Duy trì thuế môi trường thấp: Lợi ích kinh tế và bài toán phát triển xanh

VTV.vn - Quốc hội duy trì thuế bảo vệ môi trường thấp đến 2026, giúp kiềm chế lạm phát và hỗ trợ doanh nghiệp, nhưng tạo thách thức cho chuyển đổi năng lượng xanh.

Giải pháp chống lạm phát: Hàng rào ổn định trong bối cảnh biến động

Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về mức thuế bảo vệ môi trường (BVMT) đối với xăng, dầu, mỡ nhờn áp dụng cho năm 2026. Quyết định này duy trì mức thuế thấp tương tự như năm 2025: xăng (trừ ethanol) giữ ở mức 2.000 đồng/lít; dầu diesel là 1.000 đồng/lít; dầu mazut, dầu nhờn, mỡ nhờn đều ở mức 1.000 đồng/lít hoặc kg; dầu hỏa 600 đồng/lít; riêng nhiên liệu bay được điều chỉnh tăng nhẹ từ 1.000 đồng/lít lên 1.500 đồng/lít.

Theo đánh giá của các chuyên gia kinh tế, quyết định này là một biện pháp tài khóa quan trọng, thể hiện rõ ưu tiên của Chính phủ trong việc ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát trong bối cảnh tình hình quốc tế còn nhiều biến động. Theo tờ trình của Bộ Tài chính, việc giữ nguyên mức thuế thấp giúp giảm áp lực chi phí đầu vào cho nhiều ngành sản xuất, vận tải và tiêu dùng.

Việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội giữ mức thuế bảo vệ môi trường với xăng dầu ở mức thấp đến hết năm 2026 là quyết định kinh tế vĩ mô quan trọng, nhưng đặt ra bài toán lớn về lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh quốc gia.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi nhấn mạnh: "Nếu tăng thuế bảo vệ môi trường từ năm 2026, giá bán lẻ xăng dầu sẽ tăng, kéo theo CPI bình quân tăng thêm khoảng 0,1–0,3%. Điều này sẽ tạo áp lực đáng kể lên mục tiêu kiểm soát lạm phát và tăng trưởng kinh tế." Việc duy trì mức thuế thấp dự kiến làm giảm thu ngân sách khoảng hơn 41.000 tỷ đồng so với mức thu ở mức trần, nhưng đây là sự đánh đổi cần thiết để hỗ trợ phục hồi sản xuất – kinh doanh.

Giới kinh doanh, nhất là các doanh nghiệp vận tải và logistics có nhiều động thái hoan nghênh quyết định này. Ông Trần Hữu Định, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hàng hóa phía Nam chia sẻ, xăng dầu chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu chi phí vận tải. Việc duy trì mức thuế thấp giống như một 'van an toàn', giúp doanh nghiệp giảm gánh nặng chi phí trực tiếp, ổn định giá cước và gián tiếp hỗ trợ bình ổn giá cả hàng hóa tiêu dùng cuối cùng.

Tuy nhiên, việc điều chỉnh tăng nhẹ thuế nhiên liệu bay lên 1.500 đồng/lít nhằm đảm bảo sự công bằng giữa các ngành kinh tế. Ngành hàng không đã được hưởng nhiều ưu đãi và phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch, do đó điều chỉnh này là cần thiết để cân đối chính sách thuế giữa vận tải hàng không với vận tải đường bộ, đường sắt hay đường thủy.

Lộ trình xanh và tín hiệu thị trường dài hạn

Trong khi việc duy trì thuế BVMT thấp mang lại lợi ích ngắn hạn, thì đồng thời cũng làm nổi lên vấn đề lớn là vai trò thực sự của thuế BVMT trong chiến lược chuyển đổi xanh quốc gia và cam kết Net Zero 2050.

Thuế BVMT là công cụ tài chính quan trọng, giúp người gây ô nhiễm chịu trách nhiệm cho tác động lên môi trường. Mục tiêu dài hạn của loại thuế này là hướng người tiêu dùng và doanh nghiệp sang sử dụng năng lượng sạch, giảm phát thải. Tuy nhiên, việc giữ mức thuế thấp, chỉ bằng một nửa mức trần, về kinh tế sẽ giảm bớt tác động răn đe đối với việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch.

Việc giảm thu ngân sách từ thuế BVMT tạo áp lực lên Quỹ Bảo vệ Môi trường và các nguồn lực tài chính cho các dự án xanh, xử lý ô nhiễm

Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội đã đề nghị Chính phủ phải sớm có giải pháp bù đắp, không để các dự án xanh bị đình trệ. Các giải pháp thay thế được đề xuất bao gồm: tăng cường chống thất thu, chống chuyển giá trong quản lý thuế, và nghiên cứu các công cụ định giá carbon (như hệ thống giao dịch hạn ngạch phát thải) để tạo nguồn thu mới. Việc tìm kiếm nguồn thu thay thế là nhiệm vụ cấp bách nhằm đảm bảo cân đối ngân sách và duy trì lộ trình thực hiện cam kết Net Zero 2050.

TS. Nguyễn Minh Phong, chuyên gia kinh tế môi trường nhận định, việc hoãn tăng thuế BVMT là cần thiết trong ngắn hạn để kiềm chế lạm phát. Song Việt Nam đã cam kết Net Zero vào năm 2050. Để thực hiện, cần lộ trình rõ ràng, trong đó thuế và phí môi trường phải dần được khôi phục về mức trần, tạo động lực cho xe điện, năng lượng tái tạo và phương tiện giao thông xanh. Kéo dài thuế thấp có thể tạo 'thói quen' cho thị trường, khiến việc điều chỉnh tăng sau này khó khăn hơn.

Bên cạnh đó, việc giảm thu ngân sách từ thuế BVMT tạo áp lực lên Quỹ Bảo vệ Môi trường và các nguồn lực tài chính cho các dự án xanh, xử lý ô nhiễm. Ủy ban Kinh tế và Tài chính Quốc hội đề nghị Chính phủ tăng cường quản lý thu, chống thất thu, kiểm soát chi ngân sách, đồng thời tìm nguồn thu thay thế để bù đắp phần hỗ trợ này.

Như vậy, Nghị quyết về mức thuế BVMT năm 2026 là động thái cần thiết, mang tính thời điểm để bảo vệ nền kinh tế khỏi cú sốc lạm phát và hỗ trợ doanh nghiệp ngắn hạn. Tuy nhiên, trong dài hạn, cần có kế hoạch chi tiết, lộ trình rõ ràng để đưa thuế về mức trần, hoặc xây dựng các công cụ tài khóa, tín dụng, cơ chế định giá carbon mạnh mẽ, nhằm không làm chệch hướng mục tiêu phát triển bền vững và chuyển đổi năng lượng xanh đã cam kết./.

Nguồn: https://vtv.vn/duy-tri-thue-moi-truong-thap-loi-ich-kinh-te-va-bai-toan-phat-trien-xanh-100251020221857068.htm