính khoảng 10 km, cho đến nay là vệ tinh nhỏ nhất trong hệ Sao Thiên Vương. Các hình elip đặc biểu thị các vành đai, trong khi các đường chấm chấm thể hiện quỹ đạo của nhiều vệ tinh bên trong. Nguồn: Public Domain

Sao Thiên Vương – hành tinh “nằm nghiêng”

Sao Thiên Vương là hành tinh thứ bảy tính từ Mặt Trời, nổi bật với độ nghiêng bất thường nên thường được gọi là “hành tinh nằm nghiêng”. Đây là một hành tinh băng khổng lồ, có màu lục lam, với bầu khí quyển giàu hydro, heli và metan.

Các nhà khoa học tin rằng những vệ tinh lớn hơn của Sao Thiên Vương được cấu tạo từ hỗn hợp gần bằng nhau giữa nước đá và đá silicat. Trong số 28 vệ tinh được biết đến trước đây, năm vệ tinh chính là Titania, Oberon, Umbriel, Ariel và Miranda - được phát hiện từ năm 1787-1948.

Hồi ức về chuyến bay lịch sử của Voyager 2

Tàu Voyager 2 là phi thuyền duy nhất từng ghé thăm Sao Thiên Vương. Vào ngày 24/1/1986, tàu đã tiếp cận hành tinh này ở khoảng cách 80.000 km so với các đám mây phía trên, ghi lại hàng ngàn hình ảnh. Chính chuyến bay này đã giúp phát hiện ra hệ thống vành đai cùng nhiều vệ tinh nhỏ, trong đó có 10 vệ tinh sau đó được đặt tên chính thức.

Viện Nghiên cứu Tây Nam đã dẫn đầu một cuộc khảo sát bằng Kính viễn vọng Không gian James Webb (JWST), phát hiện ra một vệ tinh chưa từng được biết đến (được khoanh tròn) quay quanh Sao Thiên Vương giữa các vệ tinh Bianca và Ophelia. Hình ảnh này cho thấy vệ tinh nhỏ bé này, được đặt tên là S/2025 U1, cũng như 13 trong số 28 vệ tinh đã biết khác quay quanh hành tinh này. (Vệ tinh nhỏ Cordelia quay ngay bên trong vành đai ngoài cùng không thể nhìn thấy ở đây do ánh sáng chói từ các vành đai.) Do sự chênh lệch lớn về độ sáng, hình ảnh này là sự kết hợp của ba cách xử lý dữ liệu khác nhau, cho thấy chi tiết về bầu khí quyển hành tinh, các vành đai xung quanh và các vệ tinh quay quanh. Nguồn: NASA, ESA, CSA, STScI, M. El Moutamid (SwRI), M. Hedman (Đại học Idaho)

Quỹ đạo và vị trí “trăng non”

Mặt trăng mới phát hiện nằm ở rìa vành đai trong của Sao Thiên Vương, cách tâm hành tinh khoảng 35.000 dặm (56.250 km), trên mặt phẳng xích đạo. Nó quay giữa quỹ đạo của hai vệ tinh nhỏ khác: Ophelia – có đường kính khoảng 13 dặm (43 km) và Bianca - một thiên thể kéo dài với kích thước 40 x 29 dặm (64 x 46 km).

“Với rất nhiều vệ tinh của Sao Thiên Vương được đặt tên theo nhân vật Shakespeare, nhóm nghiên cứu chúng tôi giờ cũng phải học thêm về văn hóa để tìm ra tên thích hợp cho khám phá mới này,” El Moutamid chia sẻ.

La Khê (Theo SciTech Daily)

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/phat-hien-sao-thien-vuong-co-trang-non-sieu-nho-an-nap-ky-nen-tau-voyager-2-khong-tim-ra/20250827042628900