Xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình: Việc di dời các di tích lịch sử, văn hóa phải bảo tồn giá trị nguyên gốc

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở Hội trường về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình. Nhất trí cao với sự cần thiết ban hành Nghị quyết chủ trương đầu tư Dự án này, song các ý kiến đề nghị việc di dời các di tích lịch sử, văn hóa phải bảo đảm tính lịch sử vốn có của di tích, nêu rõ giải pháp bảo tồn giá trị nguyên gốc và kế hoạch phát huy di tích sau di dời.

Thảo luận ở Hội trường về chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, các ý kiến nhất trí với sự cần thiết đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình. Các ý kiến cho rằng, việc lựa chọn đặt sân bay ở Bắc Ninh - một địa phương nằm cạnh Hà Nội, với một vị trí địa lý kinh tế quân sự đặc biệt quan trọng là phù hợp với định hướng phát triển cảng hàng không đa trung tâm, được xác định trong Quy hoạch tổng thể quốc gia và Văn kiện của Đại hội Đảng.

Rà soát để bảo đảm tính thống nhất với quy hoạch của tỉnh Bắc Ninh

Đại biểu Dương Khắc Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nhấn mạnh, một sân bay quốc tế cấp 4F sẽ mở ra không gian phát triển mới cho toàn khu vực, đặc biệt đối với các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, logistics, thương mại và công nghiệp phụ trợ hàng không. Đây là một dự án mang tầm chiến lược quốc gia, có chức năng lưỡng dụng đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, đảm bảo quốc phòng, an ninh của quốc gia trong bối cảnh tình hình khu vực còn nhiều yếu tố khó dự báo.

Đại biểu Dương Khắc Mai - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng phát biểu

Về tính phù hợp với quy hoạch, đại biểu đồng tình với nhận định của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, dự án đã có vị trí rõ ràng trong hệ thống quy hoạch quốc gia; đồng thời đề nghị cần tiếp tục rà soát để đảm bảo tính thống nhất với quy hoạch của tỉnh Bắc Ninh, nhất là khi hợp nhất giữa Bắc Ninh và Bắc Giang và một số quy hoạch chuyên ngành. "Đây là yêu cầu có ý nghĩa quan trọng vì phạm vi sử dụng đất rất lớn, đặc biệt là đất trồng lúa 2 vụ - một loại đất đặc biệt quan trọng đối với an ninh lương thực quốc gia", đại biểu nêu rõ.

Về quy mô và mục tiêu, đại biểu Dương Khắc Mai thống nhất với định hướng đầu tư một cảng hàng không 4F theo tiêu chuẩn của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế để có khả năng phục vụ các loại tàu bay thân rộng, đường dài, đáp ứng mục tiêu trở thành trung tâm trung chuyển trong khu vực phía Bắc. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, một số chỉ tiêu kỹ thuật, đặc biệt chỉ tiêu đạt 5 sao hoặc các chỉ tiêu Net Zero... cần được làm lượng hóa và làm rõ phù hợp với các điều kiện tài chính kỹ thuật, tránh đặt mục tiêu quá cao dẫn đến đội tổng mức đầu tư, kéo dài thời gian thu hồi vốn và ảnh hưởng tới tính khả thi của dự án. Mục tiêu chiến lược rõ ràng nhưng các chỉ tiêu cụ thể cần có lộ trình phù hợp với năng lực và điều kiện của từng giai đoạn.

Đánh giá tác động đến đời sống người dân đối với mọi dự án thu hồi đất

Ủng hộ chủ trương đầu tư Cảng hàng không Gia Bình tại Bắc Ninh, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh mong muốn làm rõ những băn khoăn rất lớn và hoàn toàn chính đáng của cử tri, nhất là về tác động an sinh, sinh kế tương lai của 7.100 hộ gia đình bị ảnh hưởng, trong đó có 5.800 hộ phải tái định cư.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phát biểu

"Đây không phải là những con số vô cảm, mà chính là nơi "chôn nhau cắt rốn" của nhiều thế hệ người dân Gia Bình và khu vực lân cận. Do đó, nên cần nhận được sự đồng thuận cao nhất, và chúng ta cần nhìn nhận đầy đủ hơn các tác động mà dự án mang lại không chỉ cho dự án Gia Bình, mà còn là bài học quan trọng cho tất cả các dự án thu hồi đất, di dời, tái định cư trên phạm vi cả nước", đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nêu quan điểm.

Đại biểu cho rằng, chúng ta không thể chỉ nhìn vào tốc độ xây dựng mà quên đi cuộc sống của những con người đang nhường đất cho phát triển. Phát triển là cần thiết, nhưng phát triển phải gắn với ổn định an sinh. An sinh phải gắn với trách nhiệm của Nhà nước và nhà đầu tư.

Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh - Đoàn ĐBQH tỉnh Gia Lai phát biểu

Nhấn mạnh các nhóm giải pháp trọng tâm, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề nghị Quốc hội yêu cầu bắt buộc có đánh giá tác động đến đời sống người dân, tương tự đánh giá môi trường. Đánh giá này phải độc lập, minh bạch, không gộp chung vào báo cáo kinh tế - kỹ thuật; kết quả đánh giá phải được dùng để thiết kế các chính sách sinh kế dài hạn, chứ không chỉ là đền bù một lần.

"Ngoài phần đền bù, nhà đầu tư phải có trách nhiệm đồng hành với đời sống của người dân. Đây là điểm tôi muốn nhấn mạnh đặc biệt. Dự án hưởng lợi từ đất đai, từ ưu thế phát triển hạ tầng thì nhà đầu tư không thể chỉ "trả tiền xong rồi hết trách nhiệm. Nhà đầu tư cần góp vốn bắt buộc vào Quỹ phát triển sinh kế vùng dự án. Quỹ này hỗ trợ đào tạo nghề, tạo việc làm, hỗ trợ người yếu thế", đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nhấn mạnh.

Cùng với đó, theo đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân, cần xây dựng cơ chế ràng buộc trách nhiệm nhà đầu tư. Cụ thể, cần theo dõi, đánh giá đời sống người dân hằng năm trong 10 -20 năm sau tái định cư. Chỉ khi làm được như vậy, chúng ta mới bảo đảm rằng không ai bị bỏ lại phía sau, người dân yên tâm đồng hành với Nhà nước, dự án phát triển thật sự mang lại sự thịnh vượng lâu dài.

Việc di dời các di tích lịch sử, văn hóa phải bảo tồn giá trị nguyên gốc

Quan tâm việc di dời các di tích lịch sử, văn hóa được quy định tại Điều 2 của dự thảo Nghị quyết, đại biểu Trần Văn Tiến - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ nhận thấy, Nghị quyết giao cho UBND tỉnh Bắc Ninh được phép di dời các di tích lịch sử, văn hóa. Chính phủ đã có giải trình việc di rời các di tích lịch sử, văn hóa không ảnh hưởng đến giá trị gốc cấu thành di tích nên tiếp tục công nhận là di tích lịch sử, văn hóa sau di dời.

Đại biểu Trần Văn Tiến - Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ phát biểu

Tuy nhiên tại điểm a, điểm b, điểm c khoản 1 Điều 22 Luật Di sản văn hóa năm 2024 quy định về di tích lịch sử: Công trình xây dựng địa điểm phải gắn với sự kiện lịch sử, văn hóa tiêu biểu của quốc gia, địa phương trong quá trình dựng nước và giữ nước hoặc gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân, nhân vật lịch sử hoặc gắn với lịch sử phát triển công nghiệp, đô thị nông thôn, có ảnh hưởng tích cực đến phát triển của quốc gia hoặc địa phương.

"Như vậy, đối với các di tích lịch sử, mấu chốt là ở địa điểm xây dựng phải gắn với sự kiện có tính lịch sử. Nay di chuyển đến địa điểm mới thì địa điểm mới không thuộc một trong các quy định tại điểm a,b,c khoản 1 Điều 22 Luật Di sản văn hóa. Nếu tiếp tục công nhận là di tích lịch sử thì tính lịch sử có bảo toàn nữa không?", đại biểu băn khoăn.

Do vậy, đại biểu Trần Văn Tiến đề nghị nghiên cứu để việc di dời các di tích lịch sử vẫn bảo đảm tính lịch sử vốn có của di tích.

Đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh phát biểu

Cũng liên quan đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng - Đoàn ĐBQH TP. Hồ Chí Minh đồng tình với cơ chế đặc biệt để bảo đảm tiến độ của dự án. Song, để cân bằng giữa phát triển và bảo tồn, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung tiêu chí công khai hồ sơ khoa học của từng di tích trước và sau khi di dời; nêu rõ giải pháp bảo tồn giá trị nguyên gốc và kế hoạch phát huy di tích sau di dời.

"Với cách làm này sẽ bảo đảm hài hòa lợi ích phát triển văn hóa, tránh tâm lý băn khoăn của nhân dân và tạo sự đồng thuận xã hội cao hơn trong quá trình dự án được triển khai thực hiện", đại biểu nhấn mạnh.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh giải trình, làm rõ ý kiến ĐBQH nêu

Giải trình trước Quốc hội về việc di dời các di tích lịch sử, văn hóa cũng như đền bù cho người dân, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, cơ quan chuyên môn và ngành quản lý bay đã tính toán và đánh giá đây là dự án khả thi, bảo đảm an toàn và hiệu quả. Trước đó, nước ta đã triển khai rất nhiều công trình như sân bay Long Thành cũng đều phải di rời, đền bù cho người dân và hỗ trợ giải phóng mặt bằng.

"Ngoài chi phí đền bù, chúng ta có chi phí hỗ trợ để cho người dân triển khai thực hiện khi ra khu tái định cư mới như về công ăn việc làm, về chế độ, chính sách… Trên cơ sở các văn bản quy phạm pháp luật, chính quyền địa phương triển khai thực hiện nội dung này. Chính vì vậy, với hơn 900 ha lúa nước của Bắc Ninh, hiện nay đã đền bù giải phóng mặt bằng khoảng 700 ha", Bộ trưởng Bộ Xây dựng nêu rõ.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh giải trình, làm rõ ý kiến ĐBQH nêu

Liên quan đến vấn đề di dời các di tích lịch sử, Bộ trưởng Trần Hồng Minh nêu rõ, chúng ta đã quy hoạch các di tích theo đúng quy định của Luật Di sản văn hóa. Và hiện nay địa phương cũng đang triển khai vấn đề này.

"Trong Luật Di sản văn hóa, mặc dù chúng ta cố gắng giữ nguyên hiện trạng di tích nhưng cũng chỉ có thể tồn tại một thời gian, ví dụ như dưới sự tác động của biến đổi khí hậu, thiên tai, vẫn có thể xảy ra hiện tượng đổ sập các công trình này. Bằng cách này hoặc bằng cách khác, chúng ta cần giữ được hình hài của di tích, đồng thời di chuyển đến vị trí mà đạt được ý nguyện của người dân cũng như tôn tạo các di tích cho tốt", Bộ trưởng Bộ Xây dựng cho biết.

Nguồn: https://bvhttdl.gov.vn/xay-dung-cang-hang-khong-quoc-te-gia-binh-viec-di-doi-cac-di-tich-lich-su-van-hoa-phai-bao-ton-gia-tri-nguyen-goc-20251210091526571.htm