Đặc sắc các môn thể thao dân tộc thiếu số - Báo Cao Bằng điện tử

Trong các hoạt động văn hóa - thể thao tại cơ sở, đặc biệt tại Hội thi thể thao dân tộc thiểu số năm 2025, những môn thi mang đậm bản sắc dân tộc luôn giữ vị trí quan trọng, trở thành nét văn hóa đặc sắc không thể thiếu của đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc. Không chỉ là trò chơi của ngày hội, đây còn là di sản tinh thần, là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, mang theo câu chuyện của mỗi dân tộc, mỗi bản làng, tạo nên sắc màu riêng biệt cho đời sống văn hóa của người dân vùng cao.

Quả còn rực rỡ sắc màu tại lễ hội xuân của đồng bào các dân tộc.

Sức hấp dẫn của các môn thể thao truyền thống thể hiện ở sự gần gũi và bình dị. Chỉ cần một quả còn, một đoạn dây hay một bãi đất phẳng cũng đủ để tạo nên không khí thi đấu sôi nổi, thu hút hàng trăm người dân đến xem. Đối với đồng bào các dân tộc thiểu số, những môn chơi truyền thống không chỉ là hoạt động thể chất mà còn là nơi trao gửi tâm tư, ước vọng về mùa màng, sự đoàn kết, về sức mạnh và tinh thần cộng đồng. Trong nhiều năm qua, các địa phương trên địa bàn tỉnh vẫn tổ chức đều đặn các hội thi, giải đấu phong trào, giúp những môn thể thao truyền thống được duy trì, lan tỏa mạnh mẽ đến thế hệ trẻ.

Trong số đó, tung còn là môn gắn bó lâu đời với người Tày, Nùng. Quả còn đỏ rực thắt dải ruy băng là biểu tượng của mùa xuân, mùa gieo trồng mới. Mỗi lần tung còn lên cao, người dân gửi theo những lời cầu chúc tốt đẹp cho một năm mưa thuận gió hòa, cuộc sống ấm no. Vẻ đẹp của môn chơi này nằm ở sự mềm mại, uyển chuyển nhưng cũng đòi hỏi độ chính xác cao từ người thực hiện. Ở nhiều lễ hội hay các chương trình giao lưu văn hóa cấp xóm, xã những cú tung quả quyết, xoáy đều của vận động viên luôn khiến người xem thích thú.

Trong các sự kiện gần đây, chị Nông Thị Lan, xã Kim Đồng là một trong những gương mặt nổi bật của môn tung còn cá nhân nữ. Những cú tung của chị có độ cao và độ xoáy đẹp mắt, quả còn bay theo đường vòng cung như được tính toán kỹ lưỡng. Chị Lan chia sẻ rằng chị học tung còn từ thuở nhỏ, khi theo mẹ và các chị trong bản đi hội xuân. Với chị, mỗi lần quả còn vượt qua vòng còn là một lần trái tim chị rung lên với niềm tự hào dân tộc. Ngoài ra, chị Lan thường xuyên truyền dạy kỹ thuật cho các em nhỏ trong xã, điều này góp phần quan trọng trong việc duy trì sức sống của môn chơi truyền thống này.

Khác với sự mềm mại của tung còn, đẩy gậy là môn thể thao thể hiện sức mạnh, sự quyết liệt và bản lĩnh của thanh niên vùng cao. Hai vận động viên đối mặt nhau, tay nắm chặt cây gậy, chân trụ vững trên sàn đấu. Chỉ vài giây ngắn ngủi, trận đấu có thể kết thúc bằng một cú đẩy bất ngờ, nhưng trong khoảng khắc ấy, người thi đấu phải dồn toàn bộ sức lực, sự khéo léo và kỹ năng giữ thăng bằng. Không có những màn trình diễn dài dòng, đẩy gậy hấp dẫn người xem chính bởi sự kịch tính và bất ngờ của từng pha ra đòn.

Tại các địa phương. như: Lý Bôn, Nam Tuấn, Cốc Pàng, đẩy gậy luôn là môn thu hút đông đảo khán giả nhất. Nhiều người dân, đặc biệt là thanh niên, xem đây là dịp để “thử sức”, để thể hiện tinh thần dũng mãnh của người vùng cao. Đẩy gậy cũng là môn thể thao giúp rèn luyện sức khỏe, tạo lối sống lành mạnh và thu hút sự tham gia của cả nam lẫn nữ, trong đó các vận động viên nữ luôn khiến người xem bất ngờ bởi sức mạnh và ý chí kiên cường.

Trong số các môn thi truyền thống tại hội thi, lày cỏ là môn thể thao mang đậm tính trí tuệ, tạo nên không khí rộn ràng ở bất cứ sân chơi nào. Lày cỏ, hay còn gọi là “sai mạ”, là trò chơi dân gian lâu đời của người Tày, Nùng. Mỗi lượt chỉ có hai người tham gia, cùng hô to một con số bằng khẩu ngữ Hán - Nôm, đồng thời xòe ra một số ngón tay bất kỳ. Tổng số ngón tay phải trùng với con số đã hô, ai đoán đúng nhiều lần hơn sẽ giành chiến thắng. Sự hấp dẫn của lày cỏ nằm ở chỗ luật chơi tưởng như đơn giản nhưng người chơi phải nhanh mắt, nhanh tay và đặc biệt là tư duy phán đoán rất tốt. Khẩu ngữ đặc trưng như “slam tỉm slam”, “slế hồng slế”, “loọc woáy loọc”… cùng tiếng cười nói rộn rã khiến mỗi cuộc chơi luôn thu hút đông đảo người xem, tạo nên bầu không khí vừa vui tươi, vừa đậm bản sắc.

Từ trò chơi dân gian trong những mâm cỗ ngày Tết, lày cỏ nay trở thành môn thi được nhiều vận động viên tập luyện bài bản. Vận động viên Sầm Văn Vĩnh, phường Nùng Trí Cao là một trong những gương mặt thường xuyên tham gia các giải lày cỏ ở cơ sở, anh cũng là người chơi lày cỏ được khán giả yêu thích. Sự nhanh nhạy, khả năng đoán số chuẩn xác cùng phong thái tự tin của anh Vĩnh đã để lại nhiều ấn tượng. “Lày cỏ chơi vui mà sâu sắc, càng chơi càng cuốn,” nhiều khán giả nhận xét.

Ông Ngọc Văn Chắn, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết: Các môn thể thao truyền thống như: tung còn, đẩy gậy hay lày cỏ không đơn thuần là trò chơi trong lễ hội, mà là di sản tinh thần của các dân tộc, chúng gắn với đời sống, phong tục và văn hóa bản địa. Việc tổ chức thi đấu thường xuyên ở cơ sở giúp bảo tồn bản sắc và tạo môi trường sinh hoạt văn hóa lành mạnh cho cộng đồng, nhất là thanh thiếu niên.

Màn thi đấu đẩy gậy quyết liệt, thu hút đông đảo người dân cổ vũ.

Không chỉ những người làm chuyên môn, nhiều khán giả cũng có chung cảm nhận đó. Tham gia cổ vũ nhiệt tình tại Hội thi thể thao dân tộc thiểu số năm nay, ông Hoàng Văn Dương, xã Hà Quảng hào hứng chia sẻ: Đây là những trò chơi truyền thống của cha ông ta, bây giờ vẫn còn được giữ lại và tổ chức bài bản như vậy là rất quý. Chúng tôi càng mừng hơn khi thấy lớp trẻ thi đấu đông, hào hứng, như vậy mới giữ được văn hóa, phong tục truyền thống của dân tộc mình.

Việc duy trì thường xuyên các môn thi truyền thống như: tung còn, đẩy gậy, lày cỏ gắn liền với những mục tiêu lớn hơn về văn hóa - xã hội. Nhiều năm qua, tỉnh triển khai các hoạt động nghiên cứu, phục hồi và phát huy môn thể thao dân tộc thông qua Dự án 6 thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Trong đó, tại các xã Bảo Lâm, Đức Hạnh và Cốc Pàng việc bảo tồn các môn thể thao dân tộc được thực hiện rất bài bản từ khảo sát, phỏng vấn; thành lập các đội thể thao mẫu; ghi hình, xây dựng tài liệu kỹ thuật; mở lớp tập huấn... Hoạt động bảo tồn này hướng đến việc lưu giữ nguyên bản kỹ thuật hay luật chơi, duy trì sinh khí của phong trào, đảm bảo các môn thể thao dân tộc không bị “đóng khung” trong lễ hội mà lan tỏa vào đời sống hằng ngày.

Sự lan tỏa của các môn thể thao truyền thống trong cộng đồng không chỉ giúp gìn giữ bản sắc, mà còn góp phần thúc đẩy du lịch địa phương. Nhiều đoàn du khách khi tới Phúc Sen, Khuổi Ky, Bản Giốc… rất thích thú khi được trực tiếp thử sức với tung còn, đẩy gậy hay xem biểu diễn lày cỏ. Những hoạt động này mang đến trải nghiệm chân thực, gắn kết du khách với đời sống văn hóa của đồng bào dân tộc địa phương.

Việc giữ gìn và phát huy các môn thể thao dân tộc chính là cách để tỉnh bảo tồn những giá trị truyền thống của cộng đồng các dân tộc địa phương. Từ những môn thi mang đậm sắc màu bản địa, phản chiếu tinh thần đoàn kết, ý chí và bản lĩnh của người miền núi, trở thành điểm nhấn riêng biệt của vùng non nước Cao Bằng.

Mai Linh

Nguồn: https://baocaobang.vn/dac-sac-cac-mon-the-thao-dan-toc-thieu-so-3182348.html