Hữu Thỉnh, nhà thơ của suy tư trầm lắng giàu triết lý

Nhà thơ Hữu Thỉnh, tên khai sinh là Nguyễn Hữu Thỉnh, sinh năm 1942, quê Tam Dương, Vĩnh Phúc, là đảng viên Đảng Cộng sản VN. Năm 1963, ông vào bộ đội Tăng - thiết giáp, nhiều năm tham gia chiến đấu tại các chiến trường Khe Sanh, Đường 9 - Nam Lào, Quảng Trị, Tây nguyên và Chiến dịch Hồ Chí Minh. Sau năm 1975, ông học Đại học Văn hóa (Trường Viết văn Nguyễn Du khóa I), lớp bồi dưỡng cao cấp Học viện Văn học quốc tế mang tên Gorki. Từ năm 1981 ông làm Phó tổng biên tập Tạp chí Văn nghệ quân đội; sau đó, từ năm 1990 làm Tổng biên tập tuần báo Văn nghệ. Nhà thơ Hữu Thỉnh tham gia Ban chấp hành Hội Nhà văn nhiều khóa, từng làm Chủ tịch Liên hiệp các Hội VHNT VN, Chủ tịch Hội Nhà văn VN.

Hữu Thỉnh, nhà thơ của suy tư trầm lắng giàu triết lý- Ảnh 1. — Nhà thơ Hữu Thỉnh

Ngôn ngữ thơ Hữu Thỉnh thường mộc mạc, không trau chuốt cầu kỳ, nhưng ẩn chứa chiều sâu cảm xúc và biểu tượng đời sống. Trong nhiều bài thơ, các hình ảnh liên tưởng khá độc đáo và những suy tư giàu chất nhân văn trong thơ Hữu Thỉnh thường mang lại các phát hiện rất bất ngờ, khiến cho những câu thơ của ông phát sáng kỳ ảo ở các chiều kích khác nhau: "Mẹ ơi mây héo con xin mẹ/Cho con lên an ủi mặt trăng buồn/Chợ tan đường cũng tan như chợ/Bán được buồn hay mua được buồn hơn/Ta vay bóng mát mà không trả/Trời hiểu vì sao lại mất mùa/Ta đã qua những mặt bàn nguy hiểm/Những người hiền vương vít giữa rơm khô". Và cái nét mới nổi trội trong thơ Hữu Thỉnh chính là những cuộc đối thoại rất sinh động và mang màu sắc triết lý của nhà thơ với thiên nhiên, với cuộc sống, với con người… để bồi đắp cho vẻ đẹp chân - thiện - mỹ mà thi ca ngàn đời vẫn hướng tới.

TỪ ĐƯỜNG TỚI THÀNH PHỐ ĐẾN TRƯỜNG CA BIỂN

Hữu Thỉnh có giọng thơ trầm lắng, sâu sắc, giàu chất triết lý. Ông không viết để "kể chuyện" chiến tranh hay thời cuộc mà để trầm tư về con người trong biến động của lịch sử và thời gian. Cảm xúc thơ ông luôn chín, lắng và đầy suy nghiệm. Hữu Thỉnh đặc biệt thành công ở mảng trường ca mà Đường tới thành phố và Trường ca Biển là hai sáng tác nổi bật.

Tôi đã có lần phỏng vấn nhà thơ Hữu Thỉnh về 2 trường ca nói trên.

- Thưa nhà thơ, hình tượng nghệ thuật, thủ pháp nghệ thuật của Trường ca Biển có cấu trúc gì mới, thi pháp gì mới, có gì thay đổi so với cấu trúc hình tượng nghệ thuật của trường ca Đường tới thành phố trước đây?

- Trường ca Đường tới thành phố là chủ nghĩa yêu nước trong chiến tranh, còn Trường ca Biển là chủ nghĩa yêu nước trong thời bình. Từ chủ đề tư tưởng ấy, cấu trúc của 2 trường ca có khác nhau. Cấu trúc của trường ca Đường tới thành phố tôi bám rất sát tiến trình, sự kiện của chiến dịch Hồ Chí Minh, lấy sự phát triển của lịch sử làm điểm tựa nghệ thuật của thi ca. Còn cấu trúc nghệ thuật trong Trường ca Biển là cấu trúc ngang, là một thời gian hiện tại trên bình diện chung, nó là cuộc chiến đấu đồng thời diễn ra ở đảo, ở đất liền, ở trong những cơn bão ở Trường Sa, đồng thời là cuộc tiếp sức của cả đất liền hướng ra đảo. Vây là từ trục dọc trong chiến tranh đến trục ngang trong hòa bình.

Đường tới thành phố bám lấy sự kiện giải phóng dân tộc dù khó khăn, ác liệt, gian khổ đến đâu chăng nữa cũng đến lúc kết thúc, có thể 10 năm, 20 năm nhưng cũng kết thúc vẻ vang như chúng ta đã biết. Nhưng cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của chúng ta trên Biển Đông không bao giờ kết thúc, nó diễn biến suốt đời này sang đời khác, nối tiếp nhau hàng ngàn năm đồng thời với tồn tại, phát triển và bảo vệ đất nước. Đấy là cái khác biệt và quan trọng nhất mà tôi đã khai thác thành chủ đề tư tưởng chủ đạo trong Trường ca Biển.

- Vậy có thể nói Trường ca Biển là một bản giao hưởng thơ rất lớn với cái nhìn của ông từ những năm 70-80 của thế kỷ trước đã thấy được những nguy cơ về chủ quyền Tổ quốc trên biển. Vì sao ông phát hiện được vấn đề đó từ rất sớm?

- Thực ra tôi viết những vấn đề về biển đảo ở Trường Sa từ những năm 1977. Lúc ấy, vấn đề biển đảo chưa được đặt ra quyết liệt như bây giờ. Nhưng tôi chỉ nghĩ một điều, dân tộc ta muốn phát triển thì phải hướng ra Biển Đông của mình, phải hướng tới biển lớn với thế giới, phải có một nền kinh tế biển. Đấy là sự phát triển tất yếu của những quốc gia có biển. Ở một góc độ nữa, đất liền và biển là chủ quyền toàn vẹn của chúng ta, không thể lúc nào quên biển được vì biển chiếm hơn 1/2 lãnh thổ quốc gia của chúng ta khi Tổ quốc của chúng ta ở thềm lục địa, Tổ quốc của chúng ta ở đảo khơi xa, nó gắn bó máu thịt với đất liền. Và Trường ca Biển là một cách bổ sung mới vào văn học nghệ thuật của chúng ta. Trước đó, viết về truyền thống, về văn hóa, về bản sắc ở đất liền thì rất phong phú nhưng còn rất ít những áng văn thơ viết về biển. Nhưng gần đây, những tác phẩm văn học viết về biển đảo đã mở ra những trang mới rất sinh động, có chiều sâu và đây là mạch cảm hứng còn lâu dài, còn trường tồn, không bao giờ kết thúc. (còn tiếp)

Các tác phẩm đã in: Thơ: Đường tới thành phố, Từ chiến hào tới thành phố, Tiếng hát trong rừng, Thư mùa Đông, Trường ca Biển, Sức bền của đất, Thương lượng với thời gian, Hoang dại dưới trời, Ghi chú sau mây, Trăng Tân Trào; Tiểu luận, phê bình: Lý do của hy vọng (2010); Bến văn và những vòng sóng (2020).

Giải thưởng: Ông được trao nhiều giải thưởng của Báo Văn nghệ, Hội Nhà văn VN, Giải thưởng văn học ASEAN, Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đợt I (2001), Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học nghệ thuật đợt IV (2012).

Nguồn: https://thanhnien.vn/huu-thinh-nha-tho-cua-suy-tu-tram-lang-giau-triet-ly-185250825225607364.htm