Đại biểu Quốc hội: Không nên bỏ bảo hiểm xe máy, cần minh bạch, tăng niềm tin người dân

Thảo luận tổ tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV về các dự án luật, trong đó có dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm, một số ý kiến cho rằng cần có giải pháp căn cơ để củng cố niềm tin của người dân với loại hình bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới (bảo hiểm xe máy).

Liên quan vấn đề này, phóng viên đã có trao đổi với Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Việt Nga - Ủy viên Thành ủy, Phó trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội chuyên trách thành phố Hải Phòng.

Quy trình giải quyết bồi thường ở nhiều nơi còn rườm rà, mất thời gian và thiếu minh bạch

Theo Đại biểu, loại hình bảo hiểm xe máy bắt buộc hiện nay đã thực sự phát huy được vai trò và mục đích bảo đảm quyền lợi cho người tham gia chưa?

- Thực tế cho thấy, sau nhiều năm triển khai, bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc đối với chủ xe mô tô, xe máy vẫn chưa đạt được hiệu quả như kỳ vọng. Tỉ lệ người dân mua bảo hiểm chủ yếu mang tính hình thức để đối phó với lực lượng kiểm tra giao thông, chứ chưa thực sự coi đây là công cụ bảo vệ quyền lợi của chính mình.

Vậy đâu là nguyên nhân của việc này, thưa Đại biểu?

- Tôi cho rằng có 4 nguyên nhân chính:

Thứ nhất, công tác tuyên truyền còn hạn chế. Nhiều người dân chưa hiểu rõ bản chất của loại bảo hiểm này là nhằm bảo vệ quyền lợi của bên thứ ba bị thiệt hại, không phải là bảo hiểm “cho mình” theo nghĩa được bồi thường khi chính mình bị tai nạn. Sự thiếu hiểu biết dẫn đến tâm lý thờ ơ, cho rằng “mua cũng thế, không mua cũng vậy”, từ đó làm giảm mức độ tuân thủ tự nguyện.

Thứ hai, quy trình giải quyết bồi thường ở nhiều nơi còn rườm rà, mất thời gian và thiếu minh bạch. Người dân phải cung cấp nhiều giấy tờ, chứng cứ khó chứng minh, trong khi doanh nghiệp bảo hiểm còn có biểu hiện “ngại chi trả”.

Thực tế có không ít vụ tai nạn, dù người gây tai nạn có mua bảo hiểm bắt buộc, nhưng nạn nhân hoặc gia đình nạn nhân rất khó tiếp cận nguồn bồi thường. Điều này khiến người dân mất niềm tin, dẫn đến suy nghĩ: "Mua bảo hiểm chỉ để khỏi bị phạt, chứ khi cần cũng không được giải quyết".

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga đoàn Hải Phòng. Media Quốc hội

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) cho rằng cần nâng cao niềm tin của người dân với bảo hiểm xe máy. Ảnh: Media Quốc hội

Thứ ba, mức bồi thường còn tương đối thấp so với chi phí thực tế. Ví dụ, mức trách nhiệm bảo hiểm đối với thiệt hại về người tối đa là 150 triệu đồng/người/vụ, trong khi chi phí điều trị y tế, phục hồi chức năng hoặc bồi thường thiệt hại mất sức lao động lâu dài thường cao hơn nhiều. Như vậy, bảo hiểm hiện nay mới chỉ đóng vai trò hỗ trợ một phần, chưa tạo được chỗ dựa tài chính thực sự vững chắc.

Thứ tư, công tác quản lý nhà nước còn bất cập. Việc kiểm tra, giám sát sau bán còn yếu; chưa có hệ thống cơ sở dữ liệu đồng bộ giữa lực lượng chức năng và các doanh nghiệp bảo hiểm; quy định xử phạt tuy có nhưng thực thi chưa nghiêm, nhiều trường hợp vi phạm nhưng không bị xử lý hoặc xử lý không nhất quán.

Cần phải tuyên truyền để người dân hiểu bảo hiểm xe máy là “tấm lá chắn tài chính” khi xảy ra rủi ro

Có ý kiến cho rằng, nên bỏ tính "bắt buộc" với loại hình bảo hiểm xe máy, quan điểm của Đại biểu thế nào?

- Theo tôi, không nên bỏ tính bắt buộc. Bản chất của bảo hiểm trách nhiệm dân sự là công cụ pháp lý để đảm bảo quyền lợi của bên thứ ba là những người không may bị thiệt hại do tai nạn giao thông gây ra.

Đây là chính sách nhân văn, chia sẻ rủi ro trên quy mô toàn xã hội. Nếu bỏ tính bắt buộc, rất nhiều người sẽ không mua bảo hiểm, dẫn đến tình trạng “tự chịu trách nhiệm”, khiến người bị hại không được bồi thường, tạo ra gánh nặng cho gia đình, xã hội và cơ sở y tế công.

Bên cạnh đó, trong điều kiện giao thông phức tạp, số lượng xe máy chiếm tới hơn 70% phương tiện cơ giới, tai nạn liên quan đến xe máy chiếm tỉ lệ cao, nên bảo hiểm bắt buộc là biện pháp quan trọng để giảm xung đột, đảm bảo trách nhiệm dân sự và trật tự an toàn xã hội.

Tuy nhiên, duy trì tính bắt buộc không có nghĩa là giữ nguyên cách làm cũ. Nếu tiếp tục áp dụng cơ chế mang tính hình thức, không cải thiện chất lượng dịch vụ, không nâng cao niềm tin của người dân thì việc bắt buộc mua bảo hiểm sẽ trở thành gánh nặng và gây phản ứng tiêu cực.

Vì vậy, điều cần làm không phải là “bỏ hay giữ”, mà là “đổi mới cách thức tổ chức, quản lý và thực thi” để chính sách thực sự đi vào cuộc sống.

Làm thế nào để bảo hiểm xe máy bắt buộc phát huy hiệu quả, đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng, thưa bà?

- Để chính sách này thực sự phát huy vai trò bảo vệ người dân, theo tôi cần tập trung vào các nhóm giải pháp sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và thay đổi cách tuyên truyền. Cần chuyển từ tuyên truyền một chiều sang hướng dẫn cụ thể, dễ hiểu, dễ tiếp nhận.

Có thể đưa các tình huống thực tế, video minh họa, ứng dụng mạng xã hội để người dân hiểu rằng bảo hiểm không phải để “đối phó với công an” mà là “tấm lá chắn tài chính” khi xảy ra rủi ro. Nhà trường, đoàn thanh niên, tổ dân phố… cũng có thể tham gia vào việc giáo dục ý thức tham gia bảo hiểm.

Thứ hai, cải cách thủ tục bồi thường, ứng dụng chuyển đổi số. Nhà nước cần yêu cầu các doanh nghiệp bảo hiểm triển khai hồ sơ bồi thường điện tử, chụp ảnh hiện trường qua ứng dụng, kết nối với dữ liệu tai nạn của cảnh sát giao thông và bệnh viện.

Thời gian giải quyết bồi thường cần được quy định rõ, nếu quá hạn phải tự động tạm ứng cho nạn nhân. Việc này sẽ làm tăng tính minh bạch và củng cố niềm tin của người dân.

Thứ ba, điều chỉnh mức trách nhiệm bồi thường phù hợp thực tế. Có thể nghiên cứu nâng mức bồi thường đối với thiệt hại về người lên mức tương xứng với chi phí điều trị hiện nay.

Đồng thời mở rộng phạm vi bảo hiểm sang các chi phí pháp lý, hỗ trợ tâm lý, phục hồi chức năng sau tai nạn giống như nhiều quốc gia đã áp dụng.

Thứ tư, tăng cường kiểm tra, giám sát doanh nghiệp bảo hiểm. Bộ Tài chính và Bộ Công an cần phối hợp xây dựng cơ sở dữ liệu chung, quản lý hợp đồng bảo hiểm bằng mã định danh, tránh trường hợp làm giả, làm đối phó. Doanh nghiệp nào chậm chi trả, né tránh trách nhiệm cần bị xử phạt nghiêm, thậm chí rút giấy phép kinh doanh nếu vi phạm nghiêm trọng.

Thứ năm, xem xét phương án phân phối linh hoạt. Ngoài việc bán bảo hiểm tại đại lý truyền thống, có thể triển khai qua ứng dụng ngân hàng, ví điện tử, bưu điện, hoặc tích hợp ngay khi đăng kiểm, đăng ký xe. Việc này vừa tiện lợi, vừa tạo điều kiện quản lý tập trung, hạn chế tình trạng “mua cho có rồi vứt đi”.

Thứ sáu, bảo vệ tốt hơn quyền lợi người yếu thế. Nhà nước có thể nghiên cứu hỗ trợ phí bảo hiểm cho học sinh, sinh viên, người lao động nghèo hoặc khu vực miền núi, vùng sâu vùng xa, những đối tượng vừa cần bảo vệ, vừa có khả năng tài chính hạn chế. Điều đó sẽ lan tỏa tính nhân văn của chính sách.

Tóm lại, khi người dân cảm nhận rõ quyền lợi của mình được đảm bảo, khi thủ tục minh bạch và bồi thường kịp thời, thì việc tham gia bảo hiểm sẽ trở thành hành vi tự giác, không cần nhắc nhở, cũng không cần xử phạt. Đó mới là thành công thực sự của chính sách.

Trân trọng cảm ơn Đại biểu!

Nguồn:https://laodong.vn/thoi-su/dai-bieu-quoc-hoi-khong-nen-bo-bao-hiem-xe-may-can-minh-bach-tang-niem-tin-nguoi-dan-1603991.ldo