Rõ khái niệm tài sản trí tuệ và tài sản số

Có nên mở rộng phạm vi xã hội hóa với chuyên ngành ADN?

ĐBQH Trần Thị Thu Phước (Quảng Ngãi) đánh giá cao dự thảo Luật Giám định tư pháp (sửa đổi) đã thể chế hoá đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về xã hội hóa lĩnh vực giám định tư pháp, phù hợp với thực tiễn, từng bước hình thành và phát triển nghề giám định tư pháp.

DBQH Trần Thị Thu Phước (Quảng Ngãi) — ĐBQH Trần Thị Thu Phước (Quảng Ngãi)

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu, điều chỉnh lại về phân cấp, phân quyền theo hướng quy định giao Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ quản lý chuyên môn lĩnh vực giám định tư pháp bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp, như: Bộ Y tế bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên pháp y, pháp y tâm thần; Bộ Công an bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự, để đảm bảo thống nhất, đồng bộ, nâng cao chất lượng đội ngũ giám định viên, phù hợp với thẩm quyền quản lý nhà nước đã được quy định tại dự thảo Luật.

Quy định nêu trên còn khắc phục những hạn chế, bất cập, không thống nhất trong bổ nhiệm, miễn nhiệm giám định viên tư pháp giữa các Bộ, cơ quan ngang bộ, UBND cấp tỉnh (theo quy định tại Luật Giám định tư pháp năm 2012, sửa đổi, bổ sung năm 2020).

Điều 20 dự thảo Luật đang quy định theo hướng Văn phòng giám định tư pháp được thành lập trong các lĩnh vực chuyên ngành, trong đó có chuyên ngành giám định tài liệu, dấu vết đường vân, kỹ thuật số và điện tử, ADN để phục vụ hoạt động tố tụng dân sự, hành chính, nhu cầu của tổ chức, cá nhân và trong tố tụng hình sự khi người trưng cầu giám định trưng cầu.

Quang cảnh phiên họp Tổ 12 (Quảng Ngãi, Đồng Tháp)

Việc quy định như trên có thể dẫn đến nhiều bất cập trong thực tiễn triển khai thực hiện giám định, nêu quan điểm này, đại biểu Trần Thị Thu Phước dẫn chứng, về giám định tư pháp lĩnh vực kỹ thuật hình sự, đây là lĩnh vực giám định đặc thù, liên quan đến truy nguyên cá thể, cá nhân (sinh trắc học), do đó có thể ảnh hưởng đến dữ liệu cá nhân công dân, an ninh quốc gia.

Đại biểu nêu rõ, hiện nay hệ thống tổ chức giám định tư pháp công lập đang thực hiện tốt và có thể đáp ứng được nhu cầu của cá nhân, tổ chức trong xã hội; đối tượng giám định kỹ thuật hình sự đa dạng, phức tạp, liên quan đến hiện trường và vật mang dấu vết ở nhiều nguồn khác nhau, phải qua nghiên cứu, khám nghiệm, đánh giá, sàng lọc mới xác định được có hay không có đối tượng giám định nên đòi hỏi giám định viên không chỉ có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực giám định mà còn phải có kiến thức pháp luật, nghiệp vụ về dấu vết, hiện trường và kinh nghiệm thực tiễn về lĩnh vực này để có thể nghiên cứu, đưa ra kết luận giám định đảm bảo khách quan, chính xác phục vụ các yêu cầu tố tụng.

Đáng lưu ý, hoạt động giám định đối với các chuyên ngành giám định kỹ thuật hình sự (đường vân, tài liệu, kỹ thuật số và điện tử) thực hiện theo quy trình, phương pháp, phương tiện giám định do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành (thuộc danh mục bí mật nhà nước), phần lớn đối tượng giám định, mẫu so sánh có liên quan đến bí mật nhà nước như: đặc điểm bảo an của tiền, hình dấu, chữ viết, chữ ký trên các giấy tờ, tài liệu có giá trị pháp lý, dữ liệu cá nhân trên các thiết bị điện tử, đặc điểm sinh trắc học về đường vân, giọng nói, ADN…

Do đó, nếu thành lập Văn phòng giám định tư pháp đối với các chuyên ngành giám định kỹ thuật hình sự có thể dẫn đến lộ lọt bí mật nhà nước, lộ lọt thông tin cá nhân, từ đó tội phạm có thể lợi dụng để phạm tội, xóa dấu vết, che giấu thủ đoạn phạm tội, gây khó khăn cho công tác phòng ngừa, phát hiện và điều tra, xử lý.

Đối với giám định sinh học (có phân tích ADN), ADN không phải là lĩnh vực hoặc chuyên ngành giám định tư pháp, theo đại biểu, cần phân biệt giữa hoạt động “giám định tư pháp về sinh học (có bước phân tích ADN)” với hoạt động “xét nghiệm ADN” để có cách tiếp cận phù hợp và đưa ra các quy định hợp lý, tránh xung đột pháp lý khi quy định đồng nhất hai nội dung này trong dự thảo Luật.

Thực tế hiện nay, việc phân tích, xét nghiệm ADN phục vụ nhu cầu của cá nhân, tổ chức trong xã hội vẫn đang được các phòng thí nghiệm hoặc các Trung tâm xét nghiệm ADN thực hiện, không có khó khăn, vướng mắc; dữ liệu ADN của con người (từ kết quả giám định sinh học có phân tích ADN) là dữ liệu nhạy cảm và quan trọng nhất.

Do vậy, đại biểu Trần Thị Thu Phước đề nghị, Nhà nước cần thống nhất, quản lý chặt chẽ. Việc mở rộng phạm vi xã hội hóa đối với chuyên ngành ADN có thể dẫn đến việc lợi dụng để thu thập dữ liệu ADN người Việt Nam, vượt khỏi tầm kiểm soát của nhà nước, nguy cơ bị thu thập thông tin cá nhân để phục vụ các mục đích xấu, ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân, tình hình an ninh trật tự và nhiều hệ lụy lâu dài khác.

Không nên bỏ tiêu chí đạo đức nghề nghiệp trong cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ

Quan tâm đến dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, ĐBQH Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi) nêu rõ, trong bối cảnh chuyển đổi số, kinh tế tri thức và trí tuệ nhân tạo phát triển mạnh mẽ, nhiều giá trị sáng tạo mới không tồn tại dưới dạng vật chất như dữ liệu số, công nghệ AI, giao diện số, vật thể ảo, thuật toán, cơ sở dữ liệu… được gọi chung là “tài sản trí tuệ”, “tài sản số”. Tuy nhiên, dự thảo Luật chưa có khái niệm và phạm vi điều chỉnh cụ thể đối với các loại tài sản này. Đại biểu đề nghị cần bổ sung và điều chỉnh.

DBQH Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi — ĐBQH Vũ Thị Liên Hương (Quảng Ngãi)

Dẫn khoản 1, Điều 8a, dự thảo Luật quy định “Đối với các quyền sở hữu trí tuệ chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán, chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ được tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị. Chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ có thể dùng quyền sở hữu trí tuệ để thực hiện các hoạt động giao dịch thương mại, góp vốn, huy động vốn bằng các hình thức theo quy định của pháp luật”. Như vậy, quy định việc quyền sở hữu trí tuệ “chưa đáp ứng điều kiện để ghi nhận giá trị tài sản trong sổ kế toán”, đại biểu đề nghị, cần phải được làm rõ các điều kiện này là thực hiện theo quy định của pháp luật nào để có cơ sở áp dụng thống nhất.

Mặt khác, “chủ sở hữu quyền sở hữu trí tuệ được tự xác định giá trị và lập thành danh mục riêng để quản trị”, việc lập thành danh mục riêng để quản trị có vi phạm Luật Kế toán hay không, vì theo khoản 3, Điều 13 Luật Kế toán nghiêm cấm hành vi “Để ngoài sổ kế toán tài sản, nợ phải trả của đơn vị kế toán hoặc có liên quan đến đơn vị kế toán”. Lưu ý vấn đề này, đại biểu Vũ Thị Liên Hương đề nghị nghiên cứu, điều chỉnh cho phù hợp.

Dự thảo Luật bỏ tiêu chí về đạo đức nghề nghiệp trong điều kiện được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ. Theo cơ quan soạn thảo, phẩm chất đạo đức mang tính định tính, do vậy khó thực hiện. Tuy nhiên, ĐBQH Nguyễn Thanh Cầm (Đồng Tháp) cho rằng, nếu người được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ nếu không chính trực, không trung thực, không có phẩm chất đạo đức tốt thì sẽ mang lại hậu quả khôn lường, nhất là với sản phẩm trí tuệ của con người.

Do vậy, đại biểu đề nghị không bỏ tiêu chí đạo đức nghề nghiệp trong điều kiện được cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ. Hoặc phải có quy định thay thế như nếu người được xem xét cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ trong quá khứ khi thực hiện nhiệm vụ, chức trách không minh bạch, không trung thực phải bị loại trừ, không được cấp thẻ giám định viên.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/ro-khai-niem-tai-san-tri-tue-va-tai-san-so-10394461.html