Cần cụ thể hóa tư tưởng về tự chủ trong giáo dục đại học

Thảo luận tại Tổ 3 (gồm Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa, Tây Ninh) chiều 22/10 về các dự án luật trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, ĐBQH (Thanh Hóa), Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung đề nghị, trong luật phải cụ thể hóa được tư tưởng về tự chủ, như hiện nay tự chủ đang “đánh đồng giữa tự chủ về tổ chức, bộ máy, nhân sự với tự chủ về tài chính” và đang nặng về tự chủ tài chính.

Báo Đại biểu Nhân dân•22/10/2025

Đang "nặng" về tự chủ tài chính

Theo ĐBQH Đào Ngọc Dung, thời gian qua, Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có những quyết sách rất mạnh mẽ về lĩnh vực giáo dục. Trong đó, các chủ trương về miễn giảm học phí, tiến tới phổ cập trung học phổ thông, miễn giảm tiền ăn trưa, đặc biệt là chủ trương đầu tư 248 trường tại các xã biên giới, khó khăn. Đây là những chủ trương, chính sách thiết thực, nhân văn trong giáo dục người dân mong đợi từ lâu.

ĐBQH Đào Ngọc Dung (Thanh Hóa) phát biểu

Đại biểu Đào Ngọc Dung nhận định, 3 dự án luật về lĩnh vực giáo dục đào tạo trình Quốc hội sửa đổi lần này đã cập nhật cơ bản tư tưởng, nội dung trong Nghị quyết 71 và các chủ trương của Trung ương. Các dự án luật không chỉ luật hóa mà còn cụ thể hóa những quan điểm, tư tưởng và giải pháp có tính đột phá đến năm 2035 với mục tiêu lớn hơn là “đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nhân lực chất lượng cao và có tính chất hội nhập cao”.

Đại biểu đánh giá cao 3 dự án luật và kỳ vọng việc sửa đổi sẽ tạo ra đột phá trong giáo dục và đào tạo đúng theo tinh thần Nghị quyết số 71.

Góp ý về Dự án Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), đại biểu Đào Ngọc Dung nhận định: “Chúng ta đang cập nhật tư tưởng về tự chủ nhưng tự chủ ở đây đang bị đánh đồng giữa tự chủ các trường với nhau, trong khi sự tự chủ giữa ba cấp học có sự khác nhau. Trung học tự chủ khác, dạy nghề tự chủ khác, đại học tự chủ khác”.

Theo Bộ trưởng, với đại học thì tự chủ là khâu đột phá quan trọng nhất, trường nào muốn phát triển nhanh thì buộc phải nâng cao chất lượng, tự chủ hoàn toàn từ học thuật, xét bằng cấp, chương trình đào tạo, tuyển sinh, thu học phí.

Bộ trưởng dẫn chứng từ các nước trên thế giới khi trường đại học tập trung cho nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ, trong khi các trường đại học trong nước đang yếu về lĩnh vực này. Trên thế giới có 3 nhóm trường gồm: trường trình độ cao với sáng kiến mới, sáng tạo mới; trường ứng dụng; trường thực hành. Ở Việt Nam đang “nặng về kiến thức” mà chưa có nhiều thực tiễn.

Theo đó, Bộ trưởng đề nghị trong luật phải cụ thể hóa được tư tưởng về tự chủ, như hiện nay tự chủ đang “đánh đồng giữa tự chủ về tổ chức, bộ máy, nhân sự với tự chủ về tài chính” và đang nặng về tự chủ tài chính. Vì vậy, phần tự chủ trong dự án luật cần được viết kỹ hơn và cho phép các trường đại học được tự chủ 3 vấn đề: tài chính, quyết định về nhân sự, mạnh dạn giao cho địa phương quản lý nhà nước các cấp học.

Về hội đồng trường, Bộ trưởng ủng hộ dự thảo luật bỏ Hội đồng trường trong cơ sở giáo dục đại học công lập để bảo đảm quản lý thống nhất, khắc phục những bất cập trong mối quan hệ giữa hội đồng trường công lập và ban giám hiệu thời gian qua; đồng thời, tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng trong các cơ sở giáo dục đại học công lập.

ĐBQH Đào Ngọc Dung cho biết, trong các trường công lập có cơ cấu tổ chức khi Đảng lãnh đạo, chính quyền quản lý và đoàn thể tham gia nên dẫn đến khi hội đồng trường quyết định một vấn đề gì sẽ có sự chồng chéo. Do đó, nên bỏ toàn bộ hội đồng trường ở đại học và cao đẳng công lập. Đối với các trường tư thục vẫn nên giữ hội đồng trường vì có vốn của tổ chức, cá nhân nên nếu không có hội đồng trường thì không thể điều hành được.

Cho phép các trường cao đẳng nghề đào tạo đa ngành, lĩnh vực, đa trình độ

Góp ý Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi), ĐBQH Đào Ngọc Dung nêu rõ, hiện nay có 3 hệ cao đẳng, trung cấp và sơ cấp. Dự án luật đã bỏ đi hệ sơ cấp. Trong thực tiễn, nước ta có 70% lực lượng lao động qua đào tạo nhưng thực chất chỉ có 29% số lao động có chứng chỉ, bằng cấp từ sơ cấp đến đại học. Như vậy, nếu bỏ hệ sơ cấp đi thì sẽ thế nào, trong khi phần đông công nhân làm việc trong các khu công nghiệp là đào tạo sơ cấp.

“Nếu bỏ sơ cấp thì vô hình chung chúng ta đang triệt tiêu vai trò của doanh nghiệp, trong khi Bộ luật Lao động quy định bắt buộc doanh nghiệp phải có trách nhiệm đào tạo, bồi dưỡng người lao động” - đại biểu Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Hiện nay có một số ngành không được đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, đa trình độ là không được, điển hình như nhóm ngành văn hóa, nghệ thuật. Chỉ ra thực tế này, Bộ trưởng đề nghị, trong dự thảo luật nên quy định các trường cao đẳng nghề được đào tạo đa ngành, đa lĩnh vực, đa trình độ, tức là được đào tạo cả cao đẳng, trung cấp, sơ cấp, thậm chí cả liên thông. Đại biểu chia sẻ thực tế,

Dự thảo luật nêu về mô hình “trung học nghề”, cho phép học sinh sau THCS học song song văn hóa và nghề nghiệp. Theo Bộ trưởng, trên 600 trường trung cấp hiện nay ở nước ta thực hiện 2 việc, vừa dạy nghề, vừa dạy văn hóa. Việc quy định “trung học nghề” tương đương với trường cấp ba là không phù hợp bởi bản chất của trường học nghề là đào tạo kỹ thuật chứ không phải học thuật.

Đề cập đến vấn đề dạy và học nghề hiện nay, ĐBQH Đào Ngọc Dung cho rằng, người học chủ yếu là con em gia đình khó khăn và những em không có nhu cầu hoặc không học được lên cao. Mục tiêu của họ là có việc làm ngay, ra trường sớm để nuôi bản thân và gia đình. Bình quân mỗi năm có khoảng 500.000 em không học lên cao, vì vậy đây là đối tượng cần hướng tới việc học nghề.

“Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo để lo cho các cháu học nghề. Mỗi doanh nghiệp phải là một trường nghề và trong trường nghề có doanh nghiệp” - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh.

Bộ trưởng dẫn chứng mô hình đào tạo kép với kinh nghiệm ở Đức, doanh nghiệp kết nối với nhà trường, nhà trường kết nối với doanh nghiệp. Học viên phải được ký hợp đồng với doanh nghiệp ngay từ đầu và trong quá trình học, học viên thực hành tại doanh nghiệp có lương để bảo đảm tay nghề vững khi ra trường.

Về Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, ĐBQH Đào Ngọc Dung cho biết, tất cả các trường trung học và trường nghề tiến tới nên bỏ chủ quản mới có thể tự chủ được và nên giao cho địa phương, Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý nhà nước.

Về đào tạo chuyên biệt, dự thảo luật đang quy định giao các trường chuyên biệt đang cho Chủ tịch UBND tỉnh quyết định thành lập, giải thể và quản lý điều hành. Đây là quy định đúng nhưng đối với các trường thuộc 3 bộ: Bộ Công an, Bộ Dân tộc và Tôn giáo, Bộ Quốc phòng thì nên giao Bộ trưởng các bộ này quyết định để phù hợp với thực tiễn.

Nguồn: https://daibieunhandan.vn/can-cu-the-hoa-tu-tuong-ve-tu-chu-trong-giao-duc-dai-hoc-10392466.html