Giấc mơ “điện sáng” và tiếng lòng trăn trở

Sự xuất hiện của các dự án điện gió từng thắp lên hy vọng về một cuộc sống khởi sắc cho người dân Tây Nguyên. Nhưng cùng với đó cũng mang đến không ít nỗi lo và trăn trở khi đất đai, sinh kế dần đổi thay.

Gió reo, điện sáng…

Gắn bó với Ea H’leo (tỉnh Đắk Lắk) gần 15 năm, chị Phan Thị Hồng Phượng ở xã Dliê Yang (Đắk Lắk) chưa từng nghĩ có ngày được nhìn thấy những cánh quạt gió khổng lồ quay ngay trước nhà. Từ khi dự án Trang trại Phong điện Tây Nguyên được triển khai năm 2018, con đường đất dẫn vào nhà chị dài gần 1 km nay đã được đổ bê-tông rộng rãi. Nhờ tuyến đường này, khách du lịch tìm đến chụp ảnh, tham quan, vợ chồng chị Phượng mở thêm quán nước, trồng hoa trước nhà để đón khách, cuộc sống nhộn nhịp hơn hẳn.

Cách đó không xa, ông Nguyễn Trọng Mậu ở xã Ea Khăl (xã Ea Nam cũ) cũng cảm nhận rõ “luồng sinh khí mới” mà điện gió mang lại. Từ những con đường lầy lội, Ea Nam cũ đã có hơn 33 km đường bê-tông do nhà đầu tư Nhà máy điện gió Ea Nam hỗ trợ, giúp người dân đi lại, vận chuyển nông sản thuận lợi. Cà-phê, sầu riêng, mắc-ca được mùa, giá trị gia tăng, còn du khách tìm đến ngày một đông.

Theo chính quyền địa phương, riêng tại xã Ea H’leo, các dự án điện gió đã góp phần xây dựng hơn 55 km đường giao thông nông thôn, vừa phục vụ thi công, vừa phục vụ đời sống dân sinh. Hiện, huyện đang triển khai kế hoạch làm thêm 8 km đường bao quanh rừng thông ven Quốc lộ 14, mở hướng phát triển du lịch sinh thái gắn với cánh đồng điện gió.

Nhờ hạ tầng được nâng cấp, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ và khí hậu mát mẻ quanh năm, Ea H’leo đang dần trở thành điểm đến mới của du khách, nơi gió không chỉ thổi qua những cánh quạt mà còn mang theo niềm tin về một vùng đất đang thực sự đổi thay.

Còn nhiều trăn trở

Thế nhưng, bức tranh “gió reo, điện sáng” lại không hiện hữu ở phần lớn các địa phương có dự án điện gió “đặt chân” tới. Từ những lời hứa hẹn mang lại hiệu quả kinh tế-xã hội, nhiều doanh nghiệp giờ đây rơi vào cảnh sa lầy, thua lỗ. Trong khi đó, địa phương lại đối mặt với bất ổn an ninh trật tự, xung đột kéo dài quanh việc đền bù, giải phóng mặt bằng và không ít vụ việc đang chờ xử lý hình sự.

Một lãnh đạo cấp sở tại Đắk Nông (nay là tỉnh Lâm Đồng) từng thẳng thắn thừa nhận: điện gió là lĩnh vực mới, và địa phương đã chưa lường hết rủi ro. Giai đoạn 2021-2022, tỉnh triển khai 6 dự án với tổng công suất 430 MW, song hàng loạt bất cập nảy sinh, từ việc nhà đầu tư tự ý nâng giá đền bù, làm tắt thủ tục, đến chạy theo tiến độ để kịp thời hạn vận hành thương mại.

Cũng theo vị này, chính sự nóng vội này đã khiến doanh nghiệp “tự làm khó mình”, khi nhiều hạng mục buộc phải điều chỉnh, di dời do không thể hoàn tất bồi thường, giải phóng mặt bằng. Hậu quả là hàng loạt dự án điện gió ở Tây Nguyên vi phạm các quy định về quy hoạch, đầu tư, đất đai và môi trường.

Giấc mơ “điện gió làm giàu vùng đất gió” vì thế vẫn còn dang dở, khi những cánh quạt chưa kịp quay đã bị mắc kẹt giữa gió lớn của cơ chế và sai phạm, để lại phía sau là những phận người mất đất, mất sinh kế, vẫn chờ một làn gió thật sự thổi đến, mang theo cơ hội đổi đời chứ không chỉ những lời hứa trên giấy.

Không ít công trình xây dựng khi chưa có đánh giá tác động môi trường, dựng turbine trên đất lâm nghiệp hoặc đất của người dân mà chưa được đền bù.

Tùy Anh

Nguồn: https://baolamdong.vn/giac-mo-dien-sang-va-tieng-long-tran-tro-395363.html