Báo chí đa nền tảng tại Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, song song với sự bùng nổ của công nghệ số và các thiết bị di động.
Các cơ quan báo chí truyền thống như báo in, phát thanh, truyền hình đang nhanh chóng thích nghi với môi trường số, chuyển mình thành các nền tảng đa phương tiện để tiếp cận độc giả ở nhiều kênh khác nhau.
Tuy nhiên, quá trình này không hề đơn giản, bên cạnh những cơ hội vẫn còn những thách thức mà báo chí Việt Nam phải đối mặt.
Trong kỷ nguyên số, việc phát triển hệ sinh thái nội dung đa nền tảng cho các tòa soạn báo chí trở thành một hướng đi quan trọng.
Với nền tảng phát triển từ truyền thống báo chí cách mạng, báo chí Việt Nam 100 năm tuổi đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải tái định hình mô hình hoạt động để bắt kịp xu thế hiện đại khi các nền tảng truyền thông số trên internet đang phát triển mạnh mẽ, đa màu sắc. Đây cũng là xu hướng tất yếu nhằm hướng tới xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, hiện đại, nhân văn và phục vụ xã hội.
Báo chí đa nền tảng là xu hướng tất yếu
Định nghĩa về báo chí đa nền tảng, Tiến sỹ Nguyễn Thùy Vân Anh, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhận định báo chí đa nền tảng (Multiplatform Journalism) là xu hướng phát triển tất yếu trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, các kênh truyền thông truyền thống như báo in, truyền hình, phát thanh không còn giữ vị trí độc tôn.
Thay vào đó, báo chí hiện nay được phát triển và phân phối thông qua nhiều nền tảng khác nhau, bao gồm báo điện tử, mạng xã hội, video trực tuyến, podcast, ứng dụng di động và các nền tảng số khác.
Một số xu hướng chính của báo chí đa nền tảng được các nhà khoa học nghiên cứu, nhận định trong bối cảnh toàn cầu đó là: Phát triển báo chí dữ liệu (data journalism); báo chí di động (mobile journalism); báo chí đa phương tiện (multimedia journalism): phát triển các mô hình báo chí dựa trên đăng ký trả phí; sự gia tăng của trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa trong báo chí; tin tức do người dùng tạo ra (user-generated content); tăng cường tương tác với độc giả: Mạng xã hội và các nền tảng truyền thông số cho phép báo chí tiếp cận, tương tác với độc giả một cách tức thời.
Nhiều tờ báo đã triển khai các kênh mạng xã hội mạnh mẽ, với khả năng tương tác cao, giúp tăng cường niềm tin, tạo mối liên kết với độc giả, đồng thời cung cấp cơ hội thu thập phản hồi từ người dùng thông tin.
Theo Tiến sỹ Phan Văn Kiến, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội, khái niệm "báo chí đa nền tảng" thường bị nhầm lẫn với "báo chí đa phương tiện" hoặc "báo chí tích hợp."
Trong giai đoạn đầu của quá trình số hóa, các cơ quan báo chí chủ yếu tập trung chuyển đổi nội dung từ bản in sang phiên bản điện tử trên web, sau đó bổ sung thêm hình ảnh, video và đồ họa tương tác nhằm tăng tính hấp dẫn.
Giai đoạn này, mô hình "đa phương tiện" (multimedia journalism) là trung tâm. Tuy nhiên, bước sang thập niên 2010, sự phổ biến của các thiết bị di động, mạng xã hội và công nghệ cá nhân hóa đã đặt ra yêu cầu mới về mặt cấu trúc tổ chức và quy trình hoạt động báo chí.
Từ đây, mô hình "đa nền tảng" (multi-platform journalism) ra đời, đòi hỏi báo chí không chỉ sản xuất nhiều định dạng nội dung, còn phải phân phối một cách tối ưu trên nhiều nền tảng khác nhau như: website, ứng dụng di động, YouTube, TikTok, podcast và mạng xã hội.
Tuy nhiên, việc chuyển đổi sang mô hình đa nền tảng cũng đi kèm với thách thức. Một trong những vấn đề lớn là sự phân mảnh công chúng, khiến cho việc xây dựng lòng trung thành độc giả trở nên khó khăn hơn.
Khi người dùng tiếp cận thông tin qua TikTok, Facebook hay các nền tảng của bên thứ ba, họ ít có xu hướng quay trở lại website hoặc ứng dụng gốc của cơ quan báo chí.
Điều này dẫn đến sự phụ thuộc ngày càng lớn vào thuật toán, làm suy yếu thương hiệu báo chí truyền thống. Bên cạnh đó, vấn đề quản trị tổ chức cũng đặt ra nhiều áp lực.
Mô hình tòa soạn tích hợp đòi hỏi sự phối hợp liên ngành giữa báo chí, công nghệ, dữ liệu và tiếp thị. Tại Việt Nam, không nhiều cơ quan báo chí có đủ nguồn lực để tuyển dụng các vị trí như kỹ sư dữ liệu, chuyên gia UX/UI, biên tập viên video ngắn...
Điều này khiến quá trình chuyển đổi số thường chỉ dừng lại ở hình thức, thiếu chiều sâu về mặt cấu trúc. Đồng thời, các vấn đề về đạo đức báo chí trong môi trường số như giật tít câu view, nội dung nửa thật nửa giả hoặc chạy theo thị hiếu tầm thường, đang đặt ra thách thức cho việc duy trì niềm tin công chúng...
Sự cạnh tranh độc giả trên thiết bị di động
Theo các chuyên gia, báo chí đa nền tảng có 3 đặc trưng cốt lõi. Báo chí đa nền tảng hiện đại không còn tập trung vào một nền tảng duy nhất mà hướng tới việc xây dựng một "kiến trúc nội dung phân tán" (distributed content architecture), đòi hỏi một mô hình sản xuất nội dung tích hợp và linh hoạt.
Ở cấp độ toàn cầu, nhiều cơ quan báo chí lớn đã định hình lại cấu trúc tổ chức, chiến lược nội dung để thích ứng với môi trường đa nền tảng.
Tại Việt Nam, mặc dù xuất phát muộn hơn, nhưng nhiều cơ quan báo chí đã có bước chuyển mình đáng kể.
Báo Tuổi trẻ, VietnamPlus (Thông tấn xã Việt Nam) và VTV Digital là những ví dụ tiêu biểu trong việc phát triển các nền tảng nội dung số song song với hoạt động báo chí truyền thống.
Báo Tuổi trẻ xây dựng các loạt phóng sự video ngắn trên YouTube và TikTok để tiếp cận độc giả trẻ, đồng thời duy trì các bản tin chuyên sâu trên báo in và web.
VietnamPlus đã triển khai hệ thống CMS đa nền tảng, cho phép sản xuất đồng thời các bản tin bằng nhiều ngôn ngữ, phân phối trên cả ứng dụng, mạng xã hội và nền tảng OTT.
VTV Digital với thương hiệu VTV24 đã trở thành một trong những kênh báo chí truyền hình tiên phong trong sản xuất nội dung tương tác, giải trí hóa thông tin thời sự...
Chia sẻ về việc nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ hiện đại vào tổ chức tòa soạn, hoạt động báo chí, nhà báo Đỗ Thị Ngọc Hà, Trưởng Văn phòng đại diện Báo Tuổi trẻ tại Hà Nội, cho biết cùng với sự chuyển dịch nhu cầu của độc giả lên mạng, thông tin cũng được dịch chuyển mạnh lên các nền tảng số, mạng xã hội.
Không gian mạng trở thành không gian sáng tạo vô biên của người làm báo, cuộc cạnh tranh báo chí thời kỳ số rốt cục chính là cuộc cạnh tranh về sức ảnh hưởng đối với công chúng trên các thiết bị di động.
Ứng dụng công nghệ không còn là "độc quyền" của báo điện tử, báo giấy trong khi vật lộn với khó khăn cũng tìm cách để "trưng trổ" giao diện mới với những ứng dụng công nghệ thực tế ảo hấp dẫn, thỏa mãn sự tò mò và ưa thích khám phá của độc giả.
Những công nghệ mới liên tục được cập nhật, do đó sự thích nghi của báo chí không phải "làm một lần là xong," "đầu tư một lần rồi chỉ việc chờ thành quả" mà phải liên tục nắm bắt xu hướng để không bị tụt hậu.
Nhiều công nghệ hiện đại đã nhanh chóng trở thành "thường quy" trong ứng dụng sản xuất nội dung.
![ttxvn-bao-chi-cach-mang-4.jpg](https://media.vietnamplus.vn/images/32a6702c183cbf9d089dd472f8821b613f7c1c5e63ea85fb6de9753e486fa12f9916a6153b04ae01ea502c4c51f3b78c1d175058d9a59d4e21100ddb41c54c45/ttxvn-bao-chi-cach-mang-4.jpg "Bắt nhịp xu hướng phát triển của báo chí truyền thông số, TTXVN giới thiệu ứng dụng công nghệ "check in 360 Photo Booth" độc đáo, khách tham quan có thể sử dụng đoạn video đưa lên các nền tảng mạng xã hội, đánh dấu một trải nghiệm thú vị tại Hội Báo toàn quốc 2024. (Ảnh: TTXVN)")
Ở Báo Tuổi trẻ, trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng trong nhiều khâu, nhiều mảng, nhiều thao tác, tạo nên "chất xúc tác" cho đội ngũ như AI trực quan hóa số liệu, AI đánh giá KPI, AI tối ưu hóa nội dung; AI phân tích hình ảnh...
Sẵn sàng với cuộc chơi công nghệ, lấy bạn đọc làm trung tâm, báo chí mới có thể phát triển, thể hiện được vai trò, sứ mệnh của mình. Thực tế, nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ không chỉ đơn thuần là đầu tư cho công nghệ, còn là sự đổi mới không ngừng của hoạt động tòa soạn, nâng cao nhận thức trình độ về chuyển đổi số với đội ngũ người làm báo.
Người làm báo phải đáp ứng những tiêu chuẩn cao hơn khi ứng dụng công nghệ ngày càng phát triển - nhà báo Ngọc Hà chia sẻ.
Hình thành hệ sinh thái nội dung thông tin đa nền tảng
Với quan điểm báo chí Việt Nam cần hình thành hệ sinh thái nội dung thông tin đa dạng, đa nền tảng, nhằm đáp ứng nhu cầu tiếp cận thông tin ngày càng phong phú của công chúng, Tiến sỹ Nguyễn Đình Hậu, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nêu rõ: Việc phát triển hệ sinh thái nội dung đa nền tảng là công việc cấp thiết, đem lại những giá trị cho các đơn vị báo chí.
Để thực hiện được hướng đi này, đòi hỏi phải có sự đổi mới chiến lược trong việc tạo nội dung, phân phối và thu hút khán giả. Trong đó, các cơ quan báo chí cần phát triển các sản phẩm phái sinh phù hợp với từng nền tảng; xây dựng, phát triển hệ thống quản lý nội dung tập trung, hiện đại; chú trọng phân tích các dữ liệu liên quan để phân phối nội dung theo dữ liệu; tận dụng các chiến lược quảng bá chéo trong hệ sinh thái.
Dựa vào điều kiện thực tế của tòa soạn, có thể cân nhắc đầu tư vào các công nghệ mới để tạo các sản phẩm nội dung cập nhật theo thời gian thực cho các tin tức "nóng hổi."
Điều này tạo ra những trải nghiệm mới, tiên phong cho công chúng trong hệ sinh thái nội dung, góp phần định vị những giá trị cốt lõi của tòa soạn trong công cuộc dịch chuyển, đổi mới trong kỷ nguyên số.
Không chỉ ở góc độ các cơ quan báo chí, còn cần đến các giải pháp chính sách, hành động cụ thể cần được hoạch định, triển khai theo định hướng chiến lược, từ tầm vĩ mô (cơ chế-chính sách) đến tầm vi mô (quản trị cơ quan báo chí - năng lực nhà báo).
Để báo chí Việt Nam thực sự hiện đại hóa, hội nhập hiệu quả, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đinh Thị Thúy Hằng, nguyên Giám đốc Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí - Hội Nhà báo Việt Nam kiến nghị cần hoàn thiện thể chế, tạo không gian pháp lý linh hoạt cho báo chí số như: sửa đổi, hoàn thiện Luật Báo chí theo hướng cập nhật với bối cảnh truyền thông số, cho phép báo chí được tiếp cận các mô hình đa kênh, đa nền tảng, đồng thời bảo đảm quy định về kiểm soát nội dung, trách nhiệm xuất bản và bảo vệ người dùng.
Các quy định về bảo hộ dữ liệu, bản quyền số, quy tắc đạo đức nghề nghiệp trong môi trường Al cũng cần được cụ thể hóa nhằm thiết lập khuôn khổ cho việc sử dụng AI trong sản xuất nội dung báo chí, đảm tính minh bạch và đạo đức thông tin.
Nhà nước nên đầu tư vào các nền tảng dữ liệu mở, nền tảng sản xuất nội dung số dùng chung, các hệ thống phân phối nội dung số quốc gia (national CMS), đồng thời hỗ trợ các cơ quan báo chí nhỏ, địa phương trong việc chuyển đổi công nghệ.
Đồng thời, cần có chính sách quốc gia về đào tạo nhà báo số, nhà báo dữ liệu, nhà báo công nghệ. Chính sách hỗ trợ báo chí cần được xây dựng theo hướng hiệu quả, minh bạch, cạnh tranh.
Bên cạnh việc Nhà nước duy trì hỗ trợ với một số chương trình, chiến dịch truyền thông cần thiết cũng đồng thời tạo điều kiện để các cơ quan báo chí tìm nguồn thu từ nội dung trả phí, liên kết quảng cáo... để tăng cường tin bài chất lượng, quỹ đổi mới sáng tạo báo chí; xây dựng hệ sinh thái chống tin giả, nâng cao niềm tin công chúng, trong đó cần có một hệ thống kiểm chứng thông tin, sử dụng AI để phát hiện, ngăn chặn tin giả; thúc đẩy văn hóa báo chí trách nhiệm, trung thực, cầu thị...
Hiện đại hóa báo chí không thể chỉ là khẩu hiệu, đó là quá trình chuyển mình toàn diện, nơi mỗi nhà quản lý, nhà báo và cơ quan truyền thông cần hành động có chiến lược, có đầu tư, có tầm nhìn.
Báo chí cách mạng Việt Nam đang đứng trước những lựa chọn chiến lược quan trọng. Sự chủ động thay đổi, tái cấu trúc, học hỏi, đầu tư công nghệ và phát triển nhân lực sẽ giúp báo chí cách mạng Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong xu thế mới mang tính bản sắc, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Đinh Thị Thúy Hằng chia sẻ./.
Nguồn: https://www.vietnamplus.vn/phat-trien-bao-chi-da-nen-tang-trong-ky-nguyen-moi-post1044338.vnp
Bình luận (0)