Gần đây, sự lan truyền của các thông tin vụ việc bạo lực đã dấy lên mối lo ngại sâu sắc về ảnh hưởng của nội dung độc hại trên mạng xã hội đối với tâm lý thanh thiếu niên. Khác với người lớn có bộ lọc kinh nghiệm, giới trẻ dễ bị tổn thương bởi các hình ảnh và phương thức bạo lực, dẫn đến nguy cơ học theo hoặc tự động hình thành các tư duy bạo lực mới trong tiềm thức sau khi xem các thông tin xấu độc trên mạng.

Nghiên cứu về tác động của Internet tại Việt Nam đã chỉ ra phạm vi của vấn đề: Với hàng chục triệu người dùng thường xuyên, việc lạm dụng trở thành một nguy cơ xã hội lớn.

Chia sẻ với PV VietNamNet, PGS.TS Phạm Mạnh Hà (chuyên gia tâm lý, ĐH Bách khoa Hà Nội) và nhóm nghiên cứu đã đưa ra những con số đáng báo động, cho thấy có tới 14,5% thanh thiếu niên mắc chứng “nghiện” công nghệ và thông tin, trong đó hơn một nửa có dấu hiệu lệ thuộc.

“Điều này đồng nghĩa với việc có một nhóm lớn thanh thiếu niên dành quá nhiều thời gian trong môi trường mạng thiếu kiểm soát”, ông Hà nói.

Theo ông Hà, chính trong môi trường thiếu kiểm soát này, cơ chế tập nhiễm (có thể hiểu đơn giản là ‘thấm vào’ sau nhiều lần tiếp xúc) phát huy tác dụng mạnh mẽ. 

Thanh thiếu niên, đặc biệt là những người lạm dụng Internet với mục đích giải trí và chơi game bạo lực, có xu hướng mô phỏng và học theo những khuôn mẫu hành vi mà họ tiếp xúc. 

“Kết quả nghiên cứu đã chứng minh rõ: Thanh thiếu niên lạm dụng Internet càng nhiều thì càng có xu hướng học theo các giá trị tiêu cực, lối sống thực dụng và đề cao bạo lực trong giao tiếp (thể hiện qua xu hướng thích dùng bạo lực để giải quyết tranh chấp). Những nội dung bạo lực cực đoan trên mạng lúc này không chỉ là tin tức, mà là một phương thức hành động được não bộ tiếp nhận, lưu trữ, sao chép và có thể được ‘sáng tạo lại’ thành một phương thức gây hại mới, nguy hiểm hơn trong đời thực hoặc trong tư duy”, ông Hà nói.

W-z7062521189053_b89053d72ce2f26d905e89620a2223bb.jpg
 PGS.TS Phạm Mạnh Hà, chuyên gia tâm lý, ĐH Bách khoa Hà Nội. Ảnh: Lê Anh Dũng.

Vị chuyên gia cho hay, việc tập nhiễm nội dung bạo lực đi kèm với sự suy giảm các giá trị đạo đức truyền thống. “Nghiên cứu chỉ ra rằng ở nhóm lạm dụng Internet, các giá trị tiêu cực như cơ hội, ích kỷ được đề cao, trong khi các giá trị tích cực như trung thực, không tham lam bị mờ nhạt. Hành vi này được củng cố bởi cơ chế áp lực nhóm trong môi trường mạng ảo”, ông Hà nói.

Theo ông Hà, các nghiên cứu cũng cho thấy, nhóm bạn bè trên mạng xã hội có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất tới nhận thức của thanh thiếu niên (chiếm tới 46,8%), cao hơn nhiều so với gia đình (chỉ 14,1%). “Nhóm bạn ảo này thường cổ vũ cho lối sống phóng khoáng, cá nhân chủ nghĩa và giải phóng cá nhân khỏi những giá trị, chuẩn mực chung mà họ cho là cản trở sự tự do. Khi thanh thiếu niên đề cao bạo lực và lối sống thực dụng trong nhóm bạn bè trên mạng, khiến ranh giới đạo đức bị xói mòn và làm tăng nguy cơ hành động theo những giá trị tiêu cực đã được tập nhiễm”, ông Hà nói.

Trong đó, có những vấn đề đáng báo động như sở thích tìm kiếm khoái cảm trong đau đớn và bạo hành là kết quả của sự giao thoa phức tạp giữa sinh học, tâm lý và kinh nghiệm sống. “Chính những bi kịch tột cùng như vậy lại là lời cảnh tỉnh mạnh mẽ nhất, buộc chúng ta phải dỡ bỏ bức màn thành kiến để nhìn nhận vấn đề dưới lăng kính khoa học; coi các hành vi này, không chỉ đáng lên án về mặt pháp luật và đạo đức xã hội mà là triệu chứng của những rối loạn tâm lý sâu sắc”, ông Hà nói.

Cần kiến tạo sức đề kháng tâm lý

Để ngăn chặn nguy cơ giới trẻ bị tập nhiễm hành vi bạo lực và phát triển các tư duy lệch lạc, theo ông Hà, cần có sự can thiệp đồng bộ từ các cấp độ xã hội và gia đình.

Trong đó, gia đình là “lá chắn” đầu tiên. Nghiên cứu khẳng định yếu tố gia đình có mối tương quan với hành vi lạm dụng Internet: Ảnh hưởng tích cực từ cha mẹ thông qua việc hướng dẫn sử dụng công nghệ sẽ làm giảm tỷ lệ lệ thuộc của giới trẻ. Cha mẹ cần làm gương về đạo đức và lối sống, đồng thời đóng vai trò là “chuyên gia” về công nghệ, cung cấp kiến thức và kỹ năng để con cái có “sức đề kháng” trước thông tin xấu, độc.

Cùng với đó cần tăng cường kỹ năng và kiểm soát nội dung. “Cần tăng giáo dục về kỹ năng sử dụng Internet có trách nhiệm, thay vì cấm đoán cực đoan. Song song đó, các cơ quan chức năng cần quyết liệt hơn trong việc bổ sung và hoàn thiện hành lang pháp lý, khuyến khích các doanh nghiệp tạo ra nhiều dịch vụ hấp dẫn, lành mạnh để thu hút thanh thiếu niên và từ đó tránh xa các nguồn thông tin độc, hại”, ông Hà nói.

Vai trò của tổ chức xã hội cũng rất quan trọng. Các tổ chức như Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên cần tăng cường các hoạt động giải trí lành mạnh, tạo ra các môi trường giao tiếp tích cực ngoài đời thực để làm giảm sự chi phối từ các nhóm bạn bè “ảo”.

“Việc giới trẻ lạm dụng Internet, tiếp xúc với nội dung bạo lực và dễ dàng bị tập nhiễm các giá trị tiêu cực là một lời cảnh báo về khủng hoảng đạo đức và sức khỏe tâm lý xã hội. Để bảo vệ thế hệ trẻ khỏi nguy cơ phát triển tư duy hủy hoại, cần có sự đầu tư nghiêm túc vào giáo dục kỹ năng số và nâng cao vai trò định hướng giá trị của gia đình, để xây dựng một ‘bức tường thành’ vững chắc chống lại sự xâm nhập của thông tin độc hại”, chuyên gia nhắn nhủ.

Nguồn: https://vietnamnet.vn/gioi-tre-tiep-can-thong-tin-xau-doc-du-tinh-co-cung-rat-nguy-hai-2468099.html