Ở ĐBSCL, mô hình tưới ngập khô xen kẽ (AWD) đang ngày một mở rộng, thay thế cách giữ nước liên tục vốn làm phát sinh nhiều mê-tan. Việc giảm số lần bơm tưới giúp nông dân tiết kiệm chi phí, đồng thời cắt đáng kể lượng khí phát thải từ mặt ruộng. Các địa phương cũng khuyến khích không đốt rơm rạ mà thu gom để ủ hữu cơ hoặc làm giá thể trồng nấm.
Cấy lúa vụ đông xuân tại tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Bá Thắng.
Điểm nhấn lớn nhất của cách làm này, chính là sự ra đời của Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao phát thải thấp, khi nông dân lần đầu được hướng dẫn ghi chép đầy đủ lượng nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật theo chuẩn giảm phát thải. Việc quản lý đầu vào được siết chặt hơn nhờ Đề án phát triển sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học, giúp ruộng lúa giảm dần phụ thuộc hóa chất.
Khi làm việc với các tỉnh ĐBSCL, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Thanh Nam đã chỉ rõ, các mô hình thí điểm cho thấy chi phí giảm, năng suất tăng, phát thải giảm, lợi nhuận tăng. Quan trọng hơn là nông dân đã thay đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp.
Nhận định này cho thấy lúa không chỉ là một ngành hàng, mà còn là “điểm mở” của cả quá trình chuyển đổi xanh.
Từ lúa, các giải pháp lan sang chăn nuôi - một lĩnh vực phát thải lớn khác. Ở nhiều trang trại, việc tách rắn - lỏng và xử lý phân bằng biogas không còn xa lạ. Khí sinh học được dùng để chạy máy phát điện nhỏ, giảm tiêu thụ dầu và than trong chăn nuôi quy mô lớn. Một số nơi bắt đầu điều chỉnh khẩu phần ăn, bổ sung enzyme giúp giảm metan đường ruột ở gia súc.
Các trại bò sữa và lợn công nghiệp còn tái sử dụng phân làm phân hữu cơ, tạo ra những mô hình chăn nuôi tuần hoàn, giảm khí nhà kính tại chỗ và giảm chi phí vận hành. Điều này cho thấy giảm phát thải trong chăn nuôi không chỉ nằm ở công nghệ mà gắn chặt với bài toán hiệu quả kinh tế.
Ở khu vực miền núi, lâm nghiệp giữ vai trò khác biệt: hấp thụ các-bon và cân bằng tổng phát thải của ngành nông nghiệp. Các địa phương đang đẩy mạnh quản lý rừng bền vững, cấp chứng chỉ FSC hoặc tương đương, bảo vệ rừng tự nhiên và số hóa diện tích rừng bằng công nghệ viễn thám. REDD+ tiếp tục được mở rộng để từng bước tham gia thị trường tín chỉ các-bon.
Nếu coi những nông hộ vùng ĐBSCL là “mũi nhọn” của giảm phát thải, thì rừng chính là “tấm lưới an toàn” giúp Việt Nam bù đắp lượng khí nhà kính khó cắt giảm từ chăn nuôi và thủy sản.
Nông dân ĐBSCL tận dụng rơm rạ để làm phân hữu cơ cho đất. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.
Trong nuôi trồng thủy sản, nhiều giải pháp xanh cũng đã hiện diện. Ở Cà Mau, Cần Thơ hay Vĩnh Long, mô hình nuôi tôm tuần hoàn (RAS) đang được ứng dụng nhằm hạn chế xả thải, giảm ô nhiễm và tiết kiệm nước. Người nuôi được hướng dẫn giảm hệ số chuyển hóa thức ăn (FCR) - yếu tố quyết định lượng phát thải gián tiếp từ ngành sản xuất thức ăn công nghiệp. Nhiều hộ đã lắp điện mặt trời áp mái để vận hành quạt sục khí, thay một phần nguồn điện lưới, qua đó cắt giảm chi phí và lượng CO₂ phát sinh.
Yếu tố ít được nhắc tới nhưng đóng vai trò nền tảng là thủy lợi và cơ giới hóa. Hệ thống tưới tiêu truyền thống tiêu tốn nhiều điện, trong khi chuyển đổi số thủy lợi, điều tiết nước bằng cảm biến và phần mềm, đang giúp nhiều địa phương giảm đáng kể năng lượng bơm tưới. Ở khâu sau thu hoạch, một số nhà máy chế biến nông sản chuyển sang dùng máy móc tiết kiệm năng lượng, thậm chí lắp pin mặt trời ở kho lạnh - nơi tiêu thụ điện lớn nhất trong chuỗi giá trị.
Khi đặt cạnh nhau, những giải pháp này đều hướng tới một mục tiêu chung, giảm phát thải nhưng không làm tăng chi phí sản xuất. Từ ruộng lúa đến trang trại, rừng hay ao tôm, các mô hình mới xuất hiện không phải để trang trí chính sách mà để tạo lợi ích thực tế: tiết kiệm đầu vào, giảm rủi ro môi trường, mở cửa vào các thị trường đòi hỏi chuẩn xanh.
Ruộng lúa, nơi mỗi thay đổi được nhìn thấy rõ ràng qua từng vụ, vì thế trở thành điểm khởi đầu cho nông nghiệp phát thải thấp. Khi những hạt gạo “xanh” tìm được chỗ đứng, những lĩnh vực còn lại sẽ có thêm động lực để dịch chuyển theo, tạo nên chuyển biến toàn diện cho toàn ngành nông nghiệp.
Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/khi-ruong-lua-thanh-diem-khoi-dau-cua-nong-nghiep-phat-thai-thap-d784849.html
Bình luận (0)