Nghề làm tranh Đông Hồ vào Danh mục di sản cần bảo vệ khẩn cấp

Ngày 9/12, tại kỳ họp lần thứ 20 của Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ Di sản văn hóa phi vật thể diễn ra tại New Delhi (Ấn Độ), Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ của Việt Nam chính thức được UNESCO ghi danh là Di sản Văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp của nhân loại.

Như vậy, tranh Đông Hồ là di sản thứ 17 của Việt Nam được ghi danh vào các Danh sách di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO.

Đại diện lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh, đơn vị tư vấn và nghệ nhân làng tranh tặng tranh Đông Hồ cho đại biểu tại kỳ họp. Ảnh: CDKH

Theo Ủy ban Liên Chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ của Việt Nam đáp ứng các tiêu chí ghi danh.

Đó là, tranh dân gian Đông Hồ gắn bó mật thiết với các lễ tiết quan trọng như Tết Nguyên đán và Tết Trung thu, cũng như các nghi lễ thờ cúng tổ tiên và thần linh.

Ngày nay, chỉ còn một số ít gia đình tiếp tục duy trì nghề làm tranh Đông Hồ, truyền lại tri thức và kỹ năng trong phạm vi gia đình và cho người học việc thông qua hướng dẫn trực tiếp và kèm cặp thực hành.

Số lượng nghệ nhân lành nghề đã giảm mạnh do thế hệ trẻ ít quan tâm, nghề khó bảo đảm sinh kế, và nhu cầu sử dụng tranh in khắqc gỗ trong các dịp lễ truyền thống giảm sút. Số người có tay nghề cao và tâm huyết theo đuổi nghề đã quá ít để duy trì việc truyền dạy và làm tranh, nên nghề cần được bảo vệ khẩn cấp.

Kế hoạch bảo vệ đề ra bảy mục tiêu, bao gồm mở các lớp truyền nghề, kiểm kê di sản, thiết kế mẫu, đa dạng hóa thị trường, cải thiện khả năng tiếp cận nguồn nguyên liệu, và cung cấp thiết bị bảo hộ cho nghệ nhân. Các hoạt động được đề xuất khả thi, phù hợp với mục tiêu và có tính bền vững, đồng thời đặt cộng đồng ở vị trí trung tâm.

Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 quyết định ghi danh Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp và khuyến khích Việt Nam xem xét việc tích hợp di sản này vào hệ thống giáo dục, cả chính quy và phi chính quy, nhằm khuyến khích thế hệ trẻ hiểu và trân trọng tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản.

Việc Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ được ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp có ý nghĩa sâu sắc đối với cộng đồng thực hành và công chúng Việt Nam; khẳng định giá trị lịch sử - nghệ thuật độc đáo của nghề, đồng thời tạo động lực để các nghệ nhân tiếp tục gìn giữ kỹ năng, bí quyết nghề truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một.

Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ ở khu phố Đông Khê, phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, ra đời cách đây khoảng 500 năm.

Cộng đồng thực hành nghề đã tạo ra những bức tranh có đặc trưng riêng về chủ đề, kỹ thuật in, màu sắc và đồ họa bằng kỹ thuật in khắc gỗ.

Nghệ nhân Nguyễn Hữu Quả giới thiệu dòng tranh dân gian Đông Hồ chữ Nôm và chữ Quốc ngữ. Ảnh: K.Ngọc

Các công đoạn sáng tác mẫu, khắc ván in, làm màu, in tranh đều bằng tay. Mẫu tranh được vẽ bằng bút lông, mực nho trên giấy bản và khắc trên ván gỗ thị.

Các màu được chế biến từ nguyên liệu tự nhiên: Màu xanh từ lá chàm, màu đỏ từ sỏi son, màu vàng từ hoa hòe và quả dành dành, màu trắng từ bột sò điệp bị phong hóa, màu đen từ tro lá tre, rơm nếp.

Tranh Đông Hồ được in theo phương thức xấp ván (cầm ván in rập xuống bìa màu, sao cho màu thấm đều vào hình khắc trên ván, rồi in lên giấy điệp, lấy miếng xơ mướp xoa đều lên mặt sau của giấy để màu hoặc nét in đều lên giấy). Trong một bức tranh thường có 5 màu, thường in theo thứ tự: Đầu tiên là màu đỏ, sau đó là màu xanh, tiếp theo là màu vàng rồi đến màu trắng, cuối cùng là in nét bằng màu đen.

Nguồn:https://congluan.vn/nghe-lam-tranh-dong-ho-vao-danh-muc-di-san-can-bao-ve-khan-cap-10321967.html