Thấy gì sau cú sụp đổ kỷ lục của tiền điện tử toàn cầu?

Cơn địa chấn đêm 10/10: phơi bày lỗ hổng cấu trúc đòn bẩy và thiếu kiểm soát

Đêm ngày 10 rạng sáng 11/10 vừa qua sẽ đi vào lịch sử tài chính toàn cầu, không chỉ là một đợt điều chỉnh thông thường, mà là một cuộc "thanh lý vĩ đại" (largest liquidation event) của thị trường tiền điện tử.

Cú sốc kinh hoàng khởi nguồn từ một tuyên bố chính trị: Tổng thống Mỹ Donald Trump đột ngột công bố sẽ áp mức thuế 100% lên hàng hóa công nghệ nhập khẩu từ Trung Quốc. Mặc dù thông tin này ban đầu kích hoạt làn sóng bán tháo trên các thị trường rủi ro truyền thống như chứng khoán công nghệ (Nasdaq và S&P 500 giảm mạnh nhất trong sáu tháng), nhưng thị trường tiền điện tử lại là nơi chịu phản ứng dữ dội nhất về quy mô và tốc độ.

Theo thống kê của CoinGlass và các báo cáo được Reuters trích dẫn, tổng giá trị vị thế bị xóa sổ chỉ trong vòng chưa đầy 24 giờ đã vượt 19 tỷ USD. Con số này được giới phân tích tiền số đánh giá là lớn gấp 9 lần so với sự kiện sụp đổ hồi tháng 2/2025 và gấp 19 lần so với cú sập hồi tháng 3/2020 hay sự kiện phá sản của sàn giao dịch FTX vào tháng 11/2022. Đây là một con số choáng váng, làm nổi bật bản chất dễ tổn thương của thị trường tài sản số.

Cùng với giá trị bị xóa sổ, khoảng 1,6 triệu tài khoản nhà đầu tư trên toàn thế giới đã bị thanh lý hoàn toàn vị thế, khiến số dư về 0. Phần lớn trong số này, khoảng 16,7 tỷ USD, là thanh lý các lệnh Long (mua) sử dụng đòn bẩy.

Bitcoin (BTC) trượt nhanh từ mức đỉnh gần 122.500 USD xuống mức thấp nhất là 104.782,88 USD, ghi nhận 5,34 tỷ USD vị thế Long bị xóa sổ. Ethereum (ETH) cũng giảm 12,2% xuống mức thấp 3.436,29 USD. Thậm chí, các đồng tiền nhỏ hơn (altcoin) như Dogecoin, HYPE và AVAX chứng kiến mức giảm từ 54% đến 70% ở mức thấp nhất trong phiên, cho thấy sự tàn phá không hề nương nhẹ ở bất kỳ phân khúc nào.

Đòn bẩy và "chuỗi phản ứng thanh lý"

Mặc dù cú sốc vĩ mô là nguyên nhân kích hoạt, yếu tố then chốt khuếch đại thảm họa lên quy mô kỷ lục lại chính là việc sử dụng đòn bẩy tài chính quá mức. Trong một thị trường hoạt động 24/7 với tính biến động cao như tiền điện tử, việc vay ký quỹ để khuếch đại lợi nhuận cũng đồng nghĩa với việc khuếch đại rủi ro theo cấp số nhân.

Ông Samir Kerbage, Giám đốc đầu tư (CIO) tại công ty quản lý tài sản tiền điện tử Hashdex phân tích: "Diễn biến ngày 10/10 là ví dụ điển hình cho thấy đòn bẩy có thể khuếch đại biến động ngắn hạn ra sao. Khi giá bắt đầu giảm, hàng loạt lệnh gọi ký quỹ và thanh lý bắt buộc đã lan rộng trên các sàn giao dịch". Ông nhấn mạnh rằng khi các vị thế đòn bẩy bị đóng lại hàng loạt (margin call), chúng buộc phải bán tài sản để trả nợ, tạo ra hiệu ứng domino bán tháo cưỡng bức, kéo thị trường sụt giảm nhanh hơn khả năng phản ứng của bất kỳ nhà đầu tư nào.

Thấy gì sau cú sụp đổ kỷ lục của tiền điện tử toàn cầu? - Ảnh 1.

Về góc độ kinh doanh và quản trị rủi ro, sự kiện này phơi bày lỗ hổng trong cấu trúc thị trường. Các sàn giao dịch phái sinh như Hyperliquid, nơi ghi nhận thanh lý khoảng 10,3 tỷ USD vị thế, phải đối mặt với nghi vấn về việc liệu hệ thống có đủ khả năng quản lý rủi ro khi thanh khoản thị trường mỏng manh trong thời gian giao dịch ít ỏi, đặc biệt là vào ban đêm theo giờ Mỹ hay không. Theo một số phân tích (được trích dẫn trên các phương tiện truyền thông), ngay cả các sàn lớn như Binance cũng gặp phải trục trặc kỹ thuật và độ sâu thị trường sụt giảm mạnh trong giai đoạn cao điểm của biến động. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về tính ổn định kỹ thuật của các nền tảng giao dịch tiền điện tử.

Hồi sinh trong thận trọng: Triển vọng dài hạn và cơ chế phòng thủ của nhà đầu tư

Sau cơn địa chấn, thị trường tiền điện tử đã thể hiện khả năng phục hồi ấn tượng. Ngay đầu tuần, giá Bitcoin và các đồng tiền lớn đã bật mạnh trở lại, sau khi Tổng thống Trump và Phó Tổng thống JD Vance phát tín hiệu hòa hoãn, muốn giảm căng thẳng thương mại với Trung Quốc.

Bên cạnh yếu tố đòn bẩy vĩ mô, cú sập lịch sử đã phơi bày những lỗ hổng kỹ thuật trong hệ thống giao dịch. Riêng sàn giao dịch phái sinh đang nổi lên là Hyperliquid đã ghi nhận thanh lý khoảng 10,3 tỷ USD vị thế, trở thành tâm điểm của sự kiện. Con số này làm dấy lên tranh cãi về tính bền vững của các cơ chế thanh lý tự động khi thanh khoản thị trường mỏng.

Đáng chú ý, đà bán tháo còn gây ra sự cố nghiêm trọng cho một số đồng tiền ổn định (stablecoin). Ethena USDe, stablecoin lớn thứ ba thế giới, đã có thời điểm mất chốt (de-peg) với đồng USD, dù chỉ trong thời gian ngắn, nhưng khiến nhà đầu tư càng thêm hoảng loạn về tính an toàn của tài sản bảo chứng.

Theo số liệu từ CoinMarketCap, tổng giá trị vốn hóa thị trường tiền điện tử toàn cầu đã tăng 4,37%, với Bitcoin phục hồi lên mức 115.000 USD. Ethereum cũng ghi nhận mức tăng mạnh hơn 8%. Sự phục hồi này đến cùng lúc với một tín hiệu tích cực từ cấu trúc thị trường: Tỷ lệ đòn bẩy trên các sàn phái sinh tiền điện tử đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ cú sụp năm 2022. Nhóm nghiên cứu của CoinDCX nhận định đây là dấu hiệu mở ra cơ hội cho một giai đoạn hồi phục lành mạnh và bền vững hơn.

Chiến lược phòng thủ lên ngôi

Mặc dù giá đã hồi phục, tâm lý chung của giới đầu tư toàn cầu không còn là sự hưng phấn mà thay vào đó là thận trọng và "phòng thủ". Tâm lý này được thể hiện rõ nét trên thị trường quyền chọn (options market).

Ông Sean Dawson, Trưởng bộ phận nghiên cứu tại nền tảng giao dịch quyền chọn tiền điện tử Derive.xyz (theo Reuters), cho biết mức độ biến động đã tăng vọt và nhiều nhà đầu tư đang lo sợ về các đợt giảm giá tiếp theo. Dữ liệu từ Derive.xyz chỉ ra rằng các nhà giao dịch đã tích cực mua vào các hợp đồng put option (quyền bán) cho Bitcoin và Ethereum, đặc biệt là các hợp đồng có mức giá thực hiện (strike price) ở mức 115.000 USD và 95.000 USD đáo hạn vào cuối tháng 10. Động thái này cho thấy giới đầu tư đang chủ động phòng hộ, mua "bảo hiểm" cho danh mục đầu tư của mình trước những cú sốc tiềm ẩn.

Ông Richard Galvin, đồng sáng lập quỹ đầu cơ DACM, cảnh báo rằng "rủi ro chính trị" và các sự kiện bất ngờ vẫn còn cao trong những tháng cuối năm 2025. Ông Vikram Subburaj, Giám đốc điều hành sàn giao dịch Giottus.com, đưa ra nhận định kỹ thuật: "Nếu Bitcoin giữ vững trên mốc 117.000 USD, khả năng hình thành một nhịp tăng mới là hoàn toàn có thể". Tuy nhiên, triển vọng tăng trưởng này đi kèm với điều kiện thị trường phải ổn định hơn về mặt vĩ mô và nhà đầu tư phải duy trì mức đòn bẩy thấp.

Bài học cho giới kinh doanh và nhà đầu tư cá nhân

Từ góc độ kinh doanh, các công ty tài chính truyền thống và tổ chức đã nhận thấy sự kiện 10/10 là minh chứng rõ ràng cho mối liên hệ chặt chẽ giữa thị trường tiền điện tử và các yếu tố kinh tế vĩ mô toàn cầu. Sự kiện này là động lực để các tổ chức lớn yêu cầu một khung pháp lý rõ ràng hơn và các cơ chế quản lý rủi ro chặt chẽ hơn đối với các sản phẩm giao dịch phái sinh tiền điện tử. Các ngân hàng đầu tư lớn, vốn đang chờ đợi để đổ vốn vào thị trường thông qua các quỹ ETF Bitcoin, sẽ càng thận trọng hơn trong việc định giá rủi ro trước khi thực hiện các cam kết dài hạn.

Đối với nhà đầu tư cá nhân, bài học từ cú sập này là lời nhắc nhở cay đắng về tầm quan trọng của việc quản lý rủi ro. Sự sụp đổ của hơn 1,6 triệu tài khoản đã chứng minh rằng: Lợi nhuận cao từ đòn bẩy có thể bị xóa sạch trong vài phút khi thị trường bị chi phối bởi dòng tiền lớn và các cú sốc vĩ mô. Việc tránh sử dụng đòn bẩy quá cao, phân bổ tài sản một cách thận trọng, và luôn sẵn sàng cho kịch bản thị trường đảo chiều là chiến lược sống còn trong một thị trường còn non trẻ và đầy biến động như tiền điện tử.

Cú sụp đổ kỷ lục vừa qua không làm thay đổi triển vọng dài hạn của công nghệ blockchain và tài sản số, khi các yếu tố nền tảng như việc chấp thuận ETF và sự rõ ràng trong khung pháp lý vẫn được kỳ vọng là động lực tăng trưởng. Tuy nhiên, nó đã thay đổi cách nhìn nhận về rủi ro, biến thị trường từ một sân chơi đầu cơ liều lĩnh thành một nơi đòi hỏi sự thận trọng và chuyên nghiệp cao độ./.

Nguồn: https://vtv.vn/thay-gi-sau-cu-sup-do-ky-luc-cua-tien-dien-tu-toan-cau-100251014211101042.htm