Ông Phạm Văn Quân: Trước hết, tôi muốn điểm qua những điểm sáng trong 6 tháng đầu năm 2025. Với quyết tâm triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW, Chính phủ đã bước đầu thực hiện nhiều giải pháp thúc đẩy ứng dụng khoa học công nghệ trong công nghiệp. Nhờ đó, GDP tăng 7,52%, cao nhất trong nhiều năm gần đây. Tăng trưởng sản xuất công nghiệp đạt mức cao (chỉ số IIP tăng 9,2% so với cùng kỳ năm ngoái là 8%, riêng ngành chế biến chế tạo tăng 11,1% (cao nhất trong nhiều năm).
Công nghiệp chiếm 30% GDP, trong đó công nghiệp chế biến chế tạo chiếm 80% trong ngành công nghiệp. Xuất nhập khẩu 6 tháng đầu năm đạt trên 400 tỷ USD, xuất khẩu đạt 220 tỷ USD, tăng 14,4% so với 2024.
Tuy nhiên, mức độ ứng dụng các công nghệ AI, Internet vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn trong sản xuất công nghiệp Việt Nam vẫn còn hạn chế, đặc biệt ở khối doanh nghiệp trong nước (chỉ dưới 15%), phần lớn vẫn dừng ở trình độ công nghệ của các cuộc cách mạng công nghiệp 2.0 - 3.0. Phần lớn doanh nghiệp sản xuất nội địa vẫn đang ở trình độ tự động hóa thấp.
Theo khảo sát về công nghiệp hỗ trợ, trên 30% doanh nghiệp còn vận hành hoàn toàn bằng thiết bị điều khiển thủ công, hơn 50% đã có thiết bị bán tự động, nhưng chưa đến 10% doanh nghiệp sử dụng robot trong dây chuyền sản xuất. Mức độ khác nhau về công nghệ thể hiện rất rõ giữa các nhà cung ứng cấp 1 và cấp thấp: 2, 3 của các doanh nghiệp FDI như Samsung, Toyota.
Mặc dù vậy, việc ứng dụng các công nghệ mới đang có xu hướng gia tăng và mở ra nhiều cơ hội cho ngành sản xuất. Nhiều doanh nghiệp lớn đã tiên phong xây dựng nhà máy thông minh, áp dụng AI và IoT để tối ưu hiệu suất. Mức độ tự động hóa rất cao của một số doanh nghiệp đầu chuỗi như Vinfast, Hòa Phát, Thaco, TH Truemilk.
Nhiều doanh nghiệp đã ứng dụng AI phân tích dữ liệu thời gian thực nhằm theo dõi hiệu suất máy móc, dự báo hỏng hóc và cảnh báo sớm; sử dụng camera tích hợp AI để kiểm tra lỗi sản phẩm, phân tích nguyên nhân nhằm khắc phục kịp thời.
Đồng thời, đồng bộ dữ liệu lớn với kế hoạch sản xuất để quản lý năng lượng hiệu quả. Việc triển khai những giải pháp AI/IoT giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và cải thiện chất lượng sản phẩm rõ rệt. IoT đang được áp dụng để tự động hóa quy trình từ quản lý dây chuyền đến theo dõi chuỗi cung ứng, qua đó giảm thiểu sai sót vận hành, tối ưu sử dụng nguyên vật liệu và tăng năng suất lao động.
Nhờ những ứng dụng này, một số nhà máy ở Việt Nam đã đạt được mức độ chính xác và linh hoạt cao hơn, tiệm cận chuẩn mực của nhà máy thông minh trên thế giới.
Ông Phạm Văn Quân: Về cơ hội, theo tôi thể chế đang chuyển mình rất nhanh, đặc biệt từ khi có Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân.
6 tháng đầu năm 2025, Bộ Công Thương đã ban hành 7 Nghị định, 2 Quyết định của Thủ tướng, 16 Thông tư… Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã ra mắt 3 nền tảng số phục vụ triển khai Nghị quyết số 57. Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) đến năm 2030.
Bên cạnh đó, chuỗi cung ứng toàn cầu đang dịch chuyển, tạo cơ hội để chúng ta được chọn lựa công nghệ, nhà đầu tư và điều kiện đầu tư. Chính phủ sẽ dành thêm nguồn tăng thu, tiết kiệm chi để đáp ứng yêu cầu bố trí ít nhất 3% tổng chi ngân sách để đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Về thách thức, tôi cho rằng có 4 thách thức lớn. Thứ nhất, là hạn chế nội tại của doanh nghiệp: Đa số doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam có quy mô vừa và nhỏ, thiếu vốn và nguồn lực để đầu tư đổi mới công nghệ, trình độ quản trị sản xuất còn thấp.
Việc ứng dụng AI, IoT đòi hỏi chi phí ban đầu lớn và hạ tầng công nghệ thông tin phù hợp, gây trở ngại cho các doanh nghiệp nhỏ. Công nghệ thay đổi liên tục khiến cho các doanh nghiệp khó đáp ứng nhu cầu của thị trường, nhất là các ngành có tốc độ thay đổi công nghệ nhanh như ngành điện tử.
Thứ hai, nguồn nhân lực công nghệ cao còn thiếu trầm trọng: Mỗi năm, nhân lực AI chỉ đáp ứng được 10% nhu cầu, chỉ khoảng 30% trong 55.000 kỹ sư công nghệ thông tin tốt nghiệp mỗi năm có kỹ năng về AI, mặc dù, người Việt rất giỏi toán và nhiều dư địa phát triển AI. Kỹ sư trình độ cao về tự động hóa, dữ liệu lớn cũng khan hiếm, khiến doanh nghiệp khó tiếp thu, vận hành hiệu quả công nghệ mới.
Thứ ba, hạ tầng số và hệ sinh thái công nghệ trong nước chưa hoàn thiện. Chẳng hạn, hạ tầng AI còn yếu, thiếu dữ liệu lớn và nền tảng tính toán mạnh để phát triển AI quy mô công nghiệp.
Vấn đề bảo mật, an toàn thông tin cũng là thách thức lớn khi ngày càng nhiều thiết bị, dây chuyền kết nối Internet: Nguy cơ rò rỉ dữ liệu hoặc tấn công mạng vào hệ thống sản xuất thông minh đòi hỏi nhà nước ban hành các tiêu chuẩn, quy định quản lý phù hợp.
Thứ tư, nhận thức của doanh nghiệp về chuyển đổi số chưa đồng đều; một bộ phận doanh nghiệp còn e ngại thay đổi công nghệ do lo ngại rủi ro hoặc thiếu thông tin, cần sự hỗ trợ hướng dẫn từ cơ quan quản lý.
Ông Phạm Văn Quân: Chúng tôi đề xuất tập trung vào 4 hướng chính: Ưu đãi đầu tư, chuyển giao công nghệ, hợp tác quốc tế và phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và định hướng phát triển đến 2030.
Một là, về ưu đãi đầu tư và hỗ trợ doanh nghiệp gồm: Thủ tục hành chính, thuế thu nhập doanh nghiệp, quỹ phát triển ngành công nghệ chiến lược theo Quyết định 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 về công nghệ chiến lược (bán dẫn, trí tuệ nhân tạo).
Hàng năm, Cục Công nghiệp có chương trình công nghiệp hỗ trợ thông qua các đề tài nghiên cứu, truyền thông, đào tạo khoảng gần 100 tỷ đồng cho các đơn vị nghiên cứu, các doanh nghiệp, các hiệp hội để hỗ trợ, thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, hướng tới tăng tỷ lệ nội địa hóa.
Song, tôi cho rằng, cần có chính sách ưu đãi đặc thù để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới công nghệ, nhất là trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ. Bộ Công Thương thời gian qua đã và đang nghiên cứu ban hành thêm các chính sách ưu đãi, hỗ trợ dành riêng cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ.
Cụ thể, đề xuất xây dựng các gói ưu đãi về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế nhập khẩu thiết bị, hỗ trợ tín dụng lãi suất thấp cho dự án đổi mới máy móc, tự động hóa dây chuyền. Bên cạnh đó, Bộ cũng phối hợp thúc đẩy hình thành các quỹ hỗ trợ đổi mới công nghệ, khuyến khích doanh nghiệp nhỏ và vừa mạnh dạn ứng dụng khoa học và công nghệ hiện đại.
Hai là, thúc đẩy chuyển giao công nghệ và liên kết chuỗi cung ứng: Đầu tư trung tâm R&D tại Việt Nam, chương trình 1+1 theo Nghị định 205/2025/NĐ-CP ngày 14/7/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 111/2015/NĐ-CP của Chính phủ về phát triển công nghiệp hỗ trợ.
Việt Nam khuyến khích các tập đoàn nước ngoài “chuyển giao công nghệ” thông qua việc đầu tư trung tâm R&D tại Việt Nam, cho phép kỹ sư và quản lý Việt Nam tham gia vào quá trình nghiên cứu sản xuất, cũng như tạo điều kiện để doanh nghiệp Việt trở thành nhà cung ứng trong chuỗi sản xuất của họ.
Cục Công nghiệp đã và đang triển khai các chương trình kết nối doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp FDI trong các ngành ô tô, điện tử. Ví dụ, thông qua Chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhiều hội chợ kết nối cung cầu, ngày hội tìm kiếm nhà cung ứng được tổ chức, giúp các hãng lớn như Toyota, Samsung, LG, Canon... tìm được các nhà cung ứng phù hợp.
Một điển hình thành công trong liên kết FDI - doanh nghiệp nội địa là chương trình hợp tác với Samsung Việt Nam. Từ năm 2015 đến nay, Bộ Công Thương phối hợp cùng Samsung triển khai chương trình tư vấn cải tiến cho doanh nghiệp Việt.
Kết quả, đã có 379 doanh nghiệp Việt được Samsung trực tiếp tư vấn nâng cao năng lực cạnh tranh. Samsung còn đào tạo được khoảng 400 chuyên gia tư vấn người Việt - đây chính là đội ngũ sau đó đi khắp các nhà máy trong nước để tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp cải tiến theo chuẩn mực của Samsung.
Nhờ các nỗ lực này, số lượng nhà cung ứng cấp 1, 2 của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Samsung đã tăng từ 25 doanh nghiệp năm 2014 lên hơn 300 doanh nghiệp năm 2025 (gấp hơn 10 lần).
Đặc biệt, từ năm 2022, Samsung đưa chuyên gia từ Hàn Quốc sang chuyển giao công nghệ về nhà máy thông minh cho doanh nghiệp Việt tại cả miền Bắc và miền Nam. Đây là ví dụ tiêu biểu cho thấy chuyển giao công nghệ qua FDI có thể giúp doanh nghiệp nội địa nhanh chóng tiếp cận công nghệ hiện đại.
Ba là, tăng cường hợp tác quốc tế và dự án hỗ trợ kỹ thuật: Xây dựng các trung tâm như: Trung tâm tư vấn và giải pháp công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (VITASK), Trung tâm Hỗ trợ phát triển công nghiệp IDC, Trung tâm Kỹ thuật hỗ trợ phát triển công nghiệp khu vực phía Nam (IDCS)… Cục Công nghiệp đã triển khai xây dựng mô hình này cách đây gần 10 năm theo đúng tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW.
Bộ Công Thương đang đẩy nhanh xây dựng 2 Trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp (phía Bắc tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc - Hà Nội và phía Nam tại TP. Hồ Chí Minh). Đây là các trung tâm kỹ thuật được trang bị máy móc, phòng thí nghiệm hiện đại, có chức năng hỗ trợ doanh nghiệp nghiên cứu phát triển sản phẩm, kiểm nghiệm, đo lường, chuyển giao công nghệ mới.
Khi đi vào hoạt động, các trung tâm này sẽ là “bà đỡ” về mặt kỹ thuật cho doanh nghiệp trong nước, đặc biệt doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ, giúp họ thử nghiệm và áp dụng công nghệ tiên tiến với chi phí thấp.
Chẳng hạn, Dự án VITASK đã được thành lập với sự hỗ trợ của Chính phủ Hàn Quốc, tập trung nâng cao năng lực cho doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong lĩnh vực ô tô và điện - điện tử. Từ 2020 - 2023, VITASK đã đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật cho hơn 100 doanh nghiệp Việt thông qua các khóa huấn luyện, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về thiết kế khuôn mẫu, quy trình sản xuất tiên tiến.
Cục Công nghiệp coi trọng việc huy động nguồn lực quốc tế (vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý) thông qua các dự án, sáng kiến hợp tác. Hiện nay, Cục đang là đầu mối triển khai một số dự án hợp tác với các đối tác như: Hàn Quốc, Nhật Bản, Ngân hàng Thế giới (WB), UNIDO... Kết quả cho thấy, nhiều doanh nghiệp sau khi được tư vấn đã giảm đáng kể lỗi sai hỏng và nâng cao chất lượng sản phẩm.
Các chương trình hợp tác với Tập đoàn Samsung cũng đang được đẩy mạnh: Ngoài tư vấn cải tiến, từ năm 2021, hai bên triển khai dự án đào tạo 200 kỹ thuật viên khuôn mẫu cho Việt Nam; năm 2022-2023 phối hợp hỗ trợ 50 doanh nghiệp thí điểm áp dụng mô hình nhà máy thông minh.
Cục cũng đã làm việc với JICA (Nhật Bản) trong dự án nâng cao năng suất chất lượng cho doanh nghiệp chế tạo và với một số đối tác châu Âu về dự án sản xuất sạch hơn, sản xuất xanh… Các hợp tác quốc tế này không chỉ mang lại nguồn lực tài chính và chuyên gia mà còn góp phần tiếp nhận chuyển giao công nghệ một cách hiệu quả, giúp doanh nghiệp Việt rút ngắn khoảng cách công nghệ so với khu vực.
Bốn là, phát triển nguồn nhân lực khoa học công nghệ cho công nghiệp: Thuê chuyên gia quốc tế đã nghỉ hưu, cơ chế kèm cặp, truyền nghề cho kỹ sư Việt Nam; cơ chế thu hút nhân tài khoa học (như chuyên gia AI, chuyên gia robot người Việt ở nước ngoài về làm việc kèm theo cơ chế khoán); xây dựng chương trình kết nối hệ thống các trường đại học, cao đẳng thuộc Bộ (30 trường) với các doanh nghiệp để gắn nghiên cứu với đào tạo và hướng đến sản xuất.
Cục đã phối hợp cùng Samsung và các tập đoàn lớn tổ chức những khóa huấn luyện cho đội ngũ quản lý cấp trung của doanh nghiệp công nghiệp. Mục tiêu là đào tạo các nhà quản lý hiểu biết về sản xuất thông minh, qua đó dẫn dắt doanh nghiệp triển khai chuyển đổi số một cách bài bản.
Bên cạnh đó, thông qua các trung tâm hỗ trợ phát triển công nghiệp, Bộ Công Thương đã mở nhiều lớp tập huấn kỹ sư về khuôn mẫu, cơ khí chính xác, tự động hóa... Đây là những lĩnh vực mà doanh nghiệp cơ khí, ô tô, điện tử đang rất thiếu nhân lực chất lượng cao.
Chính phủ đặt mục tiêu mang tầm chiến lược: Đào tạo 100.000 kỹ sư trong các lĩnh vực bán dẫn, AI và công nghệ cao khác trong những năm tới.
Cục Công nghiệp cũng đang xây dựng chương trình kết nối hệ thống các trường đại học, cao đẳng thuộc Bộ (30 trường) với các doanh nghiệp để gắn nghiên cứu với đào tạo và hướng đến sản xuất. Nguồn nhân lực đào tạo theo đặt hàng của doanh nghiệp, tiệm cận với nhu cầu của xã hội với tác phong, thái độ chuẩn mực.
Xin cảm ơn ông!
Nguồn: https://congthuong.vn/ung-dung-cac-cong-nghe-moi-gia-tang-mo-ra-nhieu-co-hoi-cho-nganh-cong-nghiep-413413.html
Bình luận (0)