Bài viết dưới đây là chia sẻ của TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD-ĐT), góp ý vào dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội 14 của Đảng.
Đây không chỉ là một khẩu hiệu mới mà phản ánh rõ hơn tư duy chiến lược: Giáo dục được xem là nền tảng của phát triển bền vững và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Điểm nổi bật trước hết là cách đặt giáo dục trong tổng thể phát triển quốc gia. Lần đầu, giáo dục được gắn trực tiếp với các trụ cột: Đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và bảo đảm tăng trưởng nhanh, bền vững. Cách tiếp cận này khác trước đây, không tách rời giáo dục như một lĩnh vực xã hội, mà xem đó là động lực trung tâm của phát triển kinh tế – khoa học – công nghệ.
Báo cáo cũng chỉ rõ những cơ sở lý luận và thực tiễn cho định hướng này: Yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng, hội nhập quốc tế sâu rộng, cách mạng công nghiệp 4.0, cùng những bất cập kéo dài của nền giáo dục trong nước như thiếu chuẩn đầu ra, thiếu tính mở và chậm thích ứng với thế giới. Việc nêu rõ những yếu kém ấy là bước tiến thẳng thắn, giúp định vị lại trách nhiệm hệ thống.
Một điểm đáng chú ý là sự kế thừa và phát triển tư tưởng “giáo dục mở” – vốn đã được nêu từ các lần Đại hội trước đây, nhưng nay được đặt trong bối cảnh mới của chuyển đổi số và học tập suốt đời. Nếu trước đây “giáo dục mở” chủ yếu nói đến liên thông và cơ hội học tập, thì nay nó được mở rộng thành nền giáo dục linh hoạt, tích hợp công nghệ số, khuyến khích học tập mọi lúc, mọi nơi. Đây là sự kế thừa có chiều sâu, thể hiện tư duy “liên thông ngang – dọc” của hệ thống giáo dục quốc dân.
Những điểm mới khác cũng rất đáng ghi nhận. Lần đầu tiên, báo cáo đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai, xem chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo là trụ cột đổi mới phương pháp giáo dục, và đề cập chính sách đặc thù cho nhân tài, nhà giáo và nhà khoa học. Những nội dung này phản ánh nhận thức bắt kịp xu thế toàn cầu, đồng thời nhấn mạnh vai trò con người – không chỉ là người học, mà cả người dạy và người lãnh đạo giáo dục.
Khái niệm “nền giáo dục quốc dân hiện đại”, theo tôi, có thể được hiểu theo nghĩa rộng và rất đáng khích lệ. “Hiện đại” không chỉ là việc đưa công nghệ số, trí tuệ nhân tạo vào giảng dạy hay quản lý, mà còn là sự hiện đại trong tư duy, trong cách quản trị hệ thống, trong năng lực dự báo và thích ứng của con người. Một nền giáo dục hiện đại là nền giáo dục biết sử dụng công nghệ như phương tiện, nhưng đặt trọng tâm vào con người – nơi người học chủ động, người dạy sáng tạo, và người quản lý có tầm nhìn chiến lược. Chính cách hiểu đó làm cho khái niệm “hiện đại” trở nên có nội hàm sâu sắc và mang tính hành động, chứ không chỉ dừng lại ở kỹ thuật hay thiết bị.
Bên cạnh đó, báo cáo cần nhấn mạnh rằng “nhân lực chất lượng cao” không chỉ dừng ở đào tạo ban đầu. Trong bối cảnh cạnh tranh tri thức ngày càng nhanh, nếu chỉ chú trọng giai đoạn học ở trường mà thiếu cơ chế khuyến khích học suốt đời trong doanh nghiệp và tại nơi làm việc, Việt Nam sẽ không thể hình thành lực lượng lao động thực sự năng động. Chính sách phát triển nhân lực cần mở rộng sang giai đoạn “hậu đào tạo”, nơi người lao động được học tập thường xuyên, nâng cấp kỹ năng liên tục – đó mới là chìa khóa để duy trì năng lực cạnh tranh quốc gia trong thời đại số. Chính Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đã cho định hướng hình thành quỹ đào tạo tại doanh nghiệp. Vấn đề là hành động thế nào để có thể có quỹ này và sử dụng hiệu quả.
Cũng cần nhìn nhận rằng, phần lớn chủ trương của Đảng trong giáo dục đều đúng hướng, nhưng vấn đề nằm ở khâu tổ chức thực thi. Ở đây, năng lực của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp có ý nghĩa quyết định. Một chủ trương hay đến đâu nếu người thực thi thiếu tầm nhìn, thiếu kiến thức quản trị giáo dục hoặc ngại đổi mới thì cũng khó đi vào cuộc sống. Bởi vậy, song song với việc đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên thì cần đổi mới tư duy, và năng lực của người lãnh đạo giáo dục – từ Trung ương đến địa phương, từ sở ngành đến hiệu trưởng. Họ phải là những người hiểu chính sách, giỏi chuyên môn, biết huy động nguồn lực xã hội và dám chịu trách nhiệm. Một nền giáo dục hiện đại chỉ có thể được vận hành bởi những nhà quản lý học tập suốt đời, có tư duy đổi mới và năng lực hành động thực chất.
Một điểm khác cũng nên được phát triển mạnh hơn là liên kết giáo dục – khoa học – doanh nghiệp – thị trường lao động. Dự thảo đã nêu “phát triển các trường nghề chất lượng cao ngang tầm khu vực và thế giới,” nhưng tốt hơn nếu chỉ ra định hướng cơ chế để có sự tham gia thực chất của doanh nghiệp thì chính sách sẽ hiện thực hóa. Chính sự kết nối giữa nhà trường và sản xuất, giữa đào tạo và nhu cầu nhân lực, mới làm nên giá trị thực của một hệ thống giáo dục hiện đại.
Trong thời điểm hiện nay, khi 3 dự Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học (sửa đổi), Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi) – đang được chuẩn bị thông qua, vấn đề then chốt là thể chế hóa kịp thời tinh thần mới của Báo cáo Chính trị. Nếu luật không “chạy kịp” với tư duy chiến lược của Đảng, sẽ dẫn đến tình trạng “vừa thông qua đã phải sửa”. Do đó, các cơ quan soạn thảo cần đặt trọng tâm vào tính đồng bộ, liên thông và tầm nhìn dài hạn – để mỗi điều luật thực sự là bước đi cụ thể hóa tầm nhìn của Đại hội 14.
Nhìn tổng thể, phần giáo dục trong dự thảo Báo cáo chính trị lần này thể hiện rõ bước chuyển tư duy, từ “giáo dục là quốc sách hàng đầu” sang “giáo dục là năng lực cạnh tranh quốc gia”. Tính định hướng hành động thể hiện qua việc nhấn mạnh chuyển đổi số, hội nhập quốc tế, phân luồng nghề nghiệp, chính sách nhân tài và năng lực đội ngũ. Tuy vậy, để tầm nhìn ấy thật sự bền vững, cần thêm sự đồng bộ thể chế, năng lực lãnh đạo, và tinh thần dám làm, dám chịu trách nhiệm của đội ngũ quản lý giáo dục.
Tôi tin rằng, với định hướng mới và quyết tâm đổi mới mạnh mẽ, nền giáo dục quốc dân Việt Nam có thể bước sang giai đoạn phát triển thực chất hơn – nơi mỗi chủ trương đều đi liền với hành động và kết quả. Và kỳ vọng cuối nhiệm kỳ Đại hội 14, bước sang Đại hội 15, chúng ta không phải nhắc lại những điều còn dang dở, mà được nhìn thấy thành quả cụ thể của những bước đi hôm nay.
Nguồn: https://vietnamnet.vn/dinh-huong-moi-nen-giao-duc-co-the-buoc-sang-giai-doan-phat-trien-thuc-chat-hon-2456121.html
Bình luận (0)