Đổi mới sáng tạo không khởi nguồn từ công nghệ mà từ cuộc sống

DNVN - Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều vấn đề như tình trạng già hóa dân số, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu…, đòi hỏi những giải pháp công nghệ, những mô hình kinh doanh phù hợp. Giải quyết những thách thức xã hội, các vấn đề người dân đang gặp phải chính là xuất phát điểm cho hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở xã hội của Việt Nam.

Bà Nguyễn Phương Linh - Viện trưởng MSD United Way Việt Nam.

Đổi mới sáng tạo mở xã hội giải bài toán từ cuộc sống

Sáng 12/12, trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia TECHFEST 2025, Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (NATEC) phối hợp Viện Nghiên cứu Quản lý phát triển bền vững (MSD) - trưởng Cộng đồng Đổi mới sáng tạo mở xã hội tổ chức Hội thảo Đổi mới sáng tạo mở xã hội TECHFEST với chủ đề Thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo toàn dân.

Chia sẻ câu chuyện về một bà cụ 70 tuổi ở Bà Rịa - Vũng Tàu (nay thuộc TP Hồ Chí Minh) tới thăm khám mắt chỉ để “biết đôi mắt mình có ổn không để còn tiếp tục làm những việc trong gia đình” và “già rồi thì cũng không thể đi xa, lên thành phố được”, bà Nguyễn Phương Linh - Viện trưởng MSD United Way Việt Nam - đồng thời là người đứng đầu cộng đồng đổi mới sáng tạo mở xã hội tại Việt Nam - cho rằng, đây là nguồn dữ liệu sống mà không một báo cáo hay phòng nghiên cứu nào có thể thay thế. “Chính những dữ liệu sống như vậy đã giúp các startup điều chỉnh mô hình, thay đổi quy trình, để có công nghệ phù hợp với nhu cầu của người cao tuổi ở vùng sâu, vùng xa mà các bệnh viện có thể không có sẵn. Sự thay đổi nhỏ này có thể giúp hàng ngàn người được hưởng lợi” - bà Linh giải thích.

Theo bà Linh, đổi mới sáng tạo không phải là một sản phẩm riêng biệt của startup, doanh nghiệp hay viện trường mà là sản phẩm của cả một hệ sinh thái. Đổi mới sáng tạo chỉ có thể lớn lên trong một hệ sinh thái, nơi các tác nhân phụ thuộc và bổ trợ lẫn nhau để tạo ra giá trị chung trong một môi trường mở. Muốn hệ sinh thái phát triển bền vững thì phải có dữ liệu và cộng đồng. Để có hệ sinh thái phát triển bền vững trước những thách thức đến từ kinh tế xã hội và môi trường chuyển đổi số, chúng ta không chỉ đo sản phẩm mà phải đo giá trị xã hội tạo ra từ hệ sinh thái đó.

“Đổi mới sáng tạo không phải là có bao nhiêu sáng chế tạo ra mà là bao nhiêu cuộc sống được thay đổi” - bà Linh nhấn mạnh.

Giải pháp để hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở xã hội phát triển bền vững

Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ cùng các đại biểu tham dự Lễ ra mắt sáng kiến SOAR "Bay lên".

Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), hệ sinh thái đổi mới sáng tạo bền vững cần: đa tác nhân, cơ chế linh hoạt và chia sẻ dữ liệu/tri thức. Đổi mới sáng tạo không thể tồn tại trong một "ốc đảo".

Tuy nhiên, trên thực tế, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo Việt Nam là thiếu dữ liệu thực chứng từ cộng đồng, thiếu kết nối và sự hợp tác đa ngành.

Để khắc phục vấn đề này, Viện trưởng MSD United Way Việt Nam đưa ra sáng kiến Đánh giá và đo lường tác động xã hội SOAR Living Lab - Social Open Innovation for All Resilience “Bay lên”. Theo đó, mô hình đổi mới sáng tạo mở xã hội cần 4 trụ cột.

Thứ nhất là kết nối hệ sinh thái đổi mới sáng tạo theo hướng mở, trong đó, các bên liên quan chủ chốt như doanh nghiệp, startup, nhà đầu tư, viện trường, tổ chức xã hội, cơ quan nhà nước đều có không gian tham gia, giúp kết nối các nguồn lực đang rời rạc. Với Việt Nam, điều này rất quan trọng bởi nguồn lực hiện giờ đang bị phân tán theo ngành, theo vùng, theo khu vực. Mô hình hỗ trợ bị đứt đoạn và chồng chéo. Kết nối mở chính là chìa khóa để tạo ra dòng chảy tri thức, dòng chảy thách thức và giải pháp và cuối cùng là dòng chảy tác động xã hội” - bà Linh giải thích.

Thứ hai là đổi mới sáng tạo toàn dân. Khi người dân có quyền tham gia, lên tiếng và tạo dữ liệu, hệ sinh thái sẽ trở nên thông minh hơn, bao trùm hơn và bền vững hơn.

Trụ cột thứ ba là dữ liệu và dữ liệu cộng đồng. Dữ liệu cộng đồng giúp chúng ta hiểu nhu cầu thật, thiết kế giải pháp phù hợp và đo lường được tác động thật. Dữ liệu cộng đồng chính là tiếng nói của người dân được số hóa và là nền tảng của đổi mới sáng tạo có trách nhiệm.

Trụ cột cuối cùng là nhân lực tương lai. Con người là trung tâm của mọi đổi mới sáng tạo. Con người mới phải có tư duy mở năng lực số, tư duy đạo đức số, trách nhiệm xã hội.

Việc thúc đẩy mô hình kinh doanh đổi mới sáng tạo bền vững, đồng kiến tạo với cộng đồng giúp tạo ra thế win - win - win cho doanh nghiệp - nhà đầu tư - cộng đồng. Đổi mới sáng tạo không chỉ nằm trong công nghệ tiên tiến mà nằm ở khả năng chúng ta mở ra những không gian mới để con người có thể được tham gia, được lắng nghe và được tạo giải pháp. Khi một cụ già ở nông thôn, một cụ nữ khuyết tật hay một học sinh vùng sâu vùng xa có thể được đóng góp dữ liệu và phản hồi thì hệ sinh thái không chỉ thông minh hơn mà còn công bằng hơn và nhân văn hơn, giải quyết được gốc rễ vấn đề hướng tới phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ Hội thảo đã diễn ra Lễ ra mắt sáng kiến Đánh giá và đo lường tác động xã hội SOAR Living Lab - Social Open Innovation for All Resilience “Bay lên”.

Sáng kiến SOAR là nền tảng thúc đẩy hệ sinh thái hợp tác có trách nhiệm dựa trên 4 trụ cột: (1) Thúc đẩy mô hình kinh doanh và giải pháp bền vững; (2) Đồng kiến tạo với cộng đồng; (3) Thúc đẩy đổi mới sáng tạo mở - mô hình win -win -win; (4) Đánh giá và đo lường tác động xã hội.

Hiền Thảo

Nguồn: https://doanhnghiepvn.vn/cong-nghe/doi-moi-sang-tao-khong-khoi-nguon-tu-cong-nghe-ma-tu-cuoc-song/20251212115305950