Cần một bộ sách giáo khoa thống nhất vì chất lượng, công bằng giáo dục

Từ đa dạng học liệu đến yêu cầu ổn định hệ thống

Quá trình tiếp tục triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 từng mở ra kỳ vọng lớn khi chủ trương xã hội hóa sách giáo khoa cho phép nhiều bộ sách cùng tồn tại, tạo điều kiện cạnh tranh nội dung, khuyến khích đổi mới và mang lại sự linh hoạt cho giáo viên. Tuy nhiên, sau một số năm áp dụng, thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, "bức tranh" đa dạng học liệu nhanh chóng bộc lộ những khoảng trống mà chính sách chưa kịp lấp đầy.

Sự khác biệt giữa các bộ sách, cách tiếp cận nội dung, mức độ phù hợp với năng lực giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất đã khiến nhiều trường gặp khó khăn trong đồng bộ kế hoạch dạy học. Giáo viên phải liên tục làm quen với sách mới, phụ huynh phải thay đổi sách mỗi năm, dẫn tới tăng chi phí học tập và tạo áp lực không nhỏ cho các gia đình. Nhiều trường hợp, sự thiếu thống nhất giữa các bộ sách còn làm gián đoạn việc xây dựng học liệu số, gây lãng phí nguồn lực đào tạo và tập huấn.

Một bộ sách giáo khoa thống nhất được xem là bước then chốt nhằm tạo nền tảng ổn định cho giáo dục và bảo đảm công bằng học tập cho mọi học sinh. Ảnh minh họa

Trong giáo dục, sách giáo khoa không chỉ là học liệu tham khảo; nó là cấu phần liên kết mọi hoạt động dạy - học, từ lập kế hoạch bài giảng, kiểm tra, đánh giá, đến chuyển đổi số hay biên soạn tài liệu bổ trợ. Bởi vậy, khi sách giáo khoa biến động liên tục, tính ổn định của toàn bộ hệ thống dạy học cũng bị xáo trộn. Từ góc độ quản trị ngành giáo dục, ổn định học liệu chính là nền tảng để ổn định chất lượng giáo dục, giúp giáo viên có thời gian đầu tư chiều sâu phương pháp, thay vì lặp lại vòng xoay “làm quen - thích ứng - điều chỉnh”.

Chính trong bối cảnh này, để thực hiện nhiệm vụ nêu tại Nghị quyết số 71-NQ/TW, dự thảo luật Giáo dục quy định: "Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định một bộ sách giáo khoa giáo dục phổ thông sử dụng thống nhất toàn quốc". Chính phủ đã giao Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng báo cáo phương án triển khai bộ sách giáo khoa thống nhất toàn quốc từ năm học 2026 - 2027, theo các nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan, tiết kiệm và chống lãng phí; đồng thời kế thừa ưu điểm của các bộ sách hiện có, bảo đảm không gây xáo trộn hoạt động dạy - học, giảm tối đa tác động tới giáo viên và học sinh.

Một bộ sách đúng cần đồng bộ, phù hợp và ổn định

Để trở thành lựa chọn quốc gia, theo các chuyên gia giáo dục, bộ sách giáo khoa phải đáp ứng hệ tiêu chí khắt khe hơn những gì từng được áp dụng trong giai đoạn xã hội hóa sách giáo khoa trước đây.

Trước hết, bộ sách phải bao trùm tất cả môn học của Chương trình giáo dục phổ thông 2018, kể cả môn đặc thù; có tài liệu địa phương thống nhất; hệ sinh thái học liệu số phong phú (bài tập tương tác, video, audio, tài liệu tập huấn…); đi kèm hệ thống bồi dưỡng giáo viên mạnh; và có năng lực công nghệ để phát triển học liệu số, ứng dụng AI và mô hình giáo dục thông minh.

Thứ hai, giá bán hợp lý và tối ưu chi phí xã hội. Quy trình biên soạn, in ấn, phát hành phải được tối ưu để giảm giá thành, bảo đảm giá bán thấp, minh bạch, tiết kiệm cho phụ huynh và ngân sách nhà nước.

Thứ ba, phổ biến và ổn định trong thực tiễn. Bộ sách được giáo viên và phụ huynh tin dùng rộng rãi, hạn chế thay đổi hàng năm, giảm áp lực tập huấn và tạo sự thống nhất trong dạy học, kiểm tra, đánh giá trên phạm vi toàn quốc.

Thứ tư, bảo đảm an ninh và an toàn cung ứng. Bộ sách phải có cơ sở pháp lý rõ ràng, năng lực cung ứng rộng khắp kể cả vùng khó khăn; có hệ thống in - phát hành mạnh, sẵn sàng đáp ứng trong mọi điều kiện; thuận lợi cho việc cấp phát miễn phí hoặc đặt hàng bằng ngân sách.

Thứ năm, phù hợp về phương pháp sư phạm. Nội dung sách phải thống nhất về triết lý, liên thông từ lớp 1 đến 12; hỗ trợ xây dựng kế hoạch dạy học, dạy học theo chủ đề; thuận tiện trong kiểm tra, đánh giá năng lực và giảm gánh nặng cho giáo viên.

Quyết định lựa chọn một bộ sách giáo khoa thống nhất không chỉ là quyết định kỹ thuật hay chuyên môn. Đó là quyết định mang tính chiến lược, thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong bảo đảm công bằng học tập, ổn định hệ thống giáo dục và sử dụng hiệu quả nguồn lực xã hội. Khi bộ sách được chọn đúng, toàn bộ cấu trúc dạy và học sẽ có điểm tựa. Khi đó, giáo viên không còn lo bị động trước thay đổi, phụ huynh không phải tốn thêm chi phí, nhà trường có thể xây dựng kế hoạch dài hạn, và học sinh có điều kiện tiếp cận tri thức nhất quán.

Điều đáng nói, ổn định không phải là dừng đổi mới. Ổn định học liệu chính là điều kiện để đổi mới xảy ra có trật tự, có kế hoạch và đạt hiệu quả cao hơn. Một bộ sách giáo khoa đúng sẽ tạo ra “đường ray” để mọi cải tiến khác của ngành, từ chuyển đổi số, đổi mới kiểm tra đánh giá, nâng cao năng lực giáo viên được triển khai mạch lạc và đồng bộ.

Trong tương lai, chất lượng giáo dục Việt Nam không chỉ phụ thuộc vào chương trình hay phương pháp mà phụ thuộc vào việc tạo ra một môi trường ổn định, nơi mọi yếu tố của hệ sinh thái giáo dục được vận hành trơn tru. Sách giáo khoa dù chỉ là một phần trong hệ thống, lại đóng vai trò cốt lõi trong việc định hình nhận thức, tạo sự thống nhất và bảo đảm công bằng học tập.

Khi một bộ sách được chọn đúng, giáo dục mới có nền tảng để phát triển ổn định. Khi đó, thế hệ trẻ mới có điều kiện phát triển toàn diện, bền vững hơn.

Nguồn: https://congthuong.vn/can-mot-bo-sach-giao-khoa-thong-nhat-vi-chat-luong-cong-bang-giao-duc-433810.html