Tinh thần yêu nước: Chìa khóa vượt thách thức, nâng tầm y tế cơ sở Việt Nam

Bộ Y tế vừa tổ chức Đại hội Thi đua yêu nước ngành Y tế. Đây là dịp tôn vinh các tấm gương thi đua và khẳng định vai trò then chốt của ngành Y tế trong việc thực hiện các chỉ đạo chiến lược của Đảng và Nhà nước về công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân.

Một trong những chỉ đạo đó là Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 25/10/2023 của Ban Bí thư về tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới. Chỉ thị này nhấn mạnh nhiệm vụ cấp thiết của ngành Y tế trong việc xây dựng nền tảng y tế cơ sở vững mạnh, đảm bảo chăm sóc sức khỏe ban đầu, dự phòng và nâng cao sức khỏe cộng đồng, góp phần thực hiện thành công các mục tiêu phát triển bền vững.

Thực tế thời gian qua, những nỗ lực củng cố, phát triển mạng lưới y tế cơ sở cũng đã góp phần cải thiện năng lực và hiệu quả hoạt động của mạng lưới này. Đây được ví như "người gác cổng" của hệ thống y tế Việt Nam trong vai trò tuyến đầu tiếp cận trực tiếp, chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người dân, giúp sàng lọc, phòng ngừa bệnh tật và giảm gánh nặng cho tuyến trên.

Bên lề Đại hội Thi đua yêu nước ngành Y tế, phóng viên Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Phan Lê Thu Hằng, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Y tế - người đã có hàng chục năm gắn bó với công tác y tế cơ sở trên cả nước.

Tinh thần yêu nước: Chìa khóa vượt thách thức, nâng tầm y tế cơ sở Việt Nam- Ảnh 2. — Phát triển y tế cơ sở là xu hướng tất yếu - Ảnh: VGP/HM

Phát triển y tế cơ sở là xu hướng tất yếu

Theo bà Phan Lê Thu Hằng, hiện nay, xu hướng chú trọng chăm sóc sức khỏe ban đầu, dự phòng chủ động, nâng cao sức khỏe đang được xem có vai trò then chốt trong quá trình đổi mới của các hệ thống y tế trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, những thách thức đối với công tác chăm sóc sức khỏe còn phức tạp hơn do những yếu tố nội tại như mô hình bệnh tật kép (sự kết hợp của bệnh lây nhiễm và bệnh không lây nhiễm), hệ thống cung ứng dịch vụ y tế còn phân mảnh và phụ thuộc nhiều vào bệnh viện, trong khi nguồn lực tài chính cho công tác chăm sóc sức khỏe còn khiêm tốn.

Chính vì vậy, công tác y tế cơ sở, y tế dự phòng luôn được Đảng, Nhà nước và ngành y tế đặc biệt quan tâm, coi là yếu tố nền tảng giúp hệ thống y tế Việt Nam vận hành hiệu quả hơn trong một môi trường ngày càng thách thức và biến động khó dự đoán.

Đầu tư nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở cũng được xem vừa là nhiệm vụ cấp bách vừa là ưu tiên dài hạn, đổi mới mạng lưới y tế cơ sở được xem là thành tố trung tâm trong quá trình đổi mới hệ thống y tế quốc gia.

Thời gian qua, Bộ Y tế đã dành ưu tiên cao nhất cho việc thiết kế và triển khai thực hiện một chương trình đổi mới và phát triển mạng lưới y tế cơ sở toàn diện trên toàn quốc, trong đó Bộ Y tế đã thực hiện hiệu quả các nỗ lực đổi mới và phát triển mạng lưới y tế cơ sở trên 4 trụ cột chính.

Đó là tạo ra những cửa mở chính sách quan trọng, bao gồm cả những định hướng chiến lược phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong trung và dài hạn; cải thiện sự phối kết hợp liên ngành trong chăm sóc sức khỏe nói chung và đổi mới mạng lưới y tế cơ sở nói riêng; hoàn thiện hệ thống hướng dẫn chuyên môn liên quan tới y tế cơ sở; huy động nguồn lực (tài chính và kỹ thuật) để hỗ trợ các địa phương, đặc biệt là các địa phương khó khăn trong việc nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở.

Trong đó, công tác huy động nguồn lực hỗ trợ các địa phương đóng vai trò vô cùng quan trọng. Cụ thể, thời gian qua, Bộ Y tế đã tích cực mở rộng không gian hợp tác với các đối tác liên quan nhằm tăng cường huy động nguồn lực để hỗ trợ việc đầu tư nâng cấp mạng lưới y tế cơ sở của các địa phương, bao gồm nguồn viện trợ không hoàn lại (WHO, UNICEF, UNFPA, các đối tác song phương…), nguồn vốn vay ưu đãi (WB, ADB), nguồn huy động từ một số đối tác thương mại thông qua sáng kiến kiến tạo hệ sinh thái chăm sóc sức khỏe ban đầu lần đầu được triển khai tại Việt Nam.

Tinh thần yêu nước: Chìa khóa vượt thách thức, nâng tầm y tế cơ sở Việt Nam- Ảnh 3. — Cơ sở y tế được hưởng thụ từ Dự án sử dụng vốn nước ngoài - Ảnh: VGP/HM

Dự án đặc biệt, đánh dấu sự dịch chuyển mô hình quản trị về địa phương

Dự án Đầu tư xây dựng và phát triển hệ thống cung ứng dịch vụ y tế tuyến cơ sở sử dụng vốn WB (Dự án WB) và Chương trình "Đầu tư phát triển Mạng lưới Y tế cơ sở vùng khó khăn" (chương trình ADB) sử dụng vốn ADB được đánh giá có tầm quan trọng đặc biệt, do quy mô nguồn vốn lớn và được thiết kế với các can thiệp kỹ thuật toàn diện nhằm nâng cao năng lực mạng lưới y tế cơ sở tại các tỉnh khó khăn.

2 dự án này sử dụng nguồn vốn của các nhà tài trợ khác nhau nhưng có thiết kế kỹ thuật khá tương đồng, với các can thiệp đồng bộ nhằm nâng cấp các yếu tố đầu vào thiết yếu (cơ sở hạ tầng, thiết bị y tế, nhân lực y tế) của mạng lưới y tế cơ sở, đồng thời hỗ trợ đổi mới mô hình cung ứng dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Đặc biệt, 2 dự án này hoàn toàn khác biệt với những dự án sử dụng vốn ODA trước đây của ngành Y tế, đó là trao quyền tự chủ tối đa cho các địa phương. Theo đó, các tỉnh là chủ đầu tư dự án thành phần trên địa bàn, thực hiện toàn bộ các hoạt động đầu tư lớn của dự án. Mô thức quản trị này đánh dấu sự dịch chuyển quyền lực quản trị từ Trung ương sang địa phương.

Tuy nhiên, khi bước vào quá trình triển khai thực hiện, cả 2 dự án đối mặt với những thách thức lớn. Bên cạnh mô thức quản trị mới mà các tỉnh tham gia ban đầu còn lúng túng khi áp dụng, một thách thức nghiêm trọng khác mà các Dự án không lường trước được, đó là sự bùng phát của đại dịch COVIC-19, khiến các hoạt động không thể triển khai thực hiện trong thời gian dài.

Bên cạnh đó, một số thay đổi về cơ chế quản lý vốn ODA của Chính phủ cũng khiến tiến độ các Dự án phần nào chịu ảnh hưởng. Sự kết hợp của những yếu tố thách thức này đã khiến thời gian triển khai thực hiện trên thực tế của các Dự án rất ngắn (2 năm với Chương trình ADB và 3 năm với Dự án WB) so với thiết kế ban đầu (từ 5-6 năm).

Điều này dẫn tới nguy cơ phải chấm dứt hoạt động, hoàn trả lại toàn bộ vốn vay và vốn viện trợ không hoàn lại cho nhà tài trợ; hoặc phải kéo dài thời gian thực hiện tới 3 năm; hậu quả sẽ gây lãng phí rất lớn về tài chính, gây tác động tiêu cực có tính chất dây chuyền tới năng lực mạng lưới y tế cơ sở của các địa phương, gây ảnh hưởng tiêu cực tới khả năng huy động nguồn hỗ trợ quốc tế cho ngành Y tế trong tương lai.

Theo bà Phan Lê Thu Hằng, trong bối cảnh đặc biệt khó khăn này, lãnh đạo Bộ Y tế, Ban Quản lý Dự án Trung ương cùng các địa phương tham gia Dự án WB và Chương trình ADB, đã có những quyết định quản trị dũng cảm và sáng tạo trong chỉ đạo, điều hành, quản lý quá trình triển khai thực hiện.

Nhờ vậy, Dự án và Chương trình này đã được triển khai thực hiện vượt mức kỳ vọng, góp phần quan trọng hỗ trợ ngành Y tế thực hiện có hiệu quả những định hướng chiến lược quan trọng nhất của ngành Y (Nghị quyết 20 của Ban Chấp hành TW, Chỉ thị số 25 của Ban Bí thư, Nghị Quyết 72 của Bộ Chính trị), đồng thời là minh chứng thực tế khẳng định tính đúng đắn của định hướng phân cấp, phân quyền cho các địa phương.

"Những kết quả vượt kỳ vọng trong quá trình triển khai Dự án WB và Chương trình ADB trong bối cảnh đặc biệt thách thức trên cho thấy, để vượt qua những khó khăn tưởng chừng không vượt qua nổi, để đạt được những mục tiêu tưởng chừng như bất khả thi, chúng ta cần có tư duy vượt ngoài khuôn khổ lối mòn, sáng suốt lựa chọn, quyết tâm theo đuổi và thực hiện một cách linh hoạt những cách tiếp cận sáng tạo về quản trị cũng như về can thiệp kỹ thuật nhằm đẩy nhanh tiến độ và đảm bảo chất lượng các hoạt động dự án", bà Phan Lê Thu Hằng nhấn mạnh.

Có thể nói, những nỗ lực trong thời gian qua nhằm đổi mới và phát triển mạng lưới y tế cơ sở trong tình hình mới đã trở thành minh chứng sống động cho sức mạnh thi đua yêu nước của ngành Y tế Việt Nam, từng bước kiến tạo nền tảng vững chắc (về tư duy, kỹ thuật và tài chính) cho y tế cơ sở, mang lại lợi ích thiết thực cho hàng triệu người dân vùng khó khăn.

Trong thời gian tới, theo PGS Phan Lê Thu Hằng, ngành y tế cần tiếp tục nỗ lực cao nhất để nâng cấp, phát triển mạng lưới y tế cơ sở theo tinh thần của Chỉ thị số 25 của Ban Bí thư và Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị, đặc biệt trong bối cảnh cả nước thực hiện mô hình quản lý 3 cấp (TƯ, tỉnh và xã).

Theo đó, cần ưu tiên hoàn thành sớm việc xây dựng, trình các cấp thẩm quyền phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 để đưa Chương trình vào triển khai ngay trong năm 2026.

Hiền Minh

Nguồn: https://baochinhphu.vn/tinh-than-yeu-nuoc-chia-khoa-vuot-thach-thuc-nang-tam-y-te-co-so-viet-nam-102251026205304576.htm