Từ ngày 1/6 tới, các hộ kinh doanh sẽ chính thức phải sử dụng hóa đơn điện tử gắn với máy tính tiền, một bước đi được kỳ vọng sẽ góp phần tăng cường tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý thuế. Các chuyên gia nhận định, việc xóa bỏ hoàn toàn cơ chế thuế khoán để chuyển sang thu thuế theo doanh thu thực tế sẽ gặp không ít trở ngại nếu không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng.
Việc xóa bỏ hình thức thuế khoán là một bước ngoặt mang tính cách mạng
TS Ngô Minh Vũ, giảng viên Trường Đại học Kinh tế TPHCM (UEH), cho rằng việc loại bỏ hình thức thuế khoán thể hiện quyết tâm cải cách đồng bộ từ phía Nhà nước, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế và khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình hoạt động bài bản, chuyên nghiệp hơn.
Trong bối cảnh nền kinh tế đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng số hóa, thuế khoán - vốn chỉ là giải pháp mang tính tạm thời - ngày càng bộc lộ những điểm yếu, nhất là trong việc bảo đảm tính minh bạch và công bằng giữa các đối tượng nộp thuế.
Để quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi, các cơ quan chức năng cần sớm xây dựng cơ chế hỗ trợ cụ thể và dễ tiếp cận, bao gồm: hướng dẫn kỹ thuật đơn giản, công cụ kê khai thân thiện và các ưu đãi tài chính hợp lý nhằm khuyến khích hộ kinh doanh tự nguyện thay đổi. Song song đó, hoạt động truyền thông, đào tạo và phổ cập kiến thức về khai thuế cần được chú trọng để tạo nền tảng nhận thức xã hội đồng thuận.
Về dài hạn, mục tiêu là đưa toàn bộ hộ kinh doanh vào hệ thống quản lý thuế thống nhất, có mã số thuế riêng và thực hiện kê khai định kỳ thông qua nền tảng số.
“Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều này, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành thuế, lực lượng quản lý thị trường và chính quyền địa phương, cùng một lộ trình thực hiện rõ ràng, linh hoạt, phù hợp với từng nhóm đối tượng và đặc thù địa phương”, ông Vũ nói.
Thuế khoán - vốn chỉ là giải pháp mang tính tạm thời - ngày càng bộc lộ những điểm yếu (Ảnh minh họa: Nguyễn Vy).
Ông Mai Sơn, Phó Cục trưởng Cục Thuế (Bộ Tài chính), trong một tọa đàm gần đây, cũng nhìn nhận hình thức thuế khoán đã bộc lộ một số hạn chế, cũng như chưa đem lại động lực cần thiết để các hộ kinh doanh phát triển quy mô sản xuất kinh doanh.
Theo ông Sơn, việc xóa bỏ hình thức thuế khoán là một bước ngoặt mang tính cách mạng trong quản lý thuế đối với hộ kinh doanh. Việc chuyển đổi từ hình thức khoán sang kê khai không chỉ là sự thay đổi về phương thức tính thuế, mà là sự chuyển đổi căn bản về tư duy quản lý, về cách thức cơ quan thuế đồng hành với người nộp thuế.
Việc này giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và đảm bảo nguyên tắc trong Luật Quản lý thuế: “Người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”. Đây là bước đi phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay, giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Trước đây, nhiều hộ kinh doanh quen với nộp thuế khoán nên chưa chú trọng việc ghi chép sổ sách và minh bạch doanh thu. Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh buộc phải thực hiện chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ như mô hình hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai hay doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ.
Cần một khung pháp lý riêng cho hộ kinh doanh "chịu lớn"
Theo Nghị quyết 198/2025 của Quốc hội, doanh nghiệp nhỏ và vừa sẽ được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu. Quy định này nhằm thể chế hóa chủ trương tại Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Theo PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học Kinh tế TPHCM, chính sách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 3 năm đầu đối với hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp được xem là một ưu đãi đáng khích lệ.
Hộ kinh doanh phải chuyển sang kê khai thuế theo doanh thu thực tế (Ảnh minh họa: Mạnh Quân).
Song theo ông Huân, chính sách này chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ như kỳ vọng, bởi thực tế, phần lớn hộ kinh doanh hiện nay đang đóng thuế khoán - vốn đơn giản, ổn định và dễ dự toán. Khi chuyển sang mô hình doanh nghiệp, họ sẽ phải đối mặt với hàng loạt thủ tục phức tạp hơn như kê khai thuế, quyết toán, xác định chi phí hợp lệ, lưu trữ chứng từ, thuê dịch vụ kế toán…
"Ngay cả nhiều doanh nghiệp nhỏ hiện nay cũng đang loay hoay với thủ tục thuế, thì việc yêu cầu các hộ kinh doanh vốn chưa có kỹ năng kế toán hoặc am hiểu pháp lý phải thực hiện hàng loạt nghĩa vụ mới là điều không đơn giản", ông Huân nhận định.
Ông cũng cho biết chi phí tuân thủ có thể trở thành gánh nặng đáng kể. Việc thuê dịch vụ kế toán thuê ngoài, chẳng hạn, có thể tiêu tốn vài triệu đồng mỗi tháng, đây là một con số không nhỏ với nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ.
Ngoài chi phí, rủi ro pháp lý cũng là vấn đề đáng lo ngại. Nếu trước đây hộ kinh doanh chỉ cần nộp một khoản thuế cố định hàng tháng mà không phải lo đến chi tiết doanh thu, chi phí, thì giờ đây, với hóa đơn điện tử, doanh thu được ghi nhận đầy đủ, nhưng phần chi phí hợp lệ lại khó xác định, dễ dẫn đến tranh cãi khi quyết toán thuế hoặc bị xử phạt nếu kê khai sai sót.
Từ thực tế này, vị chuyên gia cho rằng, để chính sách chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp thực sự khả thi và hiệu quả, bên cạnh miễn giảm thuế, cần có thêm các giải pháp hỗ trợ thiết thực hơn.
Trong đó, đặc biệt cần phát triển các phần mềm kế toán đơn giản, dễ tiếp cận; hướng dẫn kê khai rõ ràng, dễ hiểu; và giảm thiểu rủi ro pháp lý trong giai đoạn đầu chuyển đổi. Nếu không, chính sách dù có mục tiêu tốt nhưng sẽ khó đi vào cuộc sống, thậm chí còn khiến nhiều hộ kinh doanh e ngại, chùn bước trước những yêu cầu mới.
Việc bỏ thuế khoán được đánh giá sẽ khuyến khích hộ kinh doanh chuyển lên thành doanh nghiệp, tuy nhiên hộ kinh doanh vẫn "ngại lớn" (Ảnh minh họa: Hữu Nghị).
Còn theo chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam, chính sách miễn thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong 3 năm kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp lần đầu là một bước đi tích cực, sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, đặc biệt là doanh nghiệp mới hoạt động có thêm nguồn lực tích tụ vốn để “lớn lên”.
Tuy nhiên, cũng theo ông Bình, chính sách chưa đủ sức thuyết phục để hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp và không giải quyết được những vấn đề hộ kinh doanh quan tâm nhất khi họ chuyển đổi. Bởi, lợi ích từ việc miễn giảm thuế còn ở thì tương lai, trong khi chi phí tuân thủ sau khi lập doanh nghiệp vẫn phải trả đều đặn.
Theo ông Bình, khu vực hộ kinh doanh đa dạng từ quy mô lớn đến những hộ buôn bán nhỏ lẻ chỉ đủ mưu sinh. Vì vậy, muốn khuyến khích các hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp cần có khung pháp lý riêng, phù hợp hơn với đặc thù kinh doanh nhỏ lẻ hiện nay. Ông nói: "Không thể lấy mô hình doanh nghiệp lớn, bài bản với bộ máy kế toán, hệ thống quản trị phức tạp để áp cho quán bún, quán phở hay tiệm gội đầu…"
Ông Bình đề xuất nhà chức trách nghiên cứu việc hình thành một loại hình doanh nghiệp cải cách trong Luật doanh nghiệp, phù hợp với hộ kinh doanh để họ chuyển đổi. Cụ thể là ở việc loại hình doanh nghiệp này sẽ có chi phí tuân thủ được giảm thiểu, để phù hợp với hình thức hộ kinh doanh một chủ hiện nay.
Các chi phí tuân thủ ông Bình đề cập gồm: thủ tục hành chính, quy định pháp luật từ đăng ký kinh doanh đến vận hành, cơ cấu quản trị, kế toán, báo cáo tài chính, bảo hiểm xã hội, văn phòng và các vấn đề có liên quan...
Theo ông Bình, cần bình dân hóa loại hình doanh nghiệp chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp cá thể với xu hướng giảm thiểu chi phí tuân thủ xuống thấp hơn hoặc bằng mức các hộ kinh doanh đang “gánh”. “Hơn 5 triệu hộ kinh doanh nhưng chỉ một phần trong đó có doanh thu 1 tỷ đồng/năm trở lên. Họ kinh doanh hình thức một chủ nên cơ chế cần phù hợp với tổng doanh thu, không thể quá nhiều chi phí”, ông nhấn mạnh.
“Mô hình này phải đủ linh hoạt để khuyến khích kinh doanh, nhưng cũng đủ rõ ràng để từng bước đưa họ vào khu vực chính thức của nền kinh tế. Việc chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp sẽ không cần phải thúc ép mà trở thành nhu cầu tất yếu theo quy luật của thị trường”, ông nêu.
"Và khi quy mô hoạt động tăng, khi cần mở rộng đầu tư, gọi vốn hay ký hợp đồng lớn, chính họ sẽ tự thấy cần phải lớn, phải trở thành doanh nghiệp", ông đưa ra quan điểm.
Nguồn: https://dantri.com.vn/kinh-doanh/ho-kinh-doanh-ngai-len-doanh-nghiep-mien-thue-3-nam-co-du-xoa-diu-noi-lo-20250529115819059.htm
Bình luận (0)