Tìm giải pháp đột phá phát triển nhân lực trình độ cao, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo

Sáng 24-10, tại TPHCM, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ GD-ĐT và Đại học Quốc gia (ĐHQG) TPHCM phối hợp tổ chức hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam, tạo đột phá phát triển nhân lực trình độ cao và nhân tài, dẫn dắt nghiên cứu, đổi mới sáng tạo”.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương cùng đại diện Bộ GD-ĐT và ĐHQG chủ trì tại hội thảo. Ảnh: THANH HÙNG

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đến dự và phát biểu định hướng nội dung hội thảo.

Quyết tâm hành động từ Trung ương đến địa phương và các cơ sở giáo dục đại học

Hội thảo nhằm quán triệt, hướng dẫn thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, nhất là các nội dung liên quan đến giáo dục đại học; nâng cao nhận thức, đưa ra đề xuất, kiến nghị cụ thể hóa các đột phá để hiện đại, nâng tầm giáo dục đại học Việt Nam. Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo các ban, bộ, ngành trung ương và địa phương, các nhà quản lý, nhà khoa học và các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực giáo dục.

Đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu định hướng nội dung hội thảo. Ảnh: THANH HÙNG

Định hướng nội dung tại hội thảo, đồng chí Nguyễn Trọng Nghĩa yêu cầu các chuyên gia, nhà khoa học tập trung trao đổi, thảo luận, phân tích, làm rõ một số nội quan trọng. Trong đó, tiếp tục nghiên cứu, quán triệt, tuyên truyền để Nghị quyết số 71-NQ/TW đi sâu vào nhận thức của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, tạo chuyển biến mạnh mẽ về tư duy, ý chí, quyết tâm hành động từ Trung ương đến địa phương và các cơ sở giáo dục đại học; phát triển đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên, chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ quản lý giáo dục bảo đảm đủ năng lực, phẩm chất, uy tín, đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học; đẩy mạnh hợp tác và hội nhập quốc tế sâu rộng trong giáo dục và đào tạo đại học, nhất là các lĩnh vực trọng điểm, công nghệ mới nổi.

Các đại biểu trao đổi tại phiên thảo luận của hội thảo. Ảnh: THANH HÙNG

Đồng chí Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh: “Hội thảo hôm nay, tôi cũng đề nghị các đồng chí, các chuyên gia, nhà khoa học quan tâm đóng góp ý kiến đối với Dự thảo các văn kiện Đại hội XIV của Đảng, nhất là các nội dung về xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới; đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; phát triển mạnh mẽ, toàn diện văn hóa, con người Việt Nam. Ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học, đội ngũ trí thức đối với dự thảo các văn kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, để văn kiện không chỉ là kết tinh trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, mà còn là “ngọn đuốc soi đường” cho công cuộc phát triển đất nước trong giai đoạn mới”.

Kiến nghị đột phá về cơ chế

Theo PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách ĐHQG TPHCM, theo tinh thần của Nghị quyết 71, các cơ quan quản lý cần tăng cường phân cấp, phân quyền cho hai ĐHQG Hà Nội và ĐHQG TPHCM. Thứ nhất, cơ chế phân cấp, phân quyền về cơ cấu tổ chức và bộ máy nhân sự tại các đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ tài chính trong lĩnh vực giáo dục vẫn còn nhiều bất cập. Dẫn chứng cho đề xuất này, ông cho rằng một trường ĐH có quy mô 4.000 sinh viên hay 40.000 sinh viên cũng chỉ có tối đa 3 phó hiệu trưởng, điều này là chưa phù hợp. Vì vậy, cần cho phép thí điểm cơ chế tự chủ tại một số trường ĐH trọng điểm trong việc quy định về cơ cấu tổ chức và bộ máy nhân sự. Điều này sẽ giúp một số trường ĐH trọng điểm tự quyết số lượng phó hiệu trưởng và cơ cấu phòng ban theo quy mô, đặc thù hoạt động và nhu cầu thực tiễn gắn với cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả để đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình.

PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình, Viện trưởng Viện Phát triển chính sách ĐHQG TPHCM, trình bày tham luận tại hội thảo. Ảnh: THANH HÙNG

Về xét công nhận GS và PGS, PGS-TS Đỗ Phú Trần Tình cần cho các trường trọng điểm thí điểm về công tác này. Theo ông, quy trình xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh GS, PGS tại Việt Nam thông qua 4 hội đồng là quá rườm rà, không phù hợp. Một ứng viên phải nộp 3 hồ sơ cho hội đồng cơ sở và 3 hồ sơ cho hội đồng ngành và phải cần 50kg tài liệu. Trong bối cảnh đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ mà phải tốn quá nhiều thủ tục, giấy tờ minh chứng như vậy là không cần thiết. Chưa hết, nhiệm kỳ bổ nhiệm chức danh GS, PGS là 5 năm. Kết thúc nhiệm kỳ, tổ chức rà soát, đánh giá để bổ nhiệm lại. Tuy nhiên, ngay cả khi không được bổ nhiệm lại, người đã đạt tiêu chuẩn vẫn giữ danh hiệu GS, PGS và có thể được bổ nhiệm ở cơ sở khác. Do đó, cần cho phép thí điểm trong việc xét và công nhận chức danh GS, PGS tại một số trường ĐH trọng điểm, trường đa ngành, có uy tín và tiềm lực khoa học mạnh, hội tụ một số lượng lớn các nhà khoa học đầu ngành. Các cơ sở được tự xét công nhận đạt tiêu chuẩn và bổ nhiệm chức danh GS, PGS trên cơ sở tuân thủ các tiêu chuẩn chung do Thủ tướng Chính phủ ban hành.

Tăng đầu tư vào các ngành công nghệ lõi

Chuyên gia kinh tế Trần Thị Ánh Nguyệt (Ngân hàng Thế giới) cho rằng, Việt Nam đã đặt nguồn nhân lực, giáo dục đại học (GDĐH) ngang hàng với khoa học và công nghệ như ưu tiên hàng đầu quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển và tăng trưởng kinh tế. Nghị quyết 71 nhấn mạnh rằng các cơ sở GDĐH là nền tảng chủ chốt để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao và nhân tài, cũng như thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (ĐMST).

Mặc dù có những tín hiệu tích cực nêu trên, đến nay vẫn chưa có cơ sở GDĐH nào của Việt Nam lọt vào nhóm 100 đại học hàng đầu trong các ngành về khoa học hoặc kỹ thuật. Sự vắng mặt của Việt Nam trong thứ bậc cao về học thuật trong khu vực và toàn cầu cho thấy tình trạng thiếu hụt đáng kể về thành tựu nghiên cứu xuất sắc. Việc Việt Nam chưa có các tổ chức nghiên cứu đẳng cấp toàn cầu cũng như thiếu vắng các công trình nghiên cứu khoa học có tác động cao là rào cản lớn đối với việc tạo ra các trung tâm ĐMST đẳng cấp thế giới và năng lực ĐMST quốc gia.

Bà Trần Thị Ánh Nguyệt, Chuyên gia kinh tế của Ngân hàng Thế giới trình bày giải pháp về đầu tư cho giáo dục đại học. Ảnh: THANH HÙNG

Từ thực tế đó, chuyên gia Trần Thị Ánh Nguyệt đề xuất ngân sách đầu tư việc triển khai chương trình phát triển KH&CN, ĐMST và GDĐH ước tính sẽ cần tối thiểu 12-17 tỷ USD trong giai đoạn 2026–2030, bao gồm cả chi phí đầu tư tài sản cố định cho cơ sở hạ tầng và chi phí hoạt động thường xuyên (chi phí vận hành). Nguồn tài chính có thể đến từ NSNN, đóng góp của khu vực tư nhân và nguồn tài trợ tiềm năng từ các đối tác phát triển. Cùng với đó, vị chuyên gia này cũng phân tích về việc phân bổ chi đầu tư, tỉ lệ đóng góp công – tư đến năm 2030 mục tiêu đặt ra là cứ mỗi 1 đồng NSNN chi cho phát triển nguồn nhân lực thì khu vực tư nhân cũng chi 1 đồng - dù là thông qua chia sẻ chi phí xây dựng và vận hành phòng thí nghiệm, đào tạo nhân viên của họ, hay tài trợ các chương trình đào tạo tại các cơ sở GDĐH.

Hội thảo đã thu hút hơn 40 tham luận tập trung vào 4 chuyên đề: Chính sách và quản trị đại học; Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; Nghiên cứu khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Hội nhập và phát triển bền vững. Tại phiên thảo luận, các đại biểu đã thẳng thắn kiến nghị, đề xuất hoàn thiện thể chế, mô hình quản trị đại học hiện đại, đến các giải pháp huy động hiệu quả các nguồn lực để phát triển các trường đại học, hướng đến đại học không chỉ là nơi đào tạo nhân lực chất lượng cao mà còn là trung tâm nghiên cứu, sáng tạo và đào tạo tinh hoa của quốc gia, là động lực trung tâm của phát triển đất nước.

THANH HÙNG

Nguồn: https://www.sggp.org.vn/tim-giai-phap-dot-pha-phat-trien-nhan-luc-trinh-do-cao-dan-dat-nghien-cuu-doi-moi-sang-tao-post819718.html