Tìm giải pháp bảo tồn làng cổ Phong Nam

*Lễ hội rước mục đồng ở làng Phong Nam. Ảnh: P.V*

Đặc sắc làng cổ Phong Nam

Theo PGS-TS-KTS. Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng khoa Kiến trúc, Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng và TS-KTS. Phan Bảo An, Trường Đại học Sư phạm kỹ thuật, thời gian qua thành phố đã có nhiều giải pháp đồng bộ trên khắp địa bàn với mục tiêu nghiên cứu, giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử mang đậm dấu ấn, bản sắc của địa phương. Trong đó, làng cổ Phong Nam có nhiều công trình có giá trị về văn hóa, lịch sử, cảnh quan và đời sống sinh hoạt truyền thống đặc sắc cần được nghiên cứu và bảo tồn.

Làng cổ Phong Nam thuộc thôn Phong Lệ, phường Hòa Xuân (trước đây thuộc xã Hòa Châu, huyện Hòa Vang), là một trong những làng cổ còn giữ được các giá trị văn hóa lịch sử và ít bị biến đổi trong quá trình đô thị hóa.

Vì vậy, chính quyền quyết tâm tôn tạo các giá trị văn hóa, lịch sử của làng cổ Phong Nam trở thành thế mạnh và đặc trưng, là điểm đến du lịch, quảng bá các nét đẹp văn hóa truyền thống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn theo hướng bền vững.

Tuy nhiên, quá trình đô thị hóa cũng tác động không nhỏ đến các công trình, di tích lịch sử; không gian cảnh quan làng quê nông thôn bị biến đổi, nhiều đặc trưng văn hóa làng Việt dần bị thay thế; kiến trúc thiếu đồng nhất và không tạo được tổng thể hài hòa với thiên nhiên… Đó là điều lo lắng nhất của chính quyền và người dân làng cổ Phong Nam nói riêng, phường Hòa Xuân nói chung.

*Cổng làng ở làng cổ Phong Nam. Ảnh: P.V*

Làng cổ Phong Nam hiện nay còn nhiều đình, miếu, nhà thờ, nhà cổ như đình Thần Nông, miếu Thái Giám, nhà thờ Tiền hiền (thờ 17 chư phái tộc), lăng Âm linh, Cồn Thần, miếu Bà Giàng... gắn với các lễ hội, tích xưa của dân làng.

Hiện nay, tại làng còn 5 nhà cổ với lối kiến trúc nhà 3 gian, mái ngói lợp âm dương, nền đất, trụ gỗ hoặc đá được chạm khắc kỳ công. Ngoài các nhà cổ, ở làng Phong Nam còn có gần 125 nhà ba gian, một số nhà có kết hợp nhà ba gian và nới thêm một phần nhà có tầng, gác để ngôi nhà kiên cố, thích ứng với khu vực trũng lụt, bão.

Làng cũng lưu truyền các nghề thủ công như tráng bánh, mỳ Quảng, bánh ít lá gai, đan lát (tre) và các hoạt động sản xuất nông nghiệp. Trên địa bàn thôn có chợ quê Phong Nam, người dân vẫn còn lưu giữ được những nét sinh hoạt văn hóa truyền thống tốt đẹp, gắn kết cộng đồng, là cơ sở thuận lợi cho việc khôi phục, tôn tạo làng cổ Phong Nam trong giai đoạn hiện nay. Ngoài ra, làng còn có lễ hội đặc sắc là lễ hội rước mục đồng tại đình Thần Nông…

Cần đồng bộ giải pháp bảo tồn

Để giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử truyền thống của làng cổ Phong Nam, PGS-TS-KTS. Nguyễn Anh Tuấn và TS-KTS. Phan Bảo An đề xuất chính quyền cần xây dựng mô hình quy hoạch tổng thể, chi tiết làng Phong Nam. Đây là cơ sở để thực hiện các giải pháp đồng bộ như sưu tầm, nghiên cứu, tôn tạo các giá trị lịch sử văn hóa của làng cổ Phong Nam, làm giàu thêm bản sắc văn hóa, lịch sử, trở thành điểm đến có ý nghĩa.

Cụ thể, hệ thống thông tin các công trình cổ trên địa bàn cần từng bước tôn tạo, phục dựng và tổ chức, bố trí không gian cảnh quan phù hợp với quy mô công trình; tổ chức thêm các công trình phụ để phục vụ du khách và các hoạt động dịch vụ được thuận lợi. Đồng thời, phục dựng các lễ hội văn hóa như lễ hội mục đồng, sân khấu hóa các lễ hội để biểu diễn phục vụ du khách và giới thiệu với người dân.

Ngoài ra, xúc tiến các hoạt động du lịch với nhiều sản phẩm phong phú, đa dạng, phù hợp với nhiều lứa tuổi, nhu cầu của du khách; đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, quảng bá, khơi dậy lòng tự hào và ý thức bảo vệ bản sắc văn hóa của làng trong cộng đồng dân cư.

*Nhà cổ, đình làng trong làng cổ Phong Nam.*

Về giải pháp kiến trúc, cảnh quan và hạ tầng kỹ thuật, cần thiết quy hoạch lại hệ thống giao thông nội bộ với các giải pháp giao thông tĩnh và hướng lưu thông phù hợp… Qua đó tạo điều kiện để các phương tiện giao thông công cộng, cá nhân tiếp cận nhanh từ thành phố Đà Nẵng nhưng đảm bảo kết nối trong khu vực làng cổ.

Đặc biệt, về hình thức kiến trúc, quy hoạch, cần thiết phải đầu tư quy hoạch lại hệ thống nhà ở nông thôn với các mô hình nhà ở thân thiện, phù hợp với điều kiện khí hậu, có giá thành hợp lý, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân, hướng đến xây dựng nông thôn kiểu mẫu, văn minh, hiện đại trong tương lai. Đồng thời, từng bước cải tạo và chỉnh trang các công trình kiến trúc vừa được xây mới nhưng không phù hợp với một không gian làng cổ…

PGS-TS-KTS. Nguyễn Anh Tuấn chia sẻ thêm, nếu như từ những năm 2000, làng cổ Phong Nam còn gìn giữ được nét kiến trúc truyền thống thì sau 20 năm, khi tuyến giao thông lớn đi ngang qua, kiến trúc, cảnh quan và tốc độ đô thị hóa của làng đã thay đổi rất nhanh, số công trình nhà ở đã tăng gấp nhiều lần, kèm theo đó là tác động rất lớn đến cảnh quan làng cổ. Thậm chí những công trình kiến trúc quý đang bị xâm hại nghiêm trọng. Vì vậy, cần sớm có giải pháp gìn giữ làng cổ Phong Nam, từ đó nhân rộng ra đối với các làng cổ trên địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Nguồn: https://baodanang.vn/tim-giai-phap-bao-ton-lang-co-phong-nam-3308414.html