Phát triển kinh tế biển bằng sức mạnh khoa học và công nghệ hiện đại

Trong những năm qua, kết quả nghiên cứu từ các chương trình khoa học, công nghệ biển đã có nhiều đóng góp quan trọng, là nhân tố trực tiếp thúc đẩy phát triển kinh tế biển theo hướng bền vững. Ứng dụng khoa học và công nghệ là hướng đi trọng tâm để hiện thực hoá mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia giàu mạnh từ biển.

Việt Nam là quốc gia có hơn 3.200 km đường bờ biển, mức độ tăng trưởng GDP của nền kinh tế biển và ven biển có vai trò quan trọng trong phát triển nền kinh tế nói chung. Để thúc đẩy kinh tế biển, trong những năm qua, kết quả nghiên cứu từ các Chương trình khoa học, công nghệ biển cấp quốc gia và cấp bộ trong quản lý biển, hải đảo có nhiều đóng góp quan trọng, là nhân tố trực tiếp thúc đẩy phát triển kinh tế biển theo hướng bền vững.

Là quốc gia có tiềm năng và lợi thế về phát triển kinh tế biển, trong thời gian qua, Việt Nam về cơ bản đã bắt kịp xu hướng này để phát triển kinh tế biển bền vững, hướng tới việc hiện thực hóa mục tiêu đưa đất nước thành quốc gia mạnh, giàu từ biển và đạt các tiêu chí về phát triển bền vững kinh tế biển.

Phát triển kinh tế biển bằng sức mạnh khoa học và công nghệ hiện đại- Ảnh 1.

Ứng dụng khoa học và công nghệ là hướng đi trọng tâm để hiện thực hoá mục tiêu đưa Việt Nam trở thành quốc gia giàu mạnh từ biển.

Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, phát triển kinh tế biển Việt Nam hiện chưa gắn kết hài hòa với phát triển xã hội và bảo vệ môi trường, biểu hiện ở tình trạng ô nhiễm, sự cố môi trường tại một số vùng ven biển còn diễn ra nghiêm trọng; các hệ sinh thái biển, đa dạng sinh học biển bị suy giảm; một số tài nguyên biển bị khai thác chưa bền vững… Do đó, trong thời gian tới cần có các giải pháp căn cơ, trọng tâm, trọng điểm, trong đó vừa chú trọng vào các hoạt động kinh tế vừa quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường, thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ để phát triển kinh tế biển xanh một cách bền vững.

Ngày 01/10/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành Quyết định số 2985/QĐ-BKHCN ban hành kế hoạch triển khai của Bộ Khoa học và Công nghệ thực hiện cam kết tự nguyện của Việt Nam "Thúc đẩy nghiên cứu khoa học và công nghệ phục vụ bảo vệ môi trường và phát triển bền vững kinh tế biển" giai đoạn 2025 - 2030.

Đây là bước cụ thể hóa cam kết của Việt Nam tại Hội nghị Đại dương Liên hợp quốc lần thứ ba (UNOC-3) tổ chức ngày 12/6/2025, khẳng định vai trò tiên phong của Việt Nam trong ứng dụng khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế biển xanh.

Việt Nam có tiềm năng, lợi thế đặc biệt để phát triển kinh tế biển gắn với bảo vệ môi trường và an ninh quốc gia. Đảng và Nhà nước đã xác định kinh tế biển là một trong những động lực chiến lược của tăng trưởng, góp phần quan trọng vào công cuộc chuyển đổi xanh và hội nhập quốc tế. Các văn bản như Nghị quyết số 36-NQ/TW về "Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045", Nghị quyết số 139/2024/QH15 về Quy hoạch không gian biển quốc gia hay Nghị quyết số 48/NQ-CP về khai thác, sử dụng bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường biển đều khẳng định yêu cầu quản lý tổng hợp, phát triển hài hòa giữa kinh tế và môi trường.

Kế hoạch triển khai của Bộ KH&CN giai đoạn 2025 - 2030 đặt ra mục tiêu cụ thể hóa các nội dung của Cam kết tự nguyện bằng những nhiệm vụ khoa học và công nghệ thiết thực, có khả năng đo lường, đồng thời đẩy mạnh chuyển giao công nghệ và hợp tác quốc tế. Kế hoạch bám sát định hướng của Đảng, Nhà nước và phù hợp với điều kiện thực tiễn của ngành KH&CN. Các nhiệm vụ được xác định có trọng tâm, trọng điểm, lộ trình rõ ràng, bảo đảm tính khả thi, đồng thời thường xuyên được rà soát, đánh giá, điều chỉnh cho phù hợp với bối cảnh mới.

Ba nhóm nhiệm vụ trọng tâm được đề ra gồm: Phát triển khoa học và công nghệ biển làm nền tảng tiếp thu, làm chủ công nghệ tiên tiến; thúc đẩy hợp tác quốc tế và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Cụ thể, Việt Nam sẽ đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản và ứng dụng về hệ sinh thái, sinh học biển, tai biến thiên nhiên như bão, sóng thần, động đất; ứng dụng công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT) để quan trắc, cảnh báo, phục hồi và bảo vệ môi trường biển, đảo. Đồng thời, chú trọng phát triển công nghệ xanh, năng lượng tái tạo, công nghệ kiểm soát ô nhiễm biển và hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực khai thác, nuôi trồng thủy sản, dịch vụ biển theo hướng bền vững.

Ở cấp độ quốc tế, kế hoạch nhấn mạnh mở rộng hợp tác với các đối tác chiến lược như Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN, Liên minh châu Âu (EU) và UNESCO/IOC; đẩy mạnh "ngoại giao khoa học", phát huy vai trò của Việt Nam trong các sáng kiến toàn cầu về đại dương. Cùng với đó là việc tăng cường vai trò của Ủy ban Hải dương học liên Chính phủ Việt Nam (IOC VN) trong hợp tác nghiên cứu, cảnh báo rủi ro thiên tai và ứng phó biến đổi khí hậu.

Phát triển kinh tế biển bằng sức mạnh khoa học và công nghệ hiện đại- Ảnh 2.

Việt Nam sẽ đẩy mạnh nghiên cứu cơ bản và ứng dụng về hệ sinh thái, sinh học biển.

Một nội dung quan trọng khác là phát triển nhân lực và chuyển đổi số trong lĩnh vực KH&CN biển. Bộ KH&CN sẽ tập trung xây dựng đội ngũ nhà khoa học, nhất là các nhà nghiên cứu trẻ; tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về khoa học dữ liệu, công nghệ số và AI phục vụ nghiên cứu biển. Việc hình thành các nhóm nghiên cứu liên ngành gắn kết giữa viện - trường, ứng dụng công nghệ số và dữ liệu mở cho nghiên cứu đại dương cũng được coi là hướng đi chiến lược.

Để bảo đảm việc thực hiện hiệu quả, Bộ KH&CN yêu cầu các đơn vị trực thuộc cụ thể hóa nội dung của kế hoạch vào nhiệm vụ công tác hằng năm; định kỳ báo cáo kết quả về Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên - đơn vị đầu mối giúp Bộ trưởng theo dõi, đôn đốc và điều chỉnh quá trình triển khai. Việc phân công rõ ràng, xác định trọng tâm từng lĩnh vực được xem là yếu tố quyết định thành công của kế hoạch.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường biển và suy giảm đa dạng sinh học đang trở thành thách thức toàn cầu, quản lý tổng hợp biển và các giải pháp xanh chính là "chìa khóa" để Việt Nam khai thác hiệu quả tiềm năng biển, đồng thời khẳng định vai trò quốc gia biển có trách nhiệm. Các chuyên gia cho rằng cần tăng cường hợp tác quốc tế về chuyển giao công nghệ, thiết lập cơ chế tài chính đại dương để huy động nguồn lực từ các ngành kinh tế biển, tái đầu tư cho môi trường và cộng đồng ven biển.

Kế hoạch triển khai cam kết tự nguyện của Việt Nam về khoa học và công nghệ biển là bước đi chiến lược, toàn diện và có tầm nhìn dài hạn. Đây không chỉ là hành động của ngành KH&CN mà còn là lời khẳng định về trách nhiệm của Việt Nam với đại dương – nguồn sống của hành tinh. Khi khoa học và công nghệ được đầu tư đúng hướng, Việt Nam sẽ làm chủ công nghệ biển tiên tiến, tăng cường nội lực trong nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, giảm thiểu ô nhiễm, ứng phó biến đổi khí hậu và giữ vững chủ quyền quốc gia.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/phat-trien-kinh-te-bien-bang-suc-manh-khoa-hoc-va-cong-nghe-hien-dai-197251110211647788.htm