“Cho bìm” không sai

Người chơi tự tin trả lời ngay là “Cho bìm”. Tuy nhiên người dẫn chương trình thấy không đúng với đáp án nên gợi ý “Hai từ, hai từ!”. Người chơi vẫn tự tin đáp, lần này còn rõ ràng hơn “Cho bìm nó leo!”. Nhưng người dẫn chương trình tiếp tục thất vọng “Không phải, không phải!”, khiến người chơi lộ vẻ bối rối, bế tắc, rồi quyết định “Bỏ qua”, và đáp án của Chương trình là “bìm bìm” (Tiếc thay cây gỗ lim chìm/ Đem làm cột giậu bìm bìm nó leo).

Vậy có gì sai trong tình huống này?

1- “Cho bìm” không hề sai

Chỗ trống trong ngữ liệu biểu thị bằng 2 dấu ba chấm (... ...): “Đem làm cột giậu ... ... nó leo”. Người chơi điền hai chữ “cho bìm” là hoàn toàn chính xác.

Bản “cho bìm nó leo” được sách vở ghi nhận còn nhiều hơn cả bản “bìm bìm nó leo”. Cụ thể:

- Bản “...cho bìm nó leo” (người chơi đưa ra) có tới 9 cuốn sách (hầu hết được biên soạn bằng chữ Nôm và xuất bản trước 1945) ghi nhận: 1- Phỏng thi kinh quốc ca (Khuyết danh); 2- Quốc phong thi hợp thái (tác giả tồn nghi - 1910); 3- Tục ngữ ca dao (Phạm Quỳnh - Hà Nội 1932); 4- Thanh Hóa quan phong (Vương Duy Trinh - 1903); 5- Tục ngữ phong dao (Nguyễn Văn Ngọc - 1928); 6- Đại Nam quốc túy (Ngô Giáp Đậu - 1908); 7- Nam âm sự loại (Vũ Công Thanh - 1925); 8- An Nam phong thổ thoại (Trần Tất Văn soạn); 9- Lí hạng ca dao (Khuyết danh),...

- Trong khi bản “...bìm bìm nó leo” (như đáp án của Vua Tiếng Việt) chỉ được 2 cuốn Nam giao cổ kim lí hạng ca dao chú giải (Khuyết danh – 1902-1905) và Hát phường vải (Ninh Viết Giao - NXB Văn hóa - 1961) thu thập.

Chỉ cần vậy cũng đủ để khẳng định người chơi không hề sai khi trả lời “cho bìm nó leo”.

Tuy nhiên đến đây, một câu hỏi thú vị đặt ra là tại sao bản “cho bìm nó leo” lại được nhiều sách vở ghi nhận hơn so với “bìm bìm nó leo”?

Lời thành ngữ, tục ngữ thường chặt chẽ, ngắn gọn, hàm súc, ít lời mà nhiều ý. “Tiếc thay cây gỗ lim chìm/ Đem làm cột giậu cho bìm nó leo” thực chất là một câu tục ngữ có hình thức ca dao. Chữ “bìm” ở đây là viết tắt của “bìm bìm” (như Giậu đổ bìm leo - tục ngữ; Sắn bìm chút phận con con/ Khuôn xanh biết có vuông tròn cho chăng - Kiều).

Chữ “cho” trong “cho bìm nó leo” mang ý nghĩa là tạo ra ở khách thể một hoạt động nào đó. Bởi vậy, nếu “Đem làm cột giậu bìm bìm nó leo” chỉ là sự tình cờ, ngẫu nhiên, thì “Đem làm cột giậu cho bìm nó leo” lại ám chỉ sự chủ tâm và nhấn mạnh đến hậu quả. Theo đây, bản “cho bìm nó leo” mang hàm ý nuối tiếc, trách cứ, lên án hơn nhiều. Nó cũng giống như chữ “cho” trong các trường hợp Hoài cành mai cho cú đậu; Hoài hồng ngâm cho chuột vọc/ Hoài hạt ngọc cho ngâu vầy vậy.

2- Đáp án một đằng, gợi ý một nẻo

Như đã viết ở trên, chỗ trống trong ngữ liệu biểu thị bằng 2 dấu ba chấm “Đem làm cột giậu ... ... nó leo”, nghĩa là cần phải điền vào 2 chữ. Người chơi điền hai chữ “cho bìm” là hoàn toàn chính xác. Thế nhưng khi thấy không khớp với đáp án “bìm bìm” thì người dẫn chương trình lại gợi ý “Hai từ, hai từ!”. Tuy nhiên “bìm bìm” là một từ, trong khi “cho bìm” mới đúng là “hai từ”. Thế là do không phân biệt được từ với cụm từ, người dẫn chương trình đã đưa ra gợi ý hoàn toàn ngược lại so với đáp án.

Tóm lại “Tiếc thay cây gỗ lim chìm/ Đem làm cột giậu cho bìm nó leo” và “Tiếc thay cây gỗ lim chìm/ Đem làm cột giậu bìm bìm nó leo” là hai bản đồng nghĩa, trong đó bản trước là bản chính, và phổ biến hơn bản sau.

Hoàng Tuấn Công (CTV)

Nguồn: https://baothanhhoa.vn/cho-bim-khong-sai-269080.htm