Xây dựng và bảo hộ thương hiệu sản phẩm OCOP để phát triển các sản phẩm đặc thù của tỉnh Cà Mau

Cà Mau là tỉnh có nhiều tiềm năng, lợi thế phát triển ngư, nông lâm nghiệp. Những năm qua, tận dụng lợi thế của địa phương, tỉnh đã tạo điều kiện, hỗ trợ người dân và các cơ sở sản xuất, hợp tác xã, doanh nghiệp (gọi tắt doanh nghiệp) phát triển nhiều sản phẩm OCOP mang đặc trưng, đặc sản nổi tiếng như: tôm, cua, cá khô bổi, bồn bồn, bánh phồng tôm, cá khoai,…

Thời gian qua, Sở Khoa học và Công nghệ đã tham mưu cho tỉnh ban hành các văn bản triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Trung ương giao khá đầy đủ, từ việc hỗ trợ đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp, đến hỗ trợ phát triển cho các sản phẩm đặc sản, đặc thù cho địa phương, trong đó có sản phẩm OCOP. Đối với việc thực hiện Chương trình phát triển tài sản trí tuệ trên địa bàn tỉnh Cà Mau đến năm 2030 (Quyết định số 3055/QĐ-UBND ngày 31/12/2021 Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau) tập trung thực hiện việc hỗ trợ đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận, chỉ dẫn địa lý cho các sản phẩm đặc thù, đặc sản của địa phương và các sản phẩm gắn với Chương trình OCOP; thiết kế hệ thống nhận diện thương hiệu, truy xuất nguồn gốc sản phẩm được bảo hộ; triển khai vận hành Sàn thương mại điện tử,...

Theo Quyết định số 148/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 24/2/2023 về việc ban hành Bộ tiêu chí và quy trình đánh giá, phân hạng sản phẩm Chương trình mỗi xã một sản phẩm, một trong những tiêu chí liên quan đến ngành khoa học và công nghệ đối với sản phẩm đề nghị xét, công nhận phải đáp ứng về sở hữu trí tuệ, truy xuất nguồn gốc, phong cách, ghi nhãn hàng hóa,… Thời gian qua, Sở Khoa học và Công nghệ đã thực hiện Chương trình OCOP, tập trung đẩy mạnh việc hỗ trợ các nội dung cụ thể sau:

- Phối hợp với các đơn vị rà soát các chủ thể đã thực hiện đăng ký sở hữu trí tuệ hoặc cấp quyền sử dụng nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý đối với các tài sản cộng đồng; đã hướng dẫn, hỗ trợ 04 chủ thể liên hệ với chủ sở hữu, cơ quan quản lý để được cấp quyền sử dụng. Tư vấn, hướng dẫn các chủ thể lập hồ sơ đăng ký sở hữu công nghiệp. Đã hỗ trợ kinh phí đăng ký bảo hộ nhãn hiệu (theo Nghị quyết số 04/2022/NQ-HĐND ngày 13/7/2022 của Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau) cho 13 doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở với tổng số tiền 195.000.000 đồng.

- Hỗ trợ, hướng dẫn thiết kế nhãn và bảo bì sản phẩm cho 37 sản phẩm của 20 chủ thể theo hướng thu hút người tiêu dùng và đúng quy định về ghi nhãn sản phẩm. 

- Về truy xuất nguồn gốc: Giai đoạn 2021 - 2024, Sở KH&CN đã triển khai truy xuất cho 96 sản phẩm 65 cơ sở sản xuất, kinh doanh (trong đó có 83 sản phẩm OCOP của 55 chủ thể). Đây là sự thể hiện quan tâm rất lớn của tỉnh. Đa số các chủ thể đả thực hiện tốt để nâng cao uy tín, thương hiệu của sản phẩm mình, thông qua truy xuất để giới thiệu quảng bá.

- Về hệ thống quản lý chất lượng: Giai đoạn 2022 - 2024, đã hỗ trợ 20 cơ sở với 47 sản phẩm xây dựng, áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng HACCP, ISO 22000:2018, VIETGAP (trong đó 20 cơ sở với 41 sản phẩm OCOP).

- Bên cạnh đó, đã tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành Quy chế quản lý truy xuất nguồn gốc; chỉ dẫn địa lý, nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận đối với sản phẩm OCOP của tỉnh Cà Mau; qua đó, giúp chủ thể có sản phẩm OCOP được hỗ trợ truy xuất nguồn gốc thực hiện đúng các yêu cầu khi tham gia Hệ thống truy xuất nguồn gốc, đồng thời giúp Sở Khoa học và Công nghệ quản lý hoạt động truy xuất nguồn gốc và quản lý các tài sản trí tuệ cấp quyền sử dụng cho các chủ thể được tốt hơn. 

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, còn nhiều khó khăn, vướng mắc, như sau:

- Nhiều tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân còn lúng túng, chưa hiểu và nắm chắc quy trình, thủ tục xác lập quyền đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp. Thời gian đăng ký, thẩm định nội dung đơn, chờ cấp văn bằng bảo hộ còn kéo dài.

- Các cơ sở sản xuất, kinh doanh tham gia truy xuất nguồn gốc chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nhân sự còn hạn chế, chủ doanh nghiệp chưa thật sự đầu tư thời gian để thực hiện truy xuất nguồn gốc, chi phí dành cho việc in tem còn hạn chế, phần lớn vẫn dựa vào sự hỗ trợ từ phía cơ quan nhà nước. 

- Nguồn kinh phí phân bổ cho Chương trình hàng năm còn ít; việc cam kết nguồn vốn đối ứng của các chủ thể còn nhiều khó khăn, nên tham gia còn ít.

- Các thủ tục liên quan đến nhiệm vụ khoa học và công nghệ như: công tác hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng, áp dụng và chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng, công tác xét duyệt và thẩm định tài chính với thời gian khá dài, dẫn đến việc cấp chứng nhận chưa kịp thời để cho doanh nghiệp đàm phán với các đối tác phân phối sản phẩm cũng như nộp hồ sơ đề nghị công nhận sản phẩm OCOP.

- Phần lớn đơn vị tư vấn và chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng cạnh tranh không lành mạnh (chủ yếu là cạnh tranh về giá cung cấp dịch vụ, chấp nhận được trúng với giá thầu thấp), khi đơn vị trúng thầu triển khai nhiệm vụ lại không đáp ứng theo mục tiêu, yêu cầu của nhiệm vụ đặt ra, gây khó khăn cho công tác triển khai đến các doanh nghiệp.

- Đối với việc hỗ trợ các doanh nghiệp, hợp tác xã áp dụng các hệ thống quản lý chất lượng như ISO, HACCP,… đang thực hiện theo hình thức là nhiệm vụ khoa học công nghệ mà vận dụng thực hiện hỗ trợ trực tiếp theo mức chi tại khoản 4, khoản 5 Điều 25 Nghị định số 80/2021/NĐ-CP ngày 26/8/2021 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa cho phép nên mất nhiều thời gian.

- Một số chủ thể OCOP khi được chứng nhận hệ thống quản lý chất lượng thì không duy trì theo như cam kết. Việc đánh giá tái chứng nhận khó đáp ứng theo quy định.

- Các chủ thể, doanh nghiệp khi tham gia, ít chịu đối ứng nguồn kinh phí xây dựng, nâng cấp nhà xưởng đảm bảo tiêu chi của hệ thống quản lý chất lượng, thường xuyên cải tạo nâng cấp nhà xưởng để bảo duy trì tái chứng nhận.

Trong thời gian tới, Sở Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục triển khai thực hiện và tham mưu cho Uỷ ban nhân dân tỉnh thực hiện các nội dung sau:

- Tiếp tục nghiên cứu, ban hành các cơ chế, giải pháp hỗ trợ thúc đẩy tạo ra tài sản trí tuệ, đặc biệt là cho các nhóm chủ thể doanh nghiệp và nhóm sản phẩm chủ lực, đặc thù, sản phẩm OCOP địa phương. 

- Tăng cường đào tạo, tập huấn về sở hữu trí tuệ, truy xuất nguồn gốc cho các tổ chức, doanh nghiệp, hợp tác xã trên địa bàn tỉnh. 

- Tiếp tục hỗ trợ đăng ký bảo hộ, quản lý và phát triển tài sản trí tuệ, kiểm soát nguồn gốc và chất lượng sau khi được bảo hộ cho các sản phẩm đặc thù, đặc sản và sản phẩm gắn với Chương trình OCOP dưới hình thức nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận, chỉ dẫn địa lý. 

- Thực hiện và khai thác tốt nhãn hiệu cộng đồng được cấp quyền sử dụng gắn với các sản phẩm OCOP của đơn vị sản xuất, kinh doanh để nâng cao khả năng cạnh tranh và giá trị cho sản phẩm. 

- Tiếp tục hỗ trợ xây dựng và phát triển nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc, cải tiến mẫu mã, kiểu dáng bao bì sản phẩm, có biện pháp xử lý các hành vi vi phạm về sở hữu công nghiệp, nhãn hàng hóa sản phẩm OCOP.

- Tiếp tục đề xuất, lựa chọn sản phẩm để đưa lên Cổng truy xuất nguồn gốc của tỉnh. Dự kiến năm 2025 triển khai cho 12 sản phẩm, tập trung vào các sản phẩm OCOP. 

- Tiếp tục thực hiện công tác quản lý về truy xuất nguồn gốc, đảm bảo công khai, minh bạch các sản phẩm được chọn. 

- Phối hợp với các đơn vị kết nối dữ liệu với Cổng thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hóa quốc gia.

- Tăng cường năng lực và hiệu quả thực thi quyền sở hữu trí tuệ; thúc đẩy công tác bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong môi trường số./.

Trần Thị Thuỷ (Phòng QLCN-Sở KH&CN Cà Mau)

Nguồn: https://sokhcn.camau.gov.vn/hoat-dong-cua-so/xay-dung-va-bao-ho-thuong-hieu-san-pham-ocop-de-phat-trien-cac-san-pham-dac-thu-cua-tinh-ca-mau-272017