Tháo điểm nghẽn, đưa sâm Ngọc Linh vươn xa

Tại cuộc họp ngày 5/11 về triển khai Đề án phát triển sâm Ngọc Linh, nhấn mạnh cần xác định sâm Ngọc Linh là ngành kinh tế đặc thù, có giá trị cao và khả năng xây dựng thương hiệu quốc gia, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Quang Bửu đề nghị tập trung tháo gỡ cơ chế thuê môi trường rừng, chuẩn hóa giống, mở rộng vùng trồng, đẩy mạnh chế biến sâu và xây dựng thương hiệu, làm nền tảng hình thành Trung tâm dược liệu quốc gia tại Đà Nẵng.

Ảnh: Hồ Quân

Định hình vùng trồng, bảo tồn giống

Báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, chương trình phát triển sâm Ngọc Linh tại Đà Nẵng bước đầu đã hình thành hệ sinh thái trồng, chăm sóc, bảo tồn và chế biến quy mô vùng, dựa trên nền tảng truyền thống lâu đời của vùng Nam Trà My (cũ). Việc sắp xếp lại địa giới hành chính trong thời gian qua mở ra điều kiện thuận lợi để Đà Nẵng định vị lại chiến lược, hướng đến vai trò trung tâm nghiên cứu và thương mại hóa sâm Ngọc Linh trên cả nước và quốc tế.

Theo quy hoạch, tổng diện tích phát triển và bảo tồn cây sâm trên địa bàn thành phố đạt 15.568ha, tập trung tại các xã Trà Linh, Trà Leng, Trà Tập và Nam Trà My. Hiện có 18 tổ chức, doanh nghiệp và 41 nhóm hộ tham gia trồng sâm, với tổng diện tích hơn 825,4ha, tương đương khoảng 1,27 triệu cây ở nhiều độ tuổi. Về cơ sở pháp lý và bảo hộ thương hiệu, đến nay đã có 1 nhóm hộ và 6 doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” với tổng số 66.357 cây được xác nhận nguồn gốc.

Trong khuôn khổ Lễ hội sâm Ngọc Linh lần thứ VII – năm 2025, xã Nam Trà My phối hợp với các xã Trà Linh, Trà Leng, Trà Tập tổ chức Hội thi sâm Ngọc Linh nhằm tôn vinh các hộ trồng sâm. Ảnh: HOÀI PHONG

Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam cũng đã được cấp Bằng bảo hộ giống cây sâm Ngọc Linh từ năm 2017, là nền tảng quan trọng để bảo tồn nguồn gen quý hiếm và phát triển giống sâm quy mô lớn. Hiện thành phố duy trì 15ha trồng bảo tồn với hơn 281.000 cây giống gốc từ 2 năm tuổi trở lên. Mỗi năm cung ứng trên 120.000 cây giống, đang tiếp tục tăng theo nhu cầu mở rộng vùng trồng. Giá giống được niêm yết thống nhất theo công bố nhà nước, tạo điều kiện minh bạch và kiểm soát thị trường giống.

Ở lĩnh vực chế biến, toàn vùng hiện có 5 nhà máy chế biến sản phẩm từ sâm Ngọc Linh. Ngoài sản phẩm truyền thống như rượu sâm, sâm ngâm mật ong, trà túi lọc, một số doanh nghiệp bước đầu đầu tư công nghệ cao để sản xuất thực phẩm chức năng và mỹ phẩm dược liệu. Tuy nhiên, sản lượng tiêu thụ nguyên liệu còn hạn chế, chỉ đạt 50 - 60kg/năm/doanh nghiệp, cho thấy cần tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu và thu hút thêm doanh nghiệp có năng lực chế biến sâu.

Đà Nẵng đang đẩy mạnh kêu gọi đầu tư vào Khu công nghiệp sinh thái Nam Thăng Bình (649ha), hướng đến hình thành tổ hợp nghiên cứu - chế biến - thương mại dược liệu quy mô quốc gia. Nhiều tập đoàn lớn như THACO, Capella, OSP, BRG đang khảo sát đầu tư; riêng THACO dự kiến phát triển vùng trồng 1.250ha.

Hoàn thiện cơ chế, tháo gỡ điểm nghẽn

Tại cuộc họp, nhiều ý kiến cho rằng khó khăn lớn nhất hiện nay nằm ở cơ chế thuê môi trường rừng, thời hạn thuê và ưu đãi chưa tương xứng với đặc thù đầu tư dài hạn của sản xuất sâm, dẫn đến hạn chế trong thu hút doanh nghiệp chiến lược. Các địa phương kiến nghị Chính phủ xem xét sửa đổi các quy định liên quan để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư và cộng đồng.

Tại Lễ hội sâm Ngọc Linh lần thứ VII năm 2025, các hộ trồng sâm trưng bày sản phẩm, thu hút đông đảo du khách đến tham quan và mua sắm. Ảnh: SƠN TRUNG

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Quang Bửu, Đà Nẵng cần xác định sâm Ngọc Linh là ngành kinh tế đặc thù và có giá trị cao, có khả năng xây dựng thương hiệu quốc gia. Yêu cầu đặt ra là hoàn thiện cơ chế, mở rộng vùng trồng, chuẩn hóa giống, tăng cường quản lý và đẩy mạnh chế biến sâu để nâng cao giá trị.

Đồng thời, giao các sở, ngành chủ động phối hợp với các địa phương tập trung rà soát toàn bộ diện tích trồng sâm trong rừng đặc dụng, bố trí đất phù hợp theo quy hoạch mới. Đề xuất chính sách đặc thù về thuê môi trường rừng. Sửa đổi quy định cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” để kiểm soát chất lượng, ngăn chặn sâm giả.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh xây dựng thương hiệu qua phiên chợ sâm, sàn thương mại điện tử, hoạt động quảng bá quốc tế. Tiến hành rà soát, nâng cấp hệ thống giao thông phục vụ vùng trồng sâm; triển khai hạ tầng theo hướng an toàn, bền vững.

Về nguồn lực, bà Phan Thị Thanh Thảo, Phó Giám đốc Sở Tài chính cho biết giai đoạn 2022 - 2025 đã bố trí kinh phí thường xuyên cho Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và khoảng 10 tỷ đồng phục vụ cải tạo hạ tầng vườn sâm. Tuy nhiên, nhiều dự án phát triển sản phẩm, liên kết chuỗi giá trị và quảng bá thương hiệu vẫn chưa có đề xuất cụ thể, đòi hỏi các đơn vị khẩn trương xây dựng kế hoạch chi tiết. Nhiều ý kiến cho rằng phát triển sâm Ngọc Linh phải gắn với bảo tồn rừng, bảo tồn hệ sinh thái và nâng cao sinh kế cho cộng đồng. Mô hình doanh nghiệp liên kết với nông dân và hợp tác xã được xác định là hướng đi chủ đạo.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Quang Bửu giao Sở Khoa học và Công nghệ chủ trì xây dựng và phát triển thương hiệu “Sâm Ngọc Linh Đà Nẵng” với hệ thống nhận diện rõ ràng, minh bạch về nguồn gốc, hướng tới đăng ký bảo hộ quốc tế. Đồng thời, đề nghị ngành giáo dục lồng ghép nội dung tìm hiểu về sâm Ngọc Linh trong hoạt động ngoại khóa và chương trình trải nghiệm, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng, từng bước hình thành giá trị văn hóa và bản sắc địa phương gắn với cây sâm.

Cùng với đó, ngành công thương và nông nghiệp phối hợp triển khai các chương trình phát triển sinh kế bền vững tại vùng trồng sâm, gắn với bảo vệ rừng, chống sạt lở và ổn định đời sống người dân. Đồng thời nghiên cứu cơ chế hỗ trợ sinh kế cho người dân vùng ảnh hưởng thủy điện, tạo điều kiện chuyển đổi ngành nghề theo hướng phát triển cây sâm; tham mưu HĐND thành phố xem xét ban hành nghị quyết liên quan. Ngành Y tế được giao chủ trì xây dựng kế hoạch đào tạo nguồn nhân lực dược liệu chất lượng cao, mở rộng hợp tác với các viện, trường trong và ngoài nước nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển ngành dược liệu...

Nguồn: https://baodanang.vn/thao-diem-nghen-dua-sam-ngoc-linh-vuon-xa-3309313.html