Nhiều bậc cao niên kể rằng, không biết cây chúc (đồng bào Khmer gọi là Kôt - sôt) có tự bao giờ, nhưng chúng đã hiện diện mật thiết trong đời sống sinh hoạt và ẩm thực vùng này. Trước đây, cây chúc rất quý vì chúng chỉ có ở một số ít phum, sóc của đồng bào.
Hiện nay, người dân trồng 1- 2 cây phía trước nhà, vừa để chế biến món ăn, làm thuốc vừa xua đuổi rắn bò vào nhà. Cây chúc cùng họ với chanh, là cây thân gỗ, có thể cao từ 2 - 10m. Lá cây có tinh dầu, mùi thơm nồng. Trái chúc tròn, vỏ khá dày, sần sùi, lúc còn non có màu xanh lục, đến khi chín có màu vàng. Bên trong, thịt trái chúc màu vàng xanh, ít nước, vị the và rất chua.
“Cây chúc trồng từ 5 - 8 năm mới cho trái. Cây càng lâu năm, trái càng nhiều. Mỗi năm cây chúc ra trái 1 lần vào mùa mưa, khoảng tháng 6 - 8 âm lịch”, chị Neáng Ray Tha, ngụ xã Ô Lâm cho biết.
Cả trái và lá chúc đều có công dụng riêng, thường được dân gian dùng làm phương thuốc giải cảm, trị nghẹt mũi, khó tiêu… Phụ nữ ở vùng Bảy Núi dùng trái chúc để gội đầu, làm tóc mượt mà, óng ả. Hương thơm dịu nhẹ của chúc tỏa ra từ mái tóc giúp sảng khoái và dễ ngủ.
Trái chúc được mọi người ưa chuộng sử dụng thay thế chanh, tạo vị chua khi ăn tươi, làm thức uống giải khát hoặc làm gia vị pha nước chấm, trộn gỏi… Nước của trái chúc còn được dùng để trị chứng biếng ăn, bỏ bữa ở trâu, bò.
Cây chúc vùng Bảy Núi.
Trái chúc có hình thù lạ mắt.
Lá chúc cũng có mùi thơm đặc trưng như trái chúc nên được sử dụng làm gia vị trong chế biến nhiều món ngon, hấp dẫn như: Gà hấp lá chúc, cá nướng lá chúc, khô gà lá chúc, bò nướng lá chúc, cá lóc hấp lá chúc, nấu lẩu… khiến thực khách thòm thèm, mê mẩn.
“Tôi rất thích hương vị của lá và trái chúc, làm nên nhiều món ngon cực kỳ hấp dẫn mà không loại nào có được”, chị Lâm Thị Bích Tuyền, du khách từ TP. Hồ Chí Minh chia sẻ. Ngoài ra, lá chúc còn giúp kích thích mạnh khứu giác và dịch vị người ăn, giúp khử mùi tanh những món chứa độ đạm cao (bò, gà, lươn, rắn) và hỗ trợ tiêu hóa. Người dân giã nát lá chúc cho xuống ao, hồ để đàn cá lớn nhanh, khỏe mạnh. Ngoài ra, vỏ trái chúc chứa hàm lượng tinh dầu rất cao, thích hợp chiết xuất tinh dầu làm hương liệu, dược liệu.
Chị Châu Hải Yến, ngụ xã Tri Tôn, nghiên cứu và sản xuất thành công tinh dầu chúc. Chị cho biết, cây chúc được trồng ở vùng Bảy Núi, không sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, nên cây không bị nhiễm các chất độc hại, từ đó, nhiều sản phẩm từ trái chúc như: Tinh dầu, xà bông, nước rửa tay, nước rửa chén, serum dưỡng tóc… rất thân thiện với người sử dụng.
Hiện nay, xuất phát từ nhu cầu tiêu thụ lá và trái chúc ngày càng nhiều, một số nông dân nhân giống bằng cách chiết cành, ghép, ươm hạt để bán. Vào thời điểm cây chúc ở vùng Bảy Núi cho trái, mọi người tìm mua trái chúc già về tách hạt, ươm giống. Trung bình 1kg trái chúc già có thể ươm được khoảng 300 cây chúc giống.
“Ươm bán cây chúc giống không lo lắng đầu ra, vì để càng lâu cây càng lớn thì giá bán càng cao, chỉ chờ thị trường và thời điểm thích hợp chứ không bao giờ phải bỏ đi”, chị Nguyễn Thị Thu, ngụ xã Núi Cấm chia sẻ.
Những giá trị của cây chúc được người dân trong và ngoài tỉnh biết đến. Dần dần, chúng được trồng để làm kiểng, sử dụng lá và trái làm gia vị trong một số món ăn hàng ngày, góp phần nâng cao giá trị của giống cây đặc trưng ở vùng Bảy Núi.
Bài và ảnh: TRỌNG TÍN
Nguồn: https://baoangiang.com.vn/cay-chuc-vung-bay-nui-a425423.html
Bình luận (0)