Việc tìm kiếm một con tàu mất tích đã dẫn đến một khám phá ở Nam Cực

Khám phá chấn động

Tháng 3/2022, các nhà khảo cổ học đại dương đã tạo nên một trong những khám phá xác tàu chấn động nhất kể từ khi tàu Titanic được tìm thấy.

Việc tìm kiếm một con tàu mất tích đã dẫn đến một khám phá ở Nam Cực - 1 — Con tàu Endurance bị mắc kẹt trong băng Nam Cực trong thuyến thám hiểm xuyên Nam Cực của nhà thám hiểm Ernest Shackleton vào năm 1915 (ảnh: Scott Polar Research Institute, University Of Cambridge/Getty Images).

Ở độ sâu khoảng 3.000m dưới bề mặt biển Weddell ngoài khơi Nam Cực, các nhà khoa học đã tìm thấy xác tàu Endurance, con tàu huyền thoại của nhà thám hiểm Ernest Shackleton, bị chìm trong chuyến thám hiểm năm 1915.

Cuộc thoát hiểm đầy gian khổ của Shackleton cùng các thủy thủ đã biến ông thành một biểu tượng anh hùng tại Anh.

Đúng như dự đoán, phát hiện này gây phấn khích lớn trong giới khoa học. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người chú ý không kém lại đến từ một chuyến thám hiểm trước đó vào năm 2019.

Khi tìm kiếm tàu Endurance, các nhà nghiên cứu đã vô tình phát hiện một hiện tượng sinh học kỳ lạ dưới đáy biển Nam Cực: một “trận địa” tổ cá được sắp xếp đối xứng một cách đáng kinh ngạc.

Trong chuyến thám hiểm biển Weddell năm 2019, nhóm chuyên gia đặt ra hai mục tiêu gồm khảo sát khoa học khu vực biển Weddell và tìm kiếm xác tàu Endurance. Họ sử dụng thiết bị lặn điều khiển từ xa mang tên Lassie để quan sát bên dưới lớp băng dày. Dù không tìm thấy con tàu, nhóm đã phát hiện hơn 1.000 tổ cá được sắp xếp theo những mô hình gọn gàng.

Nhìn từ trên cao, khu vực này giống như một vùng ngoại ô dưới đáy đại dương, với các “khu dân cư” được bố trí ngăn nắp.

Một số tổ thậm chí tạo thành vòng tròn, gợi cảm giác như những ngõ cụt khép kín. Nhóm nghiên cứu đã ghi lại càng nhiều hình ảnh càng tốt trước khi buộc phải rút lui để tránh nguy cơ mắc kẹt trong băng. Sau đó, toàn bộ kết quả được công bố trên tạp chí Frontiers in Marine Science, gây bất ngờ lớn cho giới khoa học.

Quần thể sinh học phức hợp dưới đáy biển

Việc tìm kiếm một con tàu mất tích đã dẫn đến một khám phá ở Nam Cực - 2 — Một con cá tuyết đá vây vàng ở quần đảo Nam Shetland, Nam Cực (ảnh: Valerie Loeb/ Wikimedia Commons).

Các tổ cá tại biển Weddell thuộc về loài Lindbergichthys nudifrons, thường được gọi là cá notie vây vàng, cá tuyết đá vây vàng hoặc cá băng. Đây là loài cá nhỏ, dài khoảng 15cm, thích nghi tốt với môi trường nước lạnh và sống chủ yếu ở tầng đáy, nơi chúng ăn các sinh vật không xương sống.

Điều khiến các nhà sinh vật học đặc biệt quan tâm là tập tính sinh sản của loài cá này. Cá băng xây tổ rất cẩn thận. Chúng dọn sạch đáy biển tại vị trí được chọn, tạo một tổ tròn trên cát, đẻ trứng ở trung tâm và canh giữ cho đến khi trứng nở.

Hành vi làm tổ không phải điều hiếm gặp trong thế giới cá, nhưng việc hơn 1.000 tổ được sắp xếp theo trật tự chặt chẽ lại là hiện tượng bất thường. Phân tích hình ảnh cho thấy các tổ ở trung tâm cụm là nơi sinh sống của những cá thể nhỏ và dễ bị tổn thương nhất, trong khi các tổ ở rìa ngoài thuộc về những con cá lớn, khỏe mạnh.

Cấu trúc này tạo thành một hệ thống phòng vệ tự nhiên, tương tự một cộng đồng khép kín với “vành đai bảo vệ”, giúp giảm nguy cơ bị săn mồi từ bên ngoài.

Phát hiện có ý nghĩa lớn đối với bảo tồn Nam Cực

Vào mùa đông, diện tích băng biển Nam Cực rộng gấp đôi diện tích đất liền và khu vực này được Hiệp ước Nam Cực công nhận là khu bảo tồn thiên nhiên phục vụ hòa bình và khoa học (Ảnh: Mozgova/Shutterstock).

Phát hiện khu vực làm tổ của cá băng tại biển Weddell được xem là cột mốc quan trọng trong nghiên cứu và bảo tồn Nam Cực. Khám phá này chỉ có thể thực hiện nhờ sự dịch chuyển của thềm băng Nam Cực. Trước đó, khu vực làm tổ bị che chắn bởi một tảng băng khổng lồ rộng hơn 5.000km².

Năm 2017, tảng băng này tách khỏi lục địa, trở thành tảng băng trôi A68, từng là tảng băng trôi lớn nhất thế giới trong một thời gian ngắn. Khi băng trôi đi, tàu thuyền mới có thể tiếp cận vùng nước bên dưới, mở ra cơ hội phát hiện hệ sinh thái đặc biệt này.

Các nghiên cứu tiếp theo cho thấy quy mô khu sinh sản còn lớn hơn nhiều. Năm 2021, các nhà khoa học ghi nhận hơn 60 triệu tổ cá tuyết trong khu vực, biến đây thành vườn ươm cá lớn nhất từng được phát hiện trên Trái Đất.

Từ góc độ bảo tồn, phát hiện này mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Quần thể cá khổng lồ đã khiến biển Weddell được xếp vào nhóm Hệ sinh thái biển dễ bị tổn thương theo phân loại của Liên hợp quốc, mở ra cơ hội thiết lập các biện pháp bảo vệ nghiêm ngặt nhằm duy trì sự tồn tại lâu dài của hệ sinh thái độc đáo dưới lớp băng Nam Cực.

Nguồn: https://dantri.com.vn/khoa-hoc/viec-tim-kiem-mot-con-tau-mat-tich-da-dan-den-mot-kham-pha-o-nam-cuc-20251130234652019.htm