Xử lý rác thải sinh hoạt: kinh nghiệm hữu ích từ quốc tế

Các nước trên thế giới ngày càng quan tâm đến việc sử dụng công nghệ và quy trình tiên tiến để xử lý rác thải, thậm chí biến rác thải thành năng lượng. Những mô hình này đã cung cấp nhiều kinh nghiệm hữu ích cho Việt Nam.

Kinh nghiệm quốc tế

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã có chính sách thiết thực về quản lý, thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt. Họ đưa ra nhiều biện pháp và quy định để khuyến khích người dân chấp hành, tăng tỷ lệ tái chế thông qua phân loại rác tại nguồn từ các hộ gia đình, áp dụng công nghệ xử lý, tái chế rác hiện đại; các trường hợp cố tình vi phạm sẽ bị xử phạt nghiêm khắc... Để giảm gánh nặng chi phí cho người dân, chính quyền nhiều nơi cũng tiến hành trợ giá cho các công ty thu gom rác.  

Tại Nhật Bản, công tác xử lý rác thải sinh hoạt được quản lý theo cấp độ địa phương. Mỗi địa phương có cách phân loại rác khác nhau nhưng về cơ bản rác thải sinh hoạt được chia thành 4 loại chính: rác đốt được, rác không đốt được, rác nguyên liệu và rác thải cỡ lớn.  Rác thải sinh hoạt loại đốt được (thức ăn, giấy…) thì cho vào loại túi riêng.

[caption id="attachment_428040" align="alignnone" width="768"] Các nước trên thế giới rất chú trọng việc xử lý rác thải trong đời sống sinh hoạt và hoạt động công nghiệp. Ảnh: tapchitaichinh[/caption]

Rác sẽ được thu 2 ngày/tuần. Rác thải nhựa như chai nhựa, vỏ nhựa (bột giặt, dầu ăn…) thu vào 1 ngày và cho vào một loại túi riêng. Đặc biệt ở Kyoto có 1 ngày chỉ thu các loại rác như bìa cứng, vỏ hộp giấy. Rác thải loại to (xe đạp, tủ lạnh, máy giặt…) nếu người dân muốn vứt thì phải bỏ tiền thuê công ty đến xử lý chứ ko được tự ý vứt.  

Singapore từ năm 2001 đã triển khai chương trình xử lý rác thải nhằm tăng tỷ lệ tái chế thông qua phân loại rác tại nguồn từ các hộ gia đình, các chợ, cơ sở kinh doanh. Tỷ lệ tái chế rác hiện ở mức cao là 60%, Singapore chỉ chôn 2% lượng rác thải rắn và đã xây đảo nhân tạo được bồi lấp từ rác. Singapore cũng dùng phương pháp đốt, nhờ đó giảm được lượng rác đổ vào các bãi chôn đồng thời có thể tạo ra điện năng. Hiện nay, 4 nhà máy đốt 38% rác thải đáp ứng gần 3% nhu cầu điện năng của Singapore.  

Tại Đức, Chính phủ đặt mục tiêu sẽ tiến tới xóa bỏ tất cả các bãi chôn lấp rác hiện có, đồng thời lên kế hoạch tái chế toàn bộ lượng rác thải và biến rác thải thành năng lượng. Theo ước tính, việc tái chế rác và biến tác thành năng lượng sẽ giúp Đức tiết kiệm 3,7 tỷ euro mỗi năm. Các hệ thống xử lý rác thải đã giúp tiết kiệm 20% chi phí nhập khẩu kim loại và 3% chi phí nhập khẩu năng lượng.

Quản lý rác thải sinh hoạt tại Việt Nam  

Lượng rác thải tại Việt Nam hiện nay mỗi ngày lên tới khoảng 50.000 tấn, trong đó tại các đô thị là khoảng 35.000 tấn/ngày, còn lại là rác thải ở vùng nông thôn. Riêng tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh mỗi ngày thải ra khoảng 7.000-8.000 tấn, trong đó trên 80% được xử lý chủ yếu bằng công nghệ chôn lấp.

Trong năm 2022, hơn 1.717 tấn rác tài nguyên được thu gom, tái chế, thu được tổng số tiền trên 4 tỷ đồng; khoảng 330.922 kg rác nguy hại được thu gom sau phân loại, trong đó chủ yếu là pin, bóng đèn; khoảng 5.082 tấn chất thải rắn xây dựng và rác cồng kềnh, kích thước lớn được thu gom.  

[caption id="attachment_428042" align="alignnone" width="624"] Dây chuyền công nghệ xử lý chất thải công nghiệp phát điện. Ảnh:  tapchitaichinh[/caption]

Theo thống kê của Bộ Tài Nguyên và Môi trường, trên cả nước hiện còn tồn tại khoảng 900 bãi chôn lấp rác thải sinh hoạt không hợp vệ sinh mà đa phần tập trung ở khu vực nông thôn. Việc kiểm soát, quản lý loại chất thải theo cách truyền thống còn nhiều hạn chế, dẫn đến nguy cơ gây ra tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống và sức khỏe con người.  

Việt Nam đang dần chuyển dịch sang sử dụng các công nghệ khác như tái chế, phân hủy sinh học, chuyển đổi thành năng lượng và giảm thiểu lượng rác chôn lấp. Các công nghệ này đang được triển khai và mở rộng trong một số thành phố lớn và khu vực tại Việt Nam, nhằm tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm tác động tiêu cực lên môi trường từ việc chôn lấp rác. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần được vượt qua để đạt được một hệ thống xử lý rác thải sinh hoạt hiệu quả và bền vững.

Từ kinh nghiệm của thế giới, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần hoàn thiện cơ sở pháp lý, tạo điều kiện cho nhà đầu tư tham gia xử lý chất thải rắn. Theo đó, cần bổ sung các quy định, chính sách khuyến khích và hỗ trợ các nhà đầu tư cá nhân đầu tư vào lĩnh vực xử lý rác tạo ra một chu trình toàn diện trong chuỗi kinh tế tuần hoàn phát triển bền vững.  

Trong việc xử lý rác thải, không có một công nghệ nào duy nhất được coi là tối ưu nhất. Sự lựa chọn công nghệ phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tình hình địa phương, loại rác thải, quy mô xử lý, nguồn lực kinh tế và môi trường. Quan trọng nhất là lựa chọn và áp dụng các công nghệ phù hợp, đảm bảo tính bền vững và tạo ra hiệu quả tốt nhất trong việc xử lý rác thải.

Việt Nam cũng cần thúc đẩy hợp tác quốc tế và học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia đã thành công trong việc xử lý rác thải. Điều này có thể giúp Việt Nam áp dụng các phương pháp và công nghệ tiên tiến từ các quốc gia khác, đồng thời cũng tạo điều kiện để hợp tác và trao đổi thông tin với các đối tác quốc tế. Với việc đầu tư vào công nghệ xử lý rác thải, nâng cao ý thức cộng đồng và tìm kiếm hợp tác quốc tế, Việt Nam có thể đạt được tiến bộ đáng kể trong việc giảm lượng rác thải và bảo vệ môi trường. 

Ngoài ra, Việt Nam cần đẩy mạnh hoạt động chuyển đổi số trong xử lý rác thải. Chẳng hạn, việc áp dụng phần mềm quản lý rác thải và số hóa dữ liệu sẽ giúp cán bộ địa phương quản lý địa bàn hiệu quả, dễ dàng hơn. 

Các chuyên gia cho rằng, việc chuyển đổi số trong thu gom rác thải là xu hướng tất yếu để tiết kiệm nhân lực, chi phí cũng như giảm tác hại đến sức khỏe con người.

Thùy Trang