Trụ cột nào giúp Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam cạnh tranh với thế giới?

Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026 (Vietnam Investment Forum – VIF 2026) với chủ đề “Bức tranh vĩ mô – bất động sản – thị trường tài chính – chứng khoán: Con đường thịnh vượng của Việt Nam” vừa diễn ra, thu hút sự tham gia của nhiều chuyên gia kinh tế, nhà hoạch định chính sách, lãnh đạo ngân hàng, quỹ đầu tư cùng các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.

Trung tâm tài chính phải là chất xúc tác cải cách

Tại phiên thảo luận với chủ đề “Thị trường tài chính – Trụ cột và động lực tăng trưởng Việt Nam”, T.S Nguyễn Minh Cường - Chuyên gia kinh tế nhấn mạnh rằng Việt Nam từ lâu đã là một trong những nền kinh tế thu hút dòng vốn FDI mạnh mẽ nhất khu vực châu Á và thậm chí trên thế giới, ngay cả khi chúng ta chưa có bất kỳ trung tâm tài chính quốc tế nào. Đây là minh chứng cho thấy sức hấp dẫn nội tại của nền kinh tế Việt Nam, cùng với chiến lược hội nhập quốc tế đúng đắn và nhất quán.

Ông phân tích, giai đoạn từ khi Việt Nam bắt đầu mở cửa nền kinh tế, đến khi ký Hiệp định Thương mại song phương với Hoa Kỳ (BTA), rồi gia nhập WTO, APEC, ASEAN… chính là chặng đường quyết định, đánh dấu quá trình tự do hóa thương mại sâu rộng. Việc Hoa Kỳ dỡ bỏ lệnh cấm vận, tiếp đó là ký BTA và triển khai hàng loạt cam kết quốc tế, đã mở ra một thời kỳ hội nhập mạnh mẽ, buộc Việt Nam cải cách toàn diện để thích ứng với chuẩn mực thương mại toàn cầu.

Thông qua việc gia nhập ASEAN và thực hiện CEPT – hiệp định giảm thuế quan mang tính ràng buộc cùng với các hiệp định song phương quan trọng khác, Việt Nam buộc phải mở cửa mạnh mẽ hơn, cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực thể chế và cải thiện chất lượng điều hành. Nhờ đó, Việt Nam nhanh chóng trở thành điểm đến FDI hấp dẫn, đồng thời phát triển mạnh hệ thống khu chế xuất, khu công nghiệp, tạo nền tảng quan trọng cho dòng thương mại và đầu tư quốc tế.

Tính đến nay, dù nền kinh tế Việt Nam chưa hoàn toàn “mở” theo tất cả tiêu chí kinh tế vĩ mô, song riêng về thương mại quốc tế, Việt Nam đã vươn lên nhóm các nền kinh tế có độ mở thương mại lớn nhất thế giới. Kim ngạch xuất nhập khẩu tăng trưởng mạnh, độ mở thương mại vượt xa nhiều nước trong khu vực, cho thấy hiệu quả rõ rệt của chiến lược hội nhập và tự do hóa thương mại.

Từ nền tảng đó, câu hỏi đặt ra là: Bước phát triển tiếp theo của Việt Nam có phải là tự do hóa tài chính hay không? TS. Nguyễn Minh Cường cho rằng đây là vấn đề cần được đặt trong tầm nhìn dài hạn. Khi bàn đến việc hình thành các tập đoàn tài chính hay trung tâm tài chính, điều cốt lõi không chỉ là “ý chí xây dựng”, mà phải xác định rõ liệu đây có phải bước đi tất yếu trong tiến trình hội nhập sau khi hoàn tất giai đoạn tự do hóa thương mại.

Hiện Việt Nam vẫn kiểm soát dòng vốn ở mức nhất định vốn quốc tế vào và ra vẫn chịu một số giới hạn. Vấn đề đặt ra là liệu chúng ta đã sẵn sàng mở hoàn toàn dòng vốn? Nếu có, liệu trung tâm tài chính có thể trở thành “vùng thử nghiệm chính sách” tương tự mô hình khu chế xuất từng áp dụng trước đây – nơi thiết lập cơ chế tài chính đặc thù, thử nghiệm mức độ tự do hóa cao hơn trước khi áp dụng trên toàn nền kinh tế?

Theo chuyên gia, xét về nguồn lực, Việt Nam không thiếu vốn. Năm 2018, lượng vốn chưa giải ngân đã lên tới khoảng 20 tỷ USD. Trong giai đoạn dịch COVID-19, khi nhiều đề xuất được đưa ra nhằm huy động thêm vốn hỗ trợ nền kinh tế, cơ quan nghiên cứu đã khẳng định chỉ cần giải ngân hết nguồn vốn tồn đọng là đủ để đáp ứng nhu cầu. Bên cạnh đó, giai đoạn thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển mạnh, Việt Nam đã huy động được hàng chục tỷ USD trong vài năm. Như vậy, điểm nghẽn hiện nay không nằm ở khả năng tiếp cận vốn, mà ở hiệu quả phân bổ, khai thác và sử dụng nguồn vốn trong nước.

*T.S Nguyễn Minh Cường – Chuyên gia kinh tế*

Trên cơ sở đó, trung tâm tài chính nếu được xây dựng chắc chắn sẽ góp phần thu hút thêm vốn quốc tế, nhưng đó không phải mục tiêu chính duy nhất. Quan trọng hơn, nó cần đóng vai trò cầu nối, chất xúc tác để Việt Nam xem xét và tiến tới tự do hóa thị trường tài chính theo lộ trình phù hợp. Khả năng vận hành theo mô hình khu chế xuất trước đây nơi áp dụng cơ chế ưu đãi riêng trong phạm vi xác định hoàn toàn có thể là một phương án thí điểm.

Dĩ nhiên, Việt Nam có thể tham khảo và học hỏi kinh nghiệm từ các trung tâm tài chính thành công trên thế giới từ mô hình thị trường tự do hoàn toàn đến mô hình thí điểm từng khu vực. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất theo TS. Nguyễn Minh Cường là xác định rõ mục tiêu chiến lược: Trung tâm tài chính không chỉ là biểu tượng hay tham vọng, mà phải là bước đi chiến lược trong tiến trình mở cửa tiếp theo của Việt Nam.

Phải có lợi thế thực chất để hút vốn toàn cầu

Trả lời câu hỏi “Làm thế nào để trung tâm tài chính quốc tế TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng có thể cạnh tranh với các trung tâm tài chính lớn trên thế giới?”, TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu Chính sách Trường Đại học VinUni cho rằng, vấn đề quan trọng không chỉ là việc thành lập trung tâm tài chính, mà là phải lý giải được câu hỏi: Các nhà đầu tư tài chính đến Việt Nam sẽ được lợi gì? “Tại sao họ không chọn Singapore mà phải sang Việt Nam?”, ông đặt vấn đề.

*TS. Nguyễn Tú Anh, Giám đốc Nghiên cứu Chính sách Trường Đại học VinUni*

Theo TS. Nguyễn Tú Anh, muốn trở thành Trung tâm tài chính quốc tế, Việt Nam phải trở thành trung tâm phân phối vốn của khu vực. Điều này chỉ có thể xảy ra khi đạt một trong hai điều kiện. Thứ nhất, Việt Nam phải trở thành quốc gia có thặng dư vốn giống như mô hình của Trung Quốc trước đây, khi tích lũy lượng vốn lớn và đẩy ra các thị trường tài chính như Thượng Hải, Hồng Kông (Trung Quốc). Tuy nhiên hiện tại, Việt Nam chưa ở vị thế này.

Thứ hai, tận dụng bối cảnh thế giới chuyển sang trật tự đa cực khi “cái cũ đang mờ dần, cái mới chưa hình thành”. Trong kịch bản đó, Việt Nam có thể giữ vai trò “hub” kết nối dòng vốn giữa các cực kinh tế.

Ông Quản Trọng Thành, Giám đốc Phân tích Tập đoàn Maybank, cho rằng xây dựng trung tâm tài chính không nhất thiết phải rập khuôn mô hình có sẵn, mà cần dựa trên điều kiện thực tế của Việt Nam và tạo ra “luật chơi” hấp dẫn với mức độ tự do nhất định. Việt Nam đang sở hữu lợi thế là nền kinh tế trẻ, năng động, đi đầu trong xu hướng tài sản số và công nghệ tài chính. Minh chứng là Luật Công nghiệp công nghệ số vừa được ban hành và Nghị quyết 05 mới đây cho phép thử nghiệm các mô hình fintech.

Tuy nhiên, ông Thành băn khoăn về sự thiếu đồng bộ trong khung pháp lý. “Luật Công nghiệp công nghệ số cho phép phát hành stablecoin, nhưng Nghị quyết 05 lại chưa đề cập đến tài sản số dựa trên đồng tiền pháp định. Trong khi đó, nhà đầu tư Việt Nam muốn giao dịch tài sản số hiện phải đổi sang USD để mua USDT, khiến dòng ngoại tệ chảy ra ngoài”, ông nói và đề xuất nếu ngân hàng thương mại nhà nước phát hành đồng ổn định, vốn ngoại tệ có thể được giữ lại trong hệ thống.

Chia sẻ góc nhìn từ nền kinh tế thực, TS. Nguyễn Minh Cường nhấn mạnh trung tâm tài chính chỉ phát triển bền vững khi dựa trên lợi thế cạnh tranh riêng của từng địa phương. TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng phải gắn trung tâm tài chính với cấu trúc kinh tế thực của mình, thay vì xây dựng mô hình rời rạc. “Không thể lập trung tâm tài chính mà không dựa vào thế mạnh kinh tế đặc thù của từng địa phương”, TS. Cường khẳng định.

Các chuyên gia tại Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2026 cũng nhấn mạnh trung tâm tài chính không chỉ là biểu tượng, mà phải trở thành “vùng thử nghiệm chính sách”, thúc đẩy tự do hóa tài chính như từng làm với thương mại. Việt Nam cần cơ chế pháp lý vượt trội, gắn với kinh tế thực của TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, đồng thời tận dụng xu hướng tài sản số, dòng vốn dịch chuyển và vai trò “hub” trong trật tự đa cực.

Nguồn: https://congthuong.vn/tru-cot-nao-giup-trung-tam-tai-chinh-quoc-te-viet-nam-canh-tranh-voi-the-gioi-428940.html