Xanh hóa ngành dệt may: Thách thức nào đang ‘níu chân’ doanh nghiệp?

Rào cản nhiều tầng trong hành trình xanh hóa

Tại Khu công nghiệp Bảo Minh (tỉnh Ninh Bình), nơi tập trung nhiều doanh nghiệp dệt may, nỗ lực chuyển đổi xanh đã được khởi động từ sớm. Ông Hoàng Mạnh Cường, Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Đầu tư hạ tầng khu công nghiệp Bảo Minh, cho rằng, phát triển bền vững chỉ có thể đạt được khi tất cả các bên cùng đồng lòng hành động. Dù vậy, bài toán xanh hóa vẫn chứa đựng nhiều thách thức lớn.

Ông Cường nhận định, trước tiên, các doanh nghiệp đang gặp rào cản về tài chính và công nghệ. Trong lĩnh vực dệt, nhuộm vốn là khâu tiêu tốn năng lượng và gây ô nhiễm cao nhất, dù nhiều doanh nghiệp đã có những cải tiến đáng kể. Trước đây, để nhuộm 1 mét vải cần khoảng 125-130 lít nước, nay chỉ còn 80-85 lít. Tuy nhiên, để đạt được công nghệ “không nước” hoàn toàn, doanh nghiệp phải đầu tư lại toàn bộ dây chuyền với chi phí vô cùng lớn. Việc chuyển đổi năng lượng từ lò hơi than sang biomass hay điện mặt trời chỉ mới là bước khởi đầu. Việc ứng dụng năng lượng tái tạo, nhất là tại khu vực miền Bắc - nơi số giờ nắng thấp vẫn chưa đem lại hiệu quả cao.

Một vấn đề khác là cơ chế và tiêu chí phát triển khu công nghiệp xanh. Theo ông Cường, để thực hiện chuyển đổi, doanh nghiệp cần một khung chính sách rõ ràng, đồng thời phải có các công cụ khuyến khích tài chính đủ mạnh. “Chúng tôi đang hướng đến hình thành các khu công nghiệp sinh thái, nơi doanh nghiệp phải cam kết sử dụng năng lượng tiết kiệm, tuần hoàn nước và đảm bảo môi trường làm việc xanh, sạch. Nhưng để hiện thực hóa, cần sự đồng hành thực chất từ Nhà nước, đặc biệt trong việc mở khóa các nguồn lực tài chính”, ông nhấn mạnh.

*Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam. Ảnh: DĐDN*

Không chỉ với Bảo Minh, trên phạm vi toàn ngành, các doanh nghiệp dệt may đang chịu áp lực lớn từ yêu cầu “chuyển đổi kép”, vừa số hóa quy trình, vừa xanh hóa sản xuất. Chia sẻ tại Diễn đàn “Chuyển đổi kép - Động lực cho tăng trưởng kinh tế: Góc nhìn từ chính sách đến thực tiễn” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp tổ chức mới đây, ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam nhận định, nếu doanh nghiệp không chuyển đổi số và xanh hóa, họ sẽ bị loại khỏi chuỗi cung ứng toàn cầu. Hiện ngành đạt kim ngạch xuất khẩu 45-46 tỷ USD/năm, song hơn 90% trong đó hướng đến Mỹ, EU, Nhật Bản, đây là những thị trường đang siết chặt tiêu chuẩn xanh và truy xuất nguồn gốc.

Ông Cẩm cho rằng, ngành đang gặp 4 nhóm khó khăn lớn: Thiếu bộ tiêu chuẩn thống nhất về chuyển đổi xanh; nhận thức chưa đồng đều giữa các doanh nghiệp; hạn chế về nhân lực kỹ thuật và năng lượng xanh; cùng những vướng mắc trong thủ tục hành chính từ cấp phép đầu tư đến đánh giá tác động môi trường và phòng cháy chữa cháy. “Doanh nghiệp nhỏ và vừa chịu tác động nặng nhất vì thiếu vốn, thiếu người, thiếu công cụ để tiếp cận chuyển đổi”, ông nói.

Thực tế, một số doanh nghiệp tiên phong như TNG, May 10, Việt Tiến đã áp dụng quản trị số và đo đếm phát thải, nhưng phần lớn doanh nghiệp khác vẫn dừng ở mức độ “nhận thức xanh”, chưa đủ điều kiện triển khai. Đó là lý do dù quyết tâm lớn, hành trình xanh hóa của ngành vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn.

Xanh hóa phải đi cùng hỗ trợ

Tín hiệu tích cực đến từ những mô hình tiên phong như Nhà máy dệt may LTP vừa khánh thành dự án sử dụng điện mặt trời. Hệ thống này đáp ứng khoảng 36% nhu cầu điện của nhà máy, giúp giảm gần 500 tấn CO₂ mỗi năm.

*Tài chính và công nghệ là hai thách thức lớn của doanh nghiệp dệt may trong hành trình xanh hoá. Ảnh minh họa*

Tuy nhiên, như chia sẻ của nhiều doanh nghiệp dệt may trong nước, nút thắt lớn nhất hiện nay là tài chính xanh. Đầu tư cho năng lượng tái tạo, xử lý nước thải hay sản xuất tuần hoàn đòi hỏi chi phí lớn, trong khi tiếp cận các gói tín dụng xanh còn rất hạn chế. Thêm vào đó, việc phải đáp ứng nhiều bộ tiêu chí ESG (xã hội, môi trường, quản trị doanh nghiệp) khác nhau của khách hàng quốc tế khiến doanh nghiệp tốn kém và lúng túng, vì Việt Nam chưa có bộ tiêu chuẩn ESG quốc gia thống nhất.

Bên cạnh vốn, nguồn nhân lực “kép” vừa có kỹ năng số, vừa hiểu tư duy xanh cũng đang là điểm nghẽn. Tốc độ chuyển đổi nhanh hơn khả năng đào tạo khiến doanh nghiệp thiếu hụt kỹ sư công nghệ, chuyên gia năng lượng sạch và nhân sự quản trị ESG.

Giải pháp được các chuyên gia đồng thuận là cơ chế hỗ trợ đồng bộ. Nhà nước cần sớm hoàn thiện bộ tiêu chuẩn quốc gia về chuyển đổi xanh và ESG, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Đồng thời phát triển cơ chế tín dụng xanh, hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng và tuần hoàn sản xuất. Song song đó, các viện, trường phải mở rộng đào tạo kỹ sư năng lượng, công nghệ dệt nhuộm sạch, quản lý phát thải, còn doanh nghiệp lớn nên đóng vai trò dẫn dắt, chia sẻ dữ liệu và kinh nghiệm với doanh nghiệp nhỏ.

Nhìn từ tốc độ luật hoá các quy định, tiêu chuẩn xanh của các thị trường nhập khẩu hàng dệt may lớn của Việt Nam, có thể thấy hành trình xanh hoá của các doanh nghiệp không thể chậm bước. Tuy nhiên, để có thể đạt được mục tiêu này và giữ vững thị phần trên thị trường dệt may thế giới, cần sự nỗ lực chủ động hơn nữa của cộng đồng doanh nghiệp, cùng với vai trò dẫn lối và hỗ trợ của các cơ chế chính sách.

Ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước áp lực phải xanh hoá nhanh chóng và quyết liệt, trước khi các quy định và tiêu chuẩn về sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn tại các thị trường nhập khẩu lớn có hiệu lực. Việc này là cần thiết để giữ vững thị phần và duy trì trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nguồn: https://congthuong.vn/xanh-hoa-nganh-det-may-thach-thuc-nao-dang-niu-chan-doanh-nghiep-429848.html