Liệu "AI mã nguồn mở" có phải là chìa khóa? Phóng viên báo Dân trí đã có buổi phỏng vấn ông Alexandre Zapolsky, Chủ tịch và đồng sáng lập Linagora - Công ty Pháp về phần mềm nguồn mở với 25 năm kinh nghiệm tại Pháp và 10 năm hiện diện tại Việt Nam.
Từ những cam kết hợp tác cấp cao Pháp-Việt đến chiến lược làm chủ AI và định vị quốc gia, những chia sẻ của ông mở ra nhiều góc nhìn giá trị và đầy tính thực tiễn.
Đòn bẩy giúp Việt Nam tiếp cận công nghệ AI lõi và xây dựng chủ quyền số
Thưa ông, trong bối cảnh Việt Nam và Pháp đang tăng cường hợp tác chiến lược, chuyến thăm gần đây của Tổng thống Pháp được kỳ vọng sẽ tạo ra những cú hích mạnh mẽ cho nhiều lĩnh vực, trong đó có khoa học công nghệ. Theo ông, chuyến thăm này có thể mở ra những cơ hội hợp tác cụ thể nào trong lĩnh vực AI giữa hai quốc gia?
Tổng thống Emmanuel Macron cùng Phu nhân và các thành viên trong phái đoàn Cộng hòa Pháp tản bộ quanh hồ Hoàn Kiếm (Ảnh: Thành Đông).
- Chuyến thăm này được người dân Việt Nam và tất cả những ai đang vun đắp cho mối quan hệ Pháp-Việt vô cùng mong đợi. Tổng thống Macron, như thường lệ, luôn dành sự quan tâm đặc biệt và cam kết hỗ trợ cho lĩnh vực công nghệ và khoa học.
Minh chứng là việc ông đã chọn đến thăm các sinh viên trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH), một biểu tượng hợp tác Pháp-Việt, là trường đại học có chất lượng đào tạo hàng đầu tại Việt Nam.
Dù Tổng thống không thể tham dự Hội nghị thượng đỉnh công nghệ Pháp - French Tech Summit tại TP. Hồ Chí Minh (diễn ra ngày 27/5), nhưng chúng tôi vinh dự đón tiếp Bộ trưởng đặc trách Trí tuệ nhân tạo và Kỹ thuật số Clara Chappaz.
Với tư cách là đồng Chủ tịch hợp tác quốc tế của Ủy ban Chiến lược ngành Kỹ thuật số Pháp, tại sự kiện này, tôi đã tham gia một phiên thảo luận bàn tròn và đề xuất ý tưởng xây dựng một liên minh Pháp-Việt vì chủ quyền số và Trí tuệ Nhân tạo. Rất vui mừng đại diện của Tập đoàn VNPT đã hưởng ứng đề xuất này.
Ông Alexandre Zapolsky (bìa trái) chụp ảnh cùng Bộ trưởng đặc trách Trí tuệ nhân tạo và Kỹ thuật số Clara Chappaz (áo vàng) tại Hội nghị thượng đỉnh công nghệ Pháp (Ảnh: CTV).
Tôi cũng mạnh dạn đưa ra một cam kết: Tại kỳ French Tech Summit lần thứ hai vào năm tới, chúng ta sẽ cùng nhau trình làng những thành tựu hợp tác cụ thể giữa Pháp và Việt Nam trong lĩnh vực AI.
Linagora và VNPT đã công khai cam kết hợp tác chặt chẽ để hiện thực hóa mục tiêu này. Tất cả những điều này trở nên khả thi chính nhờ chuyến thăm của Tổng thống Pháp tới Việt Nam, nối tiếp chuyến thăm Pháp của Tổng Bí thư Tô Lâm trước đó.
Có thể thấy, đang có một sự hợp tác chính trị vô cùng mạnh mẽ giữa các nhà lãnh đạo cấp cao hai nước và điều này chắc chắn sẽ tạo ra những tác động cụ thể, thúc đẩy hợp tác thực chất giữa doanh nghiệp hai bên.
Từ những cam kết và định hướng hợp tác ở cấp cao nhất sau chuyến thăm của Tổng thống Pháp, ông nhận thấy tiềm năng đột phá nào cho việc Việt Nam tiếp cận và làm chủ các công nghệ AI tiên tiến từ Pháp, đặc biệt là trong các ngành mà Pháp có thế mạnh?
- Hiện Pháp sở hữu lợi thế so sánh đáng kể so với Việt Nam trong lĩnh vực siêu máy tính. Chúng tôi đã đầu tư từ nhiều năm trước vào các hệ thống siêu máy tính, do đó Pháp có nguồn lực GPU (bộ xử lý đồ họa – Graphics Processing Unit) rất dồi dào. Tôi biết rằng Việt Nam đang thiếu hụt năng lực tính toán và GPU.
Đây chính là một dư địa hợp tác rất lớn. Pháp có thể hỗ trợ các nhà nghiên cứu Việt Nam tiếp cận và sử dụng tài nguyên siêu máy tính, đặc biệt là để phát triển các mô hình AI mã nguồn mở, hoặc ít nhất là khoa học mở.
Điểm thứ hai mà tôi cho rằng chúng ta có thể hợp tác hiệu quả, đó là cùng nhau triển khai các dự án nghiên cứu và phát triển khoa học kỹ thuật trong lĩnh vực các mô hình nền tảng AI.
Tại Pháp, chúng tôi đã xây dựng một cộng đồng mang tên OpenLLM France. Đây hiện là cộng đồng nghiên cứu AI bằng tiếng Pháp lớn nhất, quy tụ 1.200 kỹ sư và nhà khoa học cùng chung tay tạo ra những AI thực sự mở, mà AI Lucie chính là sản phẩm đầu tiên.
Chúng tôi sẵn sàng chia sẻ những kinh nghiệm quý báu này - từ việc huấn luyện một mô hình nền tảng từ con số không - với các đồng nghiệp Việt Nam, để Việt Nam có thể tự mình xây dựng và làm chủ mô hình AI quốc gia, đảm bảo chủ quyền số.
Ông Alexandre Zapolsky chụp ảnh cùng Tổng thống Pháp Macron trong chuyến thăm cấp Nhà nước Việt Nam vừa qua (Ảnh: CTV).
Yếu tố cuối cùng cần thiết là dữ liệu, và hiện có rất nhiều bộ dữ liệu sẵn có mà chúng ta có thể tận dụng.
Vậy theo ông, đâu là những rào cản chính yếu mà Việt Nam cần tháo gỡ để thực sự tạo nên một cuộc cách mạng trong lĩnh vực AI?
- Tôi cho rằng Việt Nam cần chuyển mình từ mô hình mà các cá nhân đơn thuần là người dùng AI cho mục đích cá nhân (kể cả trong công việc), sang một giai đoạn mà AI thâm nhập sâu rộng vào các doanh nghiệp. Doanh nghiệp phải chủ động ứng dụng các mô hình AI để tự chuyển đổi, nâng cao năng suất. Đây là một sự thay đổi mô thức cần thiết.
Thứ hai, cần phải truyền thông mạnh mẽ trong cộng đồng doanh nghiệp rằng: những công ty không chủ động tìm hiểu và ứng dụng AI sẽ đối mặt với nguy cơ tụt hậu, thậm chí biến mất, giống như những doanh nghiệp đã phớt lờ Internet vào đầu những năm 2000.
Thời điểm đó, nhiều công ty cho rằng họ không cần website, không cần cửa hàng trực tuyến, thậm chí không cần email. Và kết cục là, phần lớn họ đã không còn tồn tại.
Chính phủ Việt Nam, dưới sự thúc đẩy năng động của Tổng Bí thư Tô Lâm, đang triển khai những chương trình quan trọng nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân. Điều then chốt là ngay từ khi thành lập các doanh nghiệp mới này cần tích hợp một chiến lược xoay quanh trí tuệ nhân tạo một cách bài bản. Và tất cả điều đó phải bắt đầu từ giáo dục.
Các trường đại học, học viện lớn tại Việt Nam cần đào tạo không chỉ kỹ năng sử dụng AI, mà còn phải trang bị kiến thức sâu sắc về bản chất của AI, những tác động tiềm tàng, và cách AI có thể mang lại giải pháp cho các tổ chức.
AI thực sự mở: Chìa khóa vàng để Việt Nam định vị trên bản đồ công nghệ toàn cầu
Ông đánh giá thế nào về việc tận dụng mã nguồn mở cho sự phát triển AI tại Việt Nam? Ngoài khía cạnh chi phí và hợp tác, việc làm chủ và phát triển các nền tảng mã nguồn mở này có thể giúp Việt Nam định vị mình như thế nào trên bản đồ AI toàn cầu?
- Theo tôi, AI thực sự mở (réellement open source) là con đường duy nhất để các quốc gia đi sau có thể bắt kịp những cường quốc đã đầu tư hàng tỷ USD vào lĩnh vực này. Vì vậy, AI thực sự mở chính là một cơ hội vàng cho Việt Nam.
Tôi nhấn mạnh khái niệm "AI thực sự mở" vì có sự khác biệt lớn với những gì người ta thường gọi là AI mã nguồn mở nhưng thực chất không hoàn toàn mở, ví dụ như các AI của Meta hay DeepSeek.
Một AI được coi là "thực sự mở" khi đáp ứng ba tiêu chí:
Tự do sử dụng: Người dùng có thể tự do khai thác AI.
Minh bạch phương pháp: Phương pháp huấn luyện AI phải được công khai hoàn toàn.
Truy cập dữ liệu huấn luyện: Dữ liệu huấn luyện phải được cung cấp dưới giấy phép tự do, cho phép việc huấn luyện lại mô hình.
Dựa trên ba tiêu chí này, trên thế giới hiện chỉ có hai mô hình AI mà chúng tôi công nhận là "thực sự mở": OLMo của Paul Allen và Lucie của chúng tôi.
Tuy nhiên, một làn sóng mới đang hình thành và ngày càng có nhiều người nhận ra tầm quan trọng của điều này.
Hiện nay, nhiều người đang tinh chỉnh các mô hình được cho là mã nguồn mở mà không thực sự để tâm đến quyền sử dụng hợp pháp. Ví dụ, có rất nhiều doanh nghiệp được xây dựng dựa trên mô hình Llama (của Meta), trong khi chính Llama lại cấm bất kỳ ai kinh doanh dựa trên các phiên bản mã nguồn mở của họ.
Tình hình hiện tại hơi giống miền Tây hoang dã (Far West), ai cũng tự do làm điều mình muốn với AI. Nhưng chắc chắn, các tập đoàn lớn, các Big Tech sẽ ngày càng giám sát chặt chẽ hơn việc ai đang làm gì với các mô hình AI của họ.
Chính vì vậy, Việt Nam cần đầu tư mạnh mẽ vào AI thực sự mở. Và đây là lĩnh vực mà Pháp và Việt Nam hoàn toàn có thể hợp tác chặt chẽ.
Để các startup AI của Việt Nam có thể làm chủ công nghệ và cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường quốc tế, theo ông, họ cần những hỗ trợ chiến lược nào từ Chính phủ, các tổ chức, cũng như từ sự hợp tác của các doanh nghiệp công nghệ Pháp?
- Chúng ta cần "mồi nước cho máy bơm" (amorcer la pompe) – tức là tạo cú hích ban đầu để khởi động các dự án. Thông thường, sự can thiệp của Nhà nước là rất cần thiết, có thể thông qua các phòng thí nghiệm công hoặc xây dựng các cơ chế tài trợ, trợ cấp giữa Chính phủ và các startup AI.
Tôi không phải là chuyên gia sâu về tình hình cụ thể tại Việt Nam, nhưng tôi không chắc là Việt Nam đã có nhiều chương trình hỗ trợ tương tự như ở Pháp.
Tại Pháp, chúng tôi có chương trình "France 2030", một sáng kiến rất thành công với nhiều cấu phần tài trợ cho đổi mới sáng tạo. Chẳng hạn, cộng đồng OpenLLM France mà tôi đã đề cập cũng nhận được nguồn lực từ đây. Đây là một kinh nghiệm quý báu mà chúng tôi có thể chia sẻ với các đồng nghiệp Việt Nam, kể cả ở cấp chính phủ giữa hai nước.
Lucie là một mô hình ngôn ngữ lớn của Pháp (Ảnh: SQ).
Theo ông, những xu hướng AI nào sẽ có tác động mạnh mẽ nhất đến sự phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam trong tương lai? Và Pháp có thể đồng hành cùng Việt Nam như thế nào trong việc dự báo và làm chủ những xu hướng này?
- Tôi tin rằng một trong những thay đổi lớn nhất mà AI mang lại chính là ở chức năng cộng tác. Cách thức làm việc trong các doanh nghiệp sẽ thay đổi hoàn toàn.
Tôi hình dung trong tương lai, chúng ta sẽ không còn viết email nữa, những cuộc họp trực tuyến như thế này sẽ được tự động ghi lại và chuyển thành văn bản lưu trữ trên drive cá nhân của bạn, thậm chí có cả bản tóm tắt tự động nội dung trao đổi.
Quan trọng hơn, tất cả những điều này sẽ cho phép tạo ra các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) dành riêng cho doanh nghiệp. Mỗi công ty sẽ ngày càng "học hỏi" từ chính hoạt động và tương tác của mình với các đối tác.
Do đó, tất cả các chức năng truyền thống của doanh nghiệp sẽ bị phá vỡ. Ví dụ, tôi nghĩ rằng các hệ thống CRM (Quản lý quan hệ khách hàng) sẽ không còn cần thiết nữa, vì một khi mọi cuộc trò chuyện, mọi trao đổi với bên thứ ba đều được ghi lại, chúng ta không cần phải nhập liệu thủ công thông tin về người liên hệ nữa.
Tất cả thông tin đó sẽ nằm trong LLM của doanh nghiệp và AI sẽ hiện diện ở khắp mọi nơi. Đó sẽ là cuộc cách mạng lớn tiếp theo.
Bước tiến sau đó mà chúng tôi gọi là LLM cá nhân. Mọi trải nghiệm của chúng ta sẽ được ghi lại và để chúng ta có thể "sống lại" những khoảnh khắc đó.
Tóm lại, sự đột phá lớn sắp tới là LLM doanh nghiệp và kế tiếp là LLM cá nhân. Hiện tại, chúng ta mới chỉ nói về giọng nói, nhưng rõ ràng mọi thứ sẽ trở thành đa phương thức (multimodal), tích hợp cả hình ảnh.
Đây là những xu hướng đột phá mang tính kiến tạo trong 10-20 năm tới. Và đó là lý do tại sao nhu cầu về trung tâm dữ liệu (Data Center) sẽ bùng nổ.
Ngoài khía cạnh công nghệ, theo ông, những yếu tố chính trị, con người và văn hóa nào cần được tăng cường để Việt Nam có thể khai thác trọn vẹn tiềm năng của AI và hợp tác quốc tế, đặc biệt với Pháp?
- Tôi cho rằng một yếu tố then chốt là AI phải được nhìn nhận như một nhân tố xây dựng niềm tin. Hiện tại, ở nhiều quốc gia, AI đang tạo ra nhiều nghi vấn và sự ngờ vực. Điều thú vị là sự ngờ vực này đến từ cả phía người dùng lẫn các cơ quan quản lý.
Thực tế là, AI là một xu hướng đã bắt đầu và sẽ không bao giờ dừng lại. Chúng ta cần biến nó thành một công cụ để xích lại gần nhau hơn, để củng cố niềm tin giữa người dân, người dùng và chính quyền. Chính điều này sẽ cho phép Việt Nam khai thác tối đa tiềm năng của AI.
Một điều thú vị là người Việt Nam hiện đã sử dụng AI rất nhiều trong cuộc sống cá nhân. AI đã len lỏi vào đời sống. Mọi người đang sử dụng AI một cách rộng rãi, nhưng chủ yếu vẫn trong phạm vi cá nhân hoặc để nâng cao hiệu suất công việc.
Theo ông Alexandre, AI là một xu hướng đã bắt đầu và sẽ không bao giờ dừng lại. Chúng ta cần biến nó thành một công cụ để xích lại gần nhau hơn (Ảnh: CTV).
Tiềm năng này cần được nhân rộng, ứng dụng mạnh mẽ hơn nữa, kể cả trong các cơ quan hành chính nhà nước của Việt Nam, để hiện đại hóa, nâng cao hiệu quả hoạt động. AI phải trở thành một yếu tố củng cố niềm tin giữa người dân và chính phủ. Đó là một thông điệp đầy hy vọng mà tôi muốn gửi gắm.
Thưa ông, hiện tại Linagora có những hoạt động cụ thể nào đóng góp cho sự phát triển AI tại Việt Nam?
- Trước hết, như một nguyên tắc cốt lõi, tất cả những gì chúng tôi làm tại Linagora đều là "thực sự mở". Do đó, chúng tôi chia sẻ thành quả của mình không chỉ với người Pháp, người châu Âu mà với toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Đó là điểm đầu tiên – chúng tôi có một cách tiếp cận hệ thống về chia sẻ tri thức.
Thứ hai, trong đội ngũ Linagora tại Hà Nội, chúng tôi bắt đầu có những nhân sự tự phát triển các dịch vụ mới dựa trên AI. Điều rất thú vị là chúng tôi đang trở thành một cầu nối cụ thể giữa Pháp và Việt Nam.
Điều này cho thấy mối liên kết đặc biệt giữa Linagora Pháp và Linagora Việt Nam đang giúp đưa những tài năng Việt kiều về nước đóng góp ngay từ những bước đầu sự nghiệp. Chúng tôi đang "hồi hương" năng lực và bí quyết công nghệ về Việt Nam và triển khai trực tiếp tại đây.
Tôi không muốn tạo ra một AI mã nguồn mở tại Việt Nam với tư cách là một người Pháp. Tôi muốn tạo ra một AI mã nguồn mở của Việt Nam, với tư cách là một người Việt Nam (trong tinh thần hợp tác).
Xin cảm ơn ông đã dành thời gian cho buổi trò chuyện!
Nguồn: https://dantri.com.vn/cong-nghe/chuyen-gia-phap-ai-thuc-su-la-co-hoi-vang-de-viet-nam-tu-chu-cong-nghe-20250528172408610.htm
Bình luận (0)