Tò he - món quà từ đôi bàn tay khéo léo

Trong dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, giữa muôn vàn những món đồ chơi công nghệ hào nhoáng, vẫn có những ngọn lửa âm thầm, bền bỉ gìn giữ và thổi bùng sức sống cho những giá trị truyền thống. Nguyễn Thị Huỳnh Anh (đang sinh sống ở Ninh Kiều, TP. Cần Thơ) đã biến niềm đam mê văn hóa truyền thống thành một hành trình ý nghĩa - hồi sinh và phát triển nghệ thuật nặn tò he, một nét đẹp tưởng chừng đã mai một từ lâu.

Những chiếc tò he nhiều màu sắc làm từ bột gạo rất được trẻ em yêu thích

Tại “Ngày hội doanh nhân” sôi động ở An Giang, tôi tình cờ gặp Huỳnh Anh. Chị đã mang đến một trải nghiệm nặn tò he đầy hào hứng, thu hút đông đảo các em thiếu nhi. Với những bàn tay nhỏ xíu, tò he hiện lên vừa độc đáo, vừa mới lạ và đầy thú vị. Các bé say sưa tự tay nặn ra những con vật mình yêu thích, dù chưa thực sự đẹp nhưng giây phút được tự do sáng tạo ấy đã mang lại cho các em những khoảnh khắc thư giãn và niềm vui khó tả.

Huỳnh Anh bén duyên với tò he một cách tình cờ. Vốn là một người làm kinh doanh, cuộc sống của chị xoay quanh những con số và dự án. Thế nhưng, ẩn sâu bên trong là một tâm hồn yêu tha thiết những giá trị văn hóa truyền thống. Cơ duyên đến khi chị gặp các nghệ nhân tò he miền Bắc tham gia hội chợ ở miền Tây. Từ những hướng dẫn cơ bản ban đầu, Huỳnh Anh đã tự mình mày mò, tìm tòi và rèn luyện không ngừng để nâng cao tay nghề.

Đối với Huỳnh Anh, tò he không chỉ là một món đồ chơi đơn thuần. Đó là sự kết tinh của tinh hoa dân gian, là món quà an toàn và ý nghĩa dành cho trẻ thơ. “Ngoài lý do tính cách vốn thích những gì truyền thống và thấy tò he miền Nam đã thất truyền, tôi thấy tò he là món đồ chơi làm từ bột gạo, rất an toàn cho trẻ em, giúp các bé thỏa sức tưởng tượng và sáng tạo, rèn luyện sự kiên nhẫn và khéo tay” - chị Huỳnh Anh nhấn mạnh.

Chị trăn trở, trong bối cảnh hiện nay, khi trẻ em ngày càng tiếp xúc nhiều với đồ chơi nhựa độc hại và các thiết bị điện tử, những món đồ chơi truyền thống, lành tính như tò he trở nên quý giá hơn bao giờ hết. Ban đầu, ý định của chị chỉ đơn giản là học nặn tò he về cho các cháu trong gia đình chơi. Nhưng khi thấy các cháu vô cùng thích thú và hào hứng, một ý tưởng lớn hơn đã nảy ra trong tâm trí chị. Đó là phát triển tò he rộng rãi hơn, mở nhiều workshop để hướng dẫn nặn, lan tỏa tình yêu với nghệ thuật này. Hiện, chị đã làm được điều đó.

“Tên “tò he” ngày nay đã trở nên quen thuộc, nhưng ít ai biết rằng nó có một lịch sử thú vị và những tên gọi khác gần gũi, lâu đời hơn. Tò he ban đầu là một món bánh vừa có thể ăn, vừa có thể chơi, nên còn được gọi là “bánh chim cò”. Để thêm phần vui tai, người xưa đã khéo léo gắn thêm chiếc kèn thổi lên tiếng “tò te”, từ đó cái tên “tò te” ra đời. Trải qua nhiều năm truyền miệng và ảnh hưởng của tiếng vùng miền, “tò te” dần biến đổi thành “tò he” như chúng ta biết ngày nay. Nghệ thuật tò he cũng không ngừng phát triển. Ngày xưa, những mẫu tò he chỉ đơn giản, mộc mạc. Nhưng theo thời gian, với sự sáng tạo của các nghệ nhân, mẫu mã và nguyên liệu đã được cải tiến rất nhiều” - chị Huỳnh Anh chia sẻ thêm.

Làm tò he không khó cũng không dễ, chỉ cần có sự yêu thích, người nặn có hoa tay, tỉ mỉ, sáng tạo là làm được. Nguyên liệu chính là bột gạo, kết hợp với các loại bột khác, phụ gia để bảo quản và màu thực phẩm. Quy trình chế tác khá tỉ mỉ, cần pha bột rồi nhồi, sau đó luộc chín, nhồi lại với phụ gia, để bột nghỉ rồi mới pha màu. Đây là cả một quá trình đòi hỏi sự khéo léo và kiên nhẫn.

Bột nặn tò he của Huỳnh Anh có 2 loại. Một là bột nặn tò he thương phẩm có chất bảo quản, có thể để được vài năm mà không bị hư hại nhưng không ăn được, dùng để sản xuất tò he bán cho khách. Hai là bột nặn workshop - loại bột truyền thống, nếu đảm bảo vệ sinh khi nặn thì có thể ăn được, nhưng chỉ để được vài ngày, dùng trong các buổi workshop để trải nghiệm chân thực.

Huỳnh Anh không chỉ dừng lại ở việc tự nặn tò he, mà còn mở rộng quy mô, vừa sản xuất tò he để bán, vừa tổ chức các workshop trải nghiệm nặn. Sản phẩm của chị được bán tại các lễ hội, điểm du lịch, trường học, quán ăn đặt hàng để trang trí. Khách hàng cũng có thể đặt hàng theo yêu cầu để sưu tầm, trưng bày. Ngoài những que tò he truyền thống, Huỳnh Anh còn sáng tạo ra nhiều loại tò he cao cấp hơn, mang giá trị nghệ thuật và văn hóa sâu sắc như bộ tứ linh (long, lân, quy, phụng), bộ ngũ hổ, Tam Sư, mâm trái cây, và các nhân vật cổ tích như chị Hằng. Sự đa dạng này không chỉ làm phong phú thêm sản phẩm, mà còn thể hiện sự tìm tòi, sáng tạo không ngừng của cô gái trẻ Huỳnh Anh.

“Hiện tại, để đáp ứng nhu cầu, tôi còn thuê thêm thợ nặn, số lượng còn khiêm tốn do quy mô chưa phát triển mạnh. Để tò he đến gần hơn với nhiều người, Huỳnh Anh và đội ngũ của mình thường xuyên tham gia các lễ hội, hội chợ để bán sản phẩm và quảng bá đến nhiều người hơn” - chị Huỳnh Anh bộc bạch.

PHƯƠNG LAN

Nguồn: https://baoangiang.com.vn/to-he-mon-qua-tu-doi-ban-tay-kheo-leo-a421710.html