Đổi mới sáng tạo – Động lực trung tâm cho phát triển kinh tế giai đoạn mới

Tại Diễn đàn Chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã trình bày báo cáo chính sách nổi bật về Đổi mới sáng tạo (ĐMST), phác thảo một lộ trình toàn diện nhằm kiến tạo môi trường thuận lợi, đưa doanh nghiệp trở thành trung tâm của hệ thống ĐMST quốc gia và thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đổi mới trong mọi lĩnh vực kinh tế - xã hội.

Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo trình bày báo cáo chính sách tại Diễn đàn chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia, ngày 01/10/2025.

Báo cáo này tập trung làm rõ những vấn đề cốt lõi như khung pháp lý, cơ chế tài chính, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, vai trò của các trung tâm hỗ trợ, cũng như mô hình quản lý nhà nước và sự phối hợp giữa Nhà nước – Nhà trường – Nhà doanh nghiệp.

Hoàn thiện thể chế, phân biệt rõ nhiệm vụ và tạo hành lang pháp lý minh bạch

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo năm 2025 (Luật số 93/2025/QH15) được xem là nền tảng pháp lý quan trọng cho hoạt động đổi mới sáng tạo. Luật đã định nghĩa rõ ràng ĐMST là hoạt động tạo ra sản phẩm, dịch vụ, quy trình hoặc mô hình kinh doanh mới, hoặc cải tiến đáng kể so với hiện có. Phạm vi hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo được mở rộng, bao gồm ứng dụng và chuyển giao công nghệ; đổi mới sáng tạo dựa trên đổi mới công nghệ, sáng tạo công nghệ; nâng cao hiệu suất, năng lực công nghệ; khởi nghiệp sáng tạo; cung cấp dịch vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; cùng các hoạt động sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, sáng tạo tri thức.

Khung pháp lý mới giúp thống nhất cách hiểu, tạo hành lang pháp lý minh bạch, đồng thời khuyến khích sự tham gia của các chủ thể trong xã hội vào hoạt động đổi mới. Điểm nhấn quan trọng trong báo cáo là việc phân biệt rõ giữa nhiệm vụ khoa học và công nghệ (KH&CN) và nhiệm vụ đổi mới sáng tạo. Nhiệm vụ KH&CN tập trung vào nghiên cứu, tạo ra tri thức và công nghệ mới, được quản lý chặt chẽ, nghiệm thu tổng thể và thanh toán cuối. Trong khi đó, nhiệm vụ ĐMST hướng đến ứng dụng và thương mại hóa, được quản lý linh hoạt, nghiệm thu từng phần và thanh toán ngay. Sự phân tách này giúp cơ chế tài chính trở nên linh hoạt, nguồn lực được phân bổ hiệu quả hơn theo tính chất từng loại nhiệm vụ.

Báo cáo cũng nhấn mạnh vai trò của ngân sách nhà nước (NSNN) trong việc đảm bảo chi cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo tối thiểu đạt 2% tổng chi ngân sách hằng năm. Nguồn vốn này sẽ được sử dụng cho cả chi thường xuyên và chi đầu tư, bao gồm thực hiện nhiệm vụ đổi mới sáng tạo, hỗ trợ chuyển giao công nghệ, phát triển khởi nghiệp sáng tạo, cấp vốn điều lệ cho các quỹ đầu tư mạo hiểm, và đầu tư phát triển hạ tầng cho các trung tâm đổi mới sáng tạo công lập. Theo đại diện Cục Đổi mới sáng tạo, việc bảo đảm nguồn chi ổn định và linh hoạt sẽ tạo nền tảng vững chắc để hình thành hệ sinh thái ĐMST năng động, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Doanh nghiệp là trung tâm, mở rộng mạng lưới và thúc đẩy hợp tác "Ba Nhà"

Chủ trương "doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia" được thể hiện xuyên suốt trong các chính sách mới. Để hiện thực hóa mục tiêu này, hàng loạt chính sách hỗ trợ đã được đề xuất.

Về tài chính, doanh nghiệp được hưởng ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất vay, hỗ trợ kinh phí đầu tư cho nghiên cứu, phát triển, ứng dụng và chuyển giao công nghệ. Về thị trường, cơ chế cấp phiếu hỗ trợ tài chính (voucher) giúp doanh nghiệp thương mại hóa sản phẩm mới, mở rộng thị trường và khuyến khích người dùng trải nghiệm sản phẩm, dịch vụ đổi mới.

Ngoài ra, việc thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và địa phương, cùng với sàn giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, sẽ mở ra kênh huy động vốn mới, đặc biệt hữu ích cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Một trong những trọng tâm khác của chính sách là phát triển mạng lưới Trung tâm Đổi mới sáng tạo (Trung tâm ĐMST) và Trung tâm Hỗ trợ Khởi nghiệp sáng tạo (Trung tâm Hỗ trợ KNST) trên phạm vi toàn quốc. Trung tâm ĐMST sẽ đóng vai trò kết nối và huy động nguồn lực, tư vấn giải pháp công nghệ, tổ chức trình diễn, ươm tạo sản phẩm mới, đồng thời cung cấp các dịch vụ hỗ trợ pháp lý, tài chính, sở hữu trí tuệ. Trung tâm Hỗ trợ KNST tập trung vào ươm tạo, tăng tốc các dự án khởi nghiệp sáng tạo và phát triển hạ tầng hỗ trợ startup. Định hướng đến năm 2030, mỗi Bộ, ngành, địa phương đều có ít nhất một trung tâm ĐMST hoạt động hiệu quả; đồng thời khuyến khích các viện nghiên cứu, trường đại học thành lập trung tâm riêng nhằm tạo mạng lưới liên kết chặt chẽ, thúc đẩy hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Các chính sách mới cũng được xây dựng dựa trên mô hình hợp tác "Ba Nhà": Nhà nước, Nhà trường và Nhà doanh nghiệp. Trong đó, Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, ban hành và thực thi chính sách, tài trợ, đầu tư hạ tầng và các quỹ hỗ trợ. Nhà trường đảm nhiệm nghiên cứu, đào tạo nhân lực chất lượng cao, ươm tạo doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ và chuyển giao tri thức ra thị trường. Doanh nghiệp trở thành trung tâm thực thi đổi mới, thụ hưởng chính sách ưu đãi, đồng thời phản hồi nhu cầu và đề xuất giải pháp công nghệ.

Về quản lý nhà nước, trọng tâm chuyển từ "quản lý hoạt động" sang "thúc đẩy phát triển hệ thống". Công tác đánh giá, theo dõi và công nhận các chủ thể ĐMST sẽ được số hóa, minh bạch và phân cấp rõ ràng. Bộ Khoa học và Công nghệ chịu trách nhiệm công nhận cấp quốc gia cho các tổ chức, chuyên gia, nhà đầu tư đổi mới sáng tạo; trong khi UBND cấp tỉnh có thẩm quyền công nhận ở cấp địa phương, bảo đảm tính linh hoạt và phù hợp thực tiễn.

Quang cảnh Diễn đàn chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025

Theo đánh giá của các chuyên gia tại diễn đàn, việc triển khai đồng bộ các chính sách về đổi mới sáng tạo sẽ tạo nên cú hích chiến lược cho nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới. Khi hành lang pháp lý rõ ràng, cơ chế tài chính minh bạch, doanh nghiệp được trao quyền và nhận được hỗ trợ đầy đủ, đổi mới sáng tạo sẽ trở thành động lực chính cho tăng trưởng và phát triển bền vững. Đại diện Cục Đổi mới sáng tạo khẳng định: "Đổi mới sáng tạo không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là nền tảng của mọi chính sách phát triển. Chúng ta cần một hệ sinh thái mở, nơi Nhà nước kiến tạo, Nhà trường nghiên cứu, và Nhà doanh nghiệp dẫn dắt bằng hành động thực tiễn."

Những bước đi đồng bộ từ thể chế, tài chính đến hạ tầng và nhân lực đang mở ra một giai đoạn mới, nơi đổi mới sáng tạo trở thành văn hóa phát triển, là chìa khóa để Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế tri thức toàn cầu./.

Trung tâm Truyền thông KH&CN

Nguồn: https://mst.gov.vn/doi-moi-sang-tao-dong-luc-trung-tam-cho-phat-trien-kinh-te-giai-doan-moi-197251013142459209.htm