Công ty toàn cầu phải xin phép khi bán sản phẩm có đất hiếm Trung Quốc

(Dân trí) - Bắc Kinh vừa tung đòn kiểm soát sâu rộng nhất từ trước tới nay với đất hiếm, lần đầu tiên vươn tầm ảnh hưởng ra ngoài biên giới. Doanh nghiệp toàn cầu đứng trước thách thức mới.

Ngày 9/10, Bộ Thương mại Trung Quốc công bố một loạt quy định mới, siết chặt kiểm soát xuất khẩu đối với đất hiếm và các công nghệ liên quan. Đây không chỉ là một động thái hành chính thông thường, mà là một nước đi chiến lược có thể định hình lại toàn bộ chuỗi cung ứng công nghệ cao toàn cầu, đặt ra những thách thức chưa từng có cho các doanh nghiệp quốc tế.

Điểm cốt lõi và mang tính đột phá nhất trong quy định lần này là việc Trung Quốc lần đầu tiên áp dụng một cơ chế tương tự "Quy tắc sản phẩm trực tiếp nước ngoài" - công cụ mà Mỹ đã sử dụng rất hiệu quả trong cuộc chiến chip bán dẫn.

Cụ thể, giờ đây, một công ty ở bất kỳ quốc gia nào khác, nếu muốn xuất khẩu sản phẩm của mình, sẽ phải xin giấy phép từ chính phủ Trung Quốc nếu sản phẩm đó chứa dù chỉ một lượng nhỏ đất hiếm có nguồn gốc từ Trung Quốc hoặc được sản xuất bằng công nghệ hoặc thiết bị của Trung Quốc trong lĩnh vực khai thác, tinh chế, tái chế hoặc chế tạo nam châm đất hiếm.

Nói cách khác, ảnh hưởng của Bắc Kinh đã vượt ra ngoài biên giới, theo dấu dòng chảy khoáng sản và công nghệ đất hiếm của họ trên toàn cầu.

Đất hiếm - “quân át chủ bài” giúp Trung Quốc nắm quyền chi phối chuỗi cung ứng toàn cầu, từ xe điện đến công nghệ quốc phòng (Ảnh: Techspot).

Thách thức trực diện cho doanh nghiệp toàn cầu

Động thái này giáng một đòn mạnh vào nỗ lực đa dạng hóa chuỗi cung ứng mà Mỹ và các đồng minh đang theo đuổi. Việc xây dựng một nhà máy sản xuất nam châm vĩnh cửu ở châu Âu hay một cơ sở tinh chế ở Úc sẽ trở nên phức tạp hơn rất nhiều.

Ngay cả khi đã đặt nhà máy bên ngoài Trung Quốc, các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với "cánh tay nối dài" của Bắc Kinh nếu họ vẫn phụ thuộc vào nguyên liệu thô hoặc công nghệ cốt lõi từ đây.

Nhưng rủi ro không chỉ dừng lại ở nguồn cung nguyên liệu. Quy định mới còn nhắm thẳng vào việc chuyển giao công nghệ và thiết bị. Ông Wade Senti, Chủ tịch công ty Advanced Magnet Lab (Mỹ), lo ngại: “Kể cả khi đã mua được thiết bị từ Trung Quốc, chưa chắc bạn còn nhận được hỗ trợ kỹ thuật hay bảo trì sau này”.

Điều này tạo ra một rủi ro vận hành khổng lồ, khi các dây chuyền sản xuất trị giá hàng triệu USD có thể bị đình trệ vì thiếu chuyên môn hoặc linh kiện thay thế.

Hơn nữa, các quy định mới cũng xác định rõ những khách hàng không được chào đón. Các đơn hàng phục vụ mục đích quốc phòng ở nước ngoài sẽ bị cấm hoàn toàn. Trong khi đó, các hồ sơ xin phép liên quan đến ngành bán dẫn tiên tiến sẽ bị xem xét theo từng trường hợp cụ thể, tạo ra một vùng "xám" đầy bất định cho các nhà sản xuất chip.

Đòn bẩy kinh tế trong bối cảnh mới

Không thể phủ nhận vị thế thống lĩnh của Trung Quốc trong ngành công nghiệp này. Quốc gia này hiện chiếm khoảng 70% nguồn cung khai thác và gần 90% năng lực tinh chế đất hiếm toàn cầu. Đây chính là "con át chủ bài" chiến lược, và các quy định mới là cách để Bắc Kinh phát huy tối đa sức mạnh của nó.

Động thái này được xem là một phản ứng kinh tế sắc bén trước các biện pháp hạn chế công nghệ mà Mỹ đã áp đặt lên Trung Quốc. Nếu Washington có thể kiểm soát dòng chảy của chip bán dẫn trên toàn cầu, thì Bắc Kinh cũng đang chứng tỏ họ có khả năng làm điều tương tự với đất hiếm - loại vật liệu nền tảng cho chính ngành công nghiệp bán dẫn, cũng như xe điện, tuabin gió và các thiết bị quân sự hiện đại.

Lý do chính thức được Bộ Thương mại Trung Quốc đưa ra là để "bảo vệ an ninh và lợi ích quốc gia", ngăn chặn việc vật liệu và công nghệ đất hiếm bị sử dụng sai mục đích trong các lĩnh vực nhạy cảm. Tuy nhiên, đối với giới kinh doanh, thông điệp rất rõ ràng: kỷ nguyên tiếp cận nguồn cung đất hiếm dễ dàng và không bị kiểm soát đã kết thúc.

Trung Quốc hiện chiếm khoảng 70% nguồn cung khai thác và gần 90% năng lực tinh chế đất hiếm toàn cầu (Ảnh: Getty).

Tương lai nào cho chuỗi cung ứng đất hiếm?

Quyết định của Bắc Kinh đẩy các doanh nghiệp và chính phủ phương Tây vào thế khó. Một mặt, nó tạo thêm động lực cấp bách để đẩy nhanh việc tìm kiếm, khai thác các mỏ đất hiếm mới và phát triển công nghệ tinh chế độc lập. Mặt khác, nó cũng cho thấy quá trình tách rời khỏi Trung Quốc phức tạp và tốn kém hơn nhiều so với hình dung.

Các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao giờ đây phải tính toán lại bài toán rủi ro. Họ sẽ phải trả lời những câu hỏi hóc búa: Làm thế nào để xác minh nguồn gốc của từng gram đất hiếm trong sản phẩm? Có nên đầu tư vào các công nghệ tái chế để giảm phụ thuộc vào nguồn cung sơ cấp? Và liệu có giải pháp vật liệu nào thay thế được đất hiếm trong tương lai?

Ván cờ đất hiếm đã bước sang một giai đoạn mới, phức tạp và khó lường hơn. Nước đi của Trung Quốc không chỉ là một hàng rào thương mại, mà là một tuyên bố về quyền lực trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Các doanh nghiệp trên khắp thế giới, dù muốn hay không, cũng đã bị cuốn vào cuộc chơi này và phải nhanh chóng tìm ra chiến lược thích ứng để tồn tại và phát triển.

Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/cong-ty-toan-cau-phai-xin-phep-khi-ban-san-pham-co-dat-hiem-trung-quoc-20251009125445557.htm