32 giờ 'giải cứu' đội bay Airbus A320

"Tối hậu thư" lúc nửa đêm của Airbus buộc ngành hàng không Việt Nam chạy đua cập nhật phần mềm cho 81 máy bay chỉ trong 32 giờ.

Các hãng bay nỗ lực cập nhật phần mềm không để xảy ra xáo trộn tình trạng chậm, hủy chuyến trong thời gian xảy ra sự cố của Airbus - Ảnh: CÔNG TrUNG

Lúc 23h ngày 28-11 (giờ Việt Nam), Airbus phát cảnh báo khẩn và Cơ quan An toàn hàng không châu Âu (EASA) lập tức yêu cầu toàn bộ máy bay A319, A320, A321 phải cập nhật hoặc thay thế phần mềm điều khiển ELAC (điều khiển độ cao và hướng bay) trước 6h59 sáng 30-11.

Phần mềm này có thể bị nhiễu bức xạ mặt trời, gây hiện tượng máy bay "chúi mũi" - lỗi từng khiến một chiếc A320 tại Mỹ phải hạ cánh khẩn cấp.

"Cuộc chạy đua lịch sử"

Ngay trong đêm, Cục Hàng không Việt Nam họp khẩn với các hãng. 5h30 sáng 29-11, xác định 81/169 máy bay phải cập nhật phần mềm.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, lãnh đạo các hãng bay và đội ngũ kỹ sư máy bay đều gọi đây là "cuộc chạy đua lịch sử", từ lúc ra thông báo đến lúc cần hoàn thành chỉ 32 giờ. Một cuộc rượt đuổi thời gian bắt đầu.

Đêm 28-11, Tổng giám đốc Vietjet Đinh Việt Phương nhận được cuộc gọi từ CEO Airbus thông báo chỉ lệnh kỹ thuật khẩn sẽ ban hành ngay trong đêm. Sau đó EASA thông báo thời hạn: từ 6h59 ngày 30-11, tức còn gần 32 tiếng, máy bay chưa cập nhật phần mềm sẽ không được cất cánh.

Gần 6.000 máy bay trên thế giới bị ảnh hưởng, riêng Việt Nam có 69 chiếc của Vietjet và 18 chiếc của Vietnam Airlines.

Cảnh báo khẩn của Airbus ước tính mỗi máy bay cần 2 - 3 giờ để cập nhật phần mềm. Tại Việt Nam chỉ có vài bộ thiết bị chuyên dụng, trong khi hàng chục máy bay đang khai thác ở Việt Nam, Lào, Thái Lan, Trung Quốc...

Mọi kịch bản về lịch khai thác, huy động máy bay thân rộng "gánh" đường bay trục được đặt ra. Nếu không kịp hoàn thành, hàng chục nghìn khách có thể bị ảnh hưởng và mạng bay quốc tế có thể hỗn loạn.

Ngay lập tức Vietjet kích hoạt Ủy ban khẩn nguy, huy động tối đa hệ thống AMOS - công nghệ big data & AI - để rà soát đội bay theo thời gian thực. Tại khắp các căn cứ, toàn bộ đội ngũ nhanh chóng phối hợp để chạy đua với thời gian nhằm đảm bảo hoạt động khai thác.

Từ "3 giờ xuống còn 45 phút"

Đêm 28-11, Đà Nẵng có 5 máy bay cần xử lý ngay, sáng hôm sau có thêm 4 chiếc nữa.

Theo chỉ dẫn của Airbus, mỗi chiếc cần tới 2 - 3 giờ để cập nhật phần mềm, nhưng tại Đà Nẵng, kỹ sư Nguyễn Văn Trung của Vietjet với kinh nghiệm hơn 15 năm đã thực hiện đầy đủ các quy trình chỉ trong thời gian kỷ lục 45 phút.

Theo kỹ sư Trung, "cập nhật phần mềm" máy bay là một quy trình phức tạp, không hề giống hành động bấm nút update trên điện thoại hay laptop. Đó là chuỗi thao tác liên hoàn, yêu cầu tuyệt đối chính xác. Ví dụ xác định cấu hình máy bay, vì mỗi chiếc có cấu hình riêng.

Các tổ kỹ sư phải cùng lúc kiểm tra hệ thống, chuẩn hóa phần mềm, chạy thử và đối chiếu thông số. Một người thao tác, một người kiểm soát và đối chiếu tài liệu. "Không bỏ bước nào, nhưng mình biết chính xác phải làm gì và làm nhanh ở đâu" - anh Trung chia sẻ.

Kinh nghiệm nhiều năm và việc đã từng làm việc với loại phần mềm này giúp anh tìm ra cách tối ưu, rút ngắn thời gian thao tác kỹ thuật và tìm kiếm dữ liệu, trong khi vẫn tuân thủ đầy đủ các bước bắt buộc về an toàn.

Máy bay đầu tiên VN-A644 cập nhật thành công chỉ trong 45 phút là giây phút mà Ủy ban điều hành khẩn nguy Vietjet gọi là "khoảnh khắc sống lại".

Ngay lập tức quy trình 45 phút được chia sẻ cho đội ngũ kỹ thuật đang "trực chiến" tại Nội Bài, Tân Sơn Nhất và các sân bay quốc tế. Kế hoạch từ đó đảo chiều toàn bộ "trận chiến".

Song song với cập nhật phần mềm, Vietjet chuẩn bị cả phương án "dự phòng phần cứng" là tháo sẵn các bộ ELAC từ những tàu bay đang nằm trên sân bay để thay thế. Các hãng hàng không Vietjet Thái Lan, Vietnam Airlines và Bamboo Airways cũng đã hỗ trợ thiết bị để tăng tốc xử lý.

Ngày 29-11, các máy bay bị ảnh hưởng lần lượt được xếp lịch giữa hai chuyến bay để nạp lại phần mềm tại ba căn cứ chính Nội Bài, Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng.

Trong 32 giờ nghẹt thở "giải cứu" đội bay Airbus A320 của đội ngũ kỹ sư Vietjet - Ảnh: N.QUANG

Cập nhật cả máy bay đang sơn ở Indonesia

Trong khi đó, tại Vietnam Airlines, dù có đội tàu bay ảnh hưởng ít hơn Vietjet nhưng nửa đêm 28-11 cũng lập tức kích hoạt quy trình kỹ thuật và triển khai cập nhật phần mềm đồng loạt tại ba cơ sở Nội Bài, Đà Nẵng và Tân Sơn Nhất.

Đội ngũ kỹ thuật của Công ty Vaeco, cùng với sự hỗ trợ từ nhà sản xuất, sự phối hợp giữa bộ phận kỹ thuật và điều hành bay, công tác cập nhật diễn ra nhanh chóng và xuyên đêm.

Đến 1h sáng 30-11, toàn bộ 19 máy bay Airbus A320 và A321 của Vietnam Airlines, bao gồm cả một chiếc đang được sơn tại Indonesia, đã hoàn tất cập nhật phần mềm. Hoạt động khai thác của Vietnam Airlines trở lại bình thường trong ngày 30-11.

"Việc chủ động triển khai sớm giúp hạn chế tối đa ảnh hưởng đến lịch bay và duy trì hoạt động khai thác. Tuy có một số chuyến ảnh hưởng chậm chuyến nhưng không đáng kể" - đại diện Vietnam Airlines nói.

Với Vietjet, chìa khóa thành công là nhờ có hệ thống công nghệ AMOS và AI giúp nhanh chóng rà soát cấu hình theo thời gian thực và ngay lập tức.

Việc sẵn sàng thư viện phần mềm chuẩn hóa, sẵn sàng cho việc cập nhật phần mềm, thủ tục số hóa trên iPad... đã góp phần rút ngắn các thủ tục hành chính, tăng tốc kỹ thuật nhưng vẫn tuân thủ chuẩn an toàn.

Chỉ trong hơn 32 giờ, toàn bộ đội bay được xử lý, không để bất kỳ chiếc A320/A321 nào phải "nằm đất" vì lỗi phần mềm.

"Lúc Đà Nẵng báo đã hoàn tất việc cập nhật trong 45 phút, cả phòng điều hành tình huống khẩn nguy như vỡ òa. Từ đó chúng tôi dám tính lại cả bài toán 69 chiếc" - ông Tô Việt Thắng, Phó tổng giám đốc thường trực Vietjet, nói.

Đến 3h sáng 30-11, hãng hoàn tất công tác này, sớm gần bốn giờ so với hạn chót.

Với đội kỹ sư Việt Nam, đây không chỉ là xử lý phần mềm mà là minh chứng năng lực kỹ thuật, dữ liệu và phối hợp trong môi trường áp lực cực cao của ngành hàng không.

Trong lịch sử kỹ thuật hàng không Việt Nam, theo ông Thắng, 32 giờ cuối tháng 11-2025 có lẽ sẽ được ghi nhớ với một chiến dịch công nghệ - kỹ thuật - phối hợp toàn ngành, rút ngắn thời gian xử lý từ 3 tiếng xuống chỉ còn 45 phút cho mỗi tàu bay trong tình thế cấp bách.

Hãng bay quốc tế ảnh hưởng thế nào?

Nhiều hãng bay quốc tế cũng phải chạy đua cập nhật phần mềm cho đội bay Airbus A320 và đã có gián đoạn do phải dừng khai thác đột xuất.

Theo Asahi Shimbun, Hãng bay Nhật Bản ANA phải dừng 34 máy bay, hủy 95 chuyến, ảnh hưởng 13.500 hành khách; Nippon Airways hủy 65 chuyến; Japan Airlines không chịu ảnh hưởng do dùng chủ yếu Boeing.

Tại Ấn Độ, IndiGo có 200 máy bay và Air India 113 máy bay thuộc diện phải xử lý, hầu hết đều theo kịp tiến độ. Tuy nhiên ngay sau đó, IndiGo tiếp tục hủy khoảng 1.000 chuyến bay do không kịp chuẩn bị cho quy định mới về thời gian bay và thời gian nghỉ của phi công.

Dù tác động lan rộng, nhiều hãng cho biết việc Airbus đưa ra cảnh báo vào buổi tối thời điểm A320 ít khai thác giúp họ tranh thủ cập nhật xuyên đêm, giảm thiểu gián đoạn. Một số hãng cũng chỉ mất dưới một giờ để cập nhật cho một máy bay.

Sự cố ngoài dự kiến, hãng bay phản ứng nhanh

Ông Uông Việt Dũng - Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - đánh giá dù số lượng máy bay phải cập nhật phần mềm lần này rất lớn nhưng hãng bay đã chủ động vào cuộc ngay từ khi Airbus phát cảnh báo khẩn và EASA chính thức ban hành chỉ lệnh.

Các hãng hàng không trong nước đã chuẩn bị kỹ lưỡng về kỹ thuật lẫn nhân sự, nhờ vậy có thể hoàn thành Chỉ lệnh đủ điều kiện bay khẩn cấp (EAD) trước thời điểm lệnh có hiệu lực.

Trên cơ sở rà soát toàn bộ nguồn lực từ nhân sự, thiết bị, dụng cụ đến phần mềm và các hãng đã nhanh chóng xây dựng phương án tối ưu, cân đối giữa lịch bay khai thác và kế hoạch dừng bay để vừa đảm bảo hoạt động bình thường vừa đẩy nhanh tiến độ cập nhật theo yêu cầu của nhà sản xuất và cơ quan quản lý quốc tế.

CÔNG TRUNG

Nguồn: https://tuoitre.vn/32-gio-giai-cuu-doi-bay-airbus-a320-20251208232401689.htm