អភិរក្សភាសាជនជាតិ Tay និង Nung នៅខេត្ត Lang Son។

ក្រុមជនជាតិតៃ និងណុង បង្កើតបានជាភាគច្រើននៃចំនួនប្រជាជននៅក្នុងខេត្ត ឡាងសឺន ដូច្នេះវប្បធម៌របស់ក្រុមទាំងនេះត្រូវបានចាត់ទុកថាតំណាងឱ្យវប្បធម៌ឡាងសឺន។ ការអភិរក្សភាសាតៃ និងណុង គឺជាបញ្ហាសំខាន់មួយដែលទទួលបានការយកចិត្តទុកដាក់ពីគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់វិស័យ។

ខេត្តឡាងសឺនមានជនជាតិសំខាន់ៗចំនួនប្រាំពីរក្រុម (នុង តៃ គីញ ដាវ សាន់ចាយ ហ័រ និងម៉ុង) ដែលក្នុងនោះជនជាតិតៃ និងនុងមានចំនួនជិត ៨០% នៃចំនួនប្រជាជនសរុបក្នុងខេត្ត។ ក្រុមជនជាតិទាំងពីរមានភាសាផ្ទាល់ខ្លួនដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់គ្រួសារភាសាតៃ-ថៃ។ បច្ចុប្បន្ននេះ ភាសាចម្បងដែលប្រើគឺភាសាវៀតណាម (គីញ) ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុងភូមិដែលមានប្រជាជនតៃ និងនុងច្រើន ប្រជាជននៅតែប្រើប្រាស់ភាសាជនជាតិរបស់ពួកគេសម្រាប់ការទំនាក់ទំនងប្រចាំថ្ងៃ។ ដូចក្រុមជនជាតិជាច្រើនទៀតដែរ ភាសាតៃ និងនុងរបស់ឡាងសឺនមានពីរទម្រង់៖ សរសេរ និងនិយាយ។

Gìn giữ ngôn ngữ dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn

វិចិត្រករប្រជាជន ហាម៉ៃវេន បង្រៀនភាសាជនជាតិណុងដល់យុវជនជំនាន់ក្រោយ។

ជាធាតុសំខាន់មួយដែលកំណត់រូបរាងអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់តំបន់ឡាងសើន។

ទាក់ទងនឹងភាសា ជនជាតិតៃ និងណុង នៃឡាងសើន មានទំនាក់ទំនងយូរអង្វែងជាមួយជនជាតិគិញ។ ជនជាតិតៃបានរៀនអក្សរចិនដោយប្រើការបញ្ចេញសំឡេងចិន-វៀតណាម ដូច្នេះភាសារបស់ពួកគេត្រូវបានជះឥទ្ធិពលច្រើនជាង និងជិតស្និទ្ធនឹងភាសាគិញ។ ជនជាតិណុង កាលពីអតីតកាល តែងតែរៀនអក្សរចិនដោយប្រើការបញ្ចេញសំឡេងចិន-វៀតណាម ដូច្នេះភាសារបស់ពួកគេមានភាពជិតស្និទ្ធនឹងភាសាចិន។ ដូច្នេះ ជនជាតិតៃ និងណុងអាចយល់គ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងការទំនាក់ទំនង ប៉ុន្តែមានភាពខុសគ្នាបន្តិចបន្តួចរវាងភាសាតៃ និងណុងទាក់ទងនឹងសម្លេង។ ខាងសូរសព្ទ ភាសាណុងច្រើនតែមានពាក្យមួយចំនួនដែលមានដើមកំណើតចិនដែលសំដៅទៅលើទំនាក់ទំនងគ្រួសារដែលមិនមាននៅក្នុងភាសាតៃ។

ទាក់ទងនឹងភាសាសរសេរ សៀវភៅ “វប្បធម៌តៃ និងនុងប្រពៃណី” ដែលសរសេរដោយអ្នកនិពន្ធ Hoang Quyet, Ma Khanh Bang, Hoang Huy Phach, Cung Van Luoc និង Vuong Toan បានលើកឡើងថា នៅ Lang Son ប្រហែលសតវត្សរ៍ទី១៧-១៨ ជនជាតិតៃបានបង្កើតអក្សរតៃណម ហើយជនជាតិនុងក៏បានបង្កើតអក្សរនុងណម ដើម្បីកត់ត្រាកំណាព្យ រឿងនិទាន កិច្ចសន្យា ប្រតិបត្តិការ សៀវភៅចុះបញ្ជីដីធ្លី ទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី ជំនឿ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ភូមិសាស្ត្រ និងស្នាដៃអក្សរសាស្ត្រ។ នៅឆ្នាំ១៩៦១ រដ្ឋាភិបាល បានចេញប្រព័ន្ធសរសេរតៃ និងនុងទូទាំងប្រទេស រួមទាំងឡាងសឺន ដោយប្រើអក្ខរក្រមឡាតាំង។ បច្ចុប្បន្ននេះ ក្រុមជនជាតិតៃ និងនុងលែងរក្សាប្រព័ន្ធសរសេរផ្ទាល់ខ្លួនទៀតហើយ ដោយនៅសល់តែផ្នែកតូចមួយប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងសៀវភៅពិធីសាសនា និងអត្ថបទតាន់របស់ពួកគេ។

លោក ហ័ង វ៉ាន់ ប៉ាវ ប្រធានសមាគមបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ខេត្ត បានមានប្រសាសន៍ថា៖ ជនជាតិតៃ និងជនជាតិនុង គឺជាក្រុមជនជាតិពីរដែលមានលក្ខណៈស្រដៀងគ្នាជាច្រើនទាក់ទងនឹងជនជាតិភាគតិច លំនៅដ្ឋាន វប្បធម៌ និងជាពិសេសភាសា។ ប្រជាជនតែងតែប្រើភាសាផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេនៅគ្រប់ទីកន្លែង ក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេនៅពេលនិយាយគ្នា។ នៅផ្សារគីឡួ មនុស្សភាគច្រើនប្រើភាសាតៃ និងនុងជាមធ្យោបាយទំនាក់ទំនងសំខាន់របស់ពួកគេ ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរ និងទិញទំនិញ និងច្រៀងចម្រៀងស្នេហា Sli និង Luon។ នៅពេលណាដែលពួកគេនិយាយពាក្យដូចជា "នុង" (ប្អូនប្រុស) "ឆៃ" (បងប្រុសច្បង) "ផាហាំង" (ទៅផ្សារ) "គីន ខៅ" (ញ៉ាំបាយ)... អ្នកស្តាប់នឹងដឹងភ្លាមៗថាពួកគេជាជនជាតិតៃ ឬនុង។ អាចនិយាយបានថា ភាសាតៃ និងនុង ទាំងនិយាយ និងសរសេរ គឺជាសមាសធាតុសំខាន់ៗដែលបង្កើតអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ឡាងសឺន។

នៅក្នុងសន្និសីទវប្បធម៌ជាតិស្តីពីការអនុវត្តសេចក្តីសម្រេចនៃសមាជជាតិលើកទី១៣ របស់បក្សកុម្មុយនិស្តវៀតណាម ដែលបានប្រារព្ធឡើងក្នុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១ អគ្គលេខាធិការ ង្វៀន ភូត្រុង បានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «ត្រូវយកចិត្តទុកដាក់បន្ថែមទៀតចំពោះការអភិរក្ស ស្តារឡើងវិញ និងការលើកកម្ពស់តម្លៃវប្បធម៌របស់ប្រទេសជាតិ តម្លៃវប្បធម៌រូបី និងអរូបីនៃតំបន់ និងក្រុមជនជាតិ រួមផ្សំជាមួយនឹងការស្រូបយកខ្លឹមសារវប្បធម៌នៃសម័យកាល»។ ដូច្នេះ ភាសារបស់ក្រុមជនជាតិជាទូទៅ និងក្រុមជនជាតិតៃ និងណុង ជាពិសេស គឺជាបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ដ៏មានតម្លៃដែលត្រូវអភិរក្ស និងលើកកម្ពស់។ ដោយទទួលស្គាល់រឿងនេះ ក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ រដ្ឋាភិបាល វិស័យ និងប្រជាជនគ្រប់កម្រិតបានអនុវត្តដំណោះស្រាយជាក់ស្តែងជាច្រើន។

ពង្រឹងការឃោសនា និងផ្សព្វផ្សាយចំណេះដឹងយ៉ាងសកម្ម។

លោក ផាន វ៉ាន់ ហ័រ អនុប្រធានមន្ទីរវប្បធម៌ កីឡា និងទេសចរណ៍ បានមានប្រសាសន៍ថា៖ មន្ទីរបានដឹកនាំមន្ទីរជំនាញ និងអង្គភាពពាក់ព័ន្ធរបស់ខ្លួន ឲ្យពង្រឹងការប្រមូលឯកសារ វត្ថុបុរាណ ឯកសារជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងការថតសំឡេង-វីដេអូ នៃទំនៀមទម្លាប់ ប្រពៃណី និងបទចម្រៀងប្រជាប្រិយ ដោយប្រើប្រាស់ភាសាតៃ និងណុង។ បកប្រែស្នាដៃ និងសម្រង់ចម្រៀងបុរាណ ក្វាន់ឡាង កូឡាវ និងស្លី ហើយបោះពុម្ពផ្សាយជាសៀវភៅសម្រាប់រក្សាទុក និងបម្រើការស្រាវជ្រាវរបស់ប្រជាជន។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ មន្ទីរបានណែនាំស្រុក និងក្រុងនានា ឲ្យលើកកម្ពស់ការប្រើប្រាស់ភាសាជនជាតិភាគតិចក្នុងជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ដោយលើកទឹកចិត្តមនុស្សជំនាន់មុនឲ្យបន្តវាទៅមនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ និងលើកកម្ពស់ការបង្កើតក្លឹបចម្រៀងប្រជាប្រិយ ដែលជាបរិយាកាសដ៏ល្អសម្រាប់ការថែរក្សា និងផ្សព្វផ្សាយភាសាប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព។

លើសពីនេះ ស្ថាប័ន និងអង្គភាពផ្សេងទៀតនៅក្នុងខេត្តក៏ចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងចំពោះការអភិរក្សភាសាជនជាតិផងដែរ។ ជាពិសេស មហាវិទ្យាល័យអប់រំឡាងសឺនបានបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាលដើម្បីផ្តល់វិញ្ញាបនបត្រជាភាសាតៃ និងនុង (អនុវត្តតាំងពីឆ្នាំ ២០១១) ដោយផ្តោតសំខាន់លើភាសាតៃសម្រាប់មន្ត្រីរាជការ និងបេក្ខជនដែលដាក់ពាក្យសុំចូលកាន់តំណែងជាមន្ត្រីរាជការតាមការកំណត់។ បញ្ជីឈ្មោះអ្នកចូលរួមសម្រាប់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលទាំងនេះត្រូវបានអនុម័តដោយក្រសួងអប់រំ និងបណ្តុះបណ្តាល។

ការសម្តែងវប្បធម៌ និងសិល្បៈប្រព្រឹត្តទៅនៅផ្លូវថ្មើរជើង Ky Lua ទីក្រុង Lang Son - ជាគោលដៅទេសចរណ៍ដ៏ទាក់ទាញមួយដែលទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចររាប់ពាន់នាក់ជារៀងរាល់សប្តាហ៍។ (ប្រភព៖ VNA)

លោក ង្វៀន ខាំតាម នាយកមជ្ឈមណ្ឌលភាសាបរទេស និងព័ត៌មានវិទ្យា នៅមហាវិទ្យាល័យអប់រំឡាងសើន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ ជាមធ្យម សាលាបើកថ្នាក់បណ្តុះបណ្តាលចំនួន ២ ទៅ ៧ ថ្នាក់ជារៀងរាល់ឆ្នាំ សម្រាប់សិស្សរាប់រយនាក់នៅក្នុងខេត្ត។ ជាពិសេស នៅឆ្នាំ ២០២០ សាលាត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យចងក្រង និងកែសម្រួលសម្ភារៈភាសាតៃ សម្រាប់មន្ត្រីរាជការ និងមន្ត្រីរាជការទូទាំងខេត្ត។ នៅឆ្នាំ ២០២១ សម្ភារៈទាំងនោះត្រូវបានអនុម័តដោយគណៈកម្មាធិការប្រជាជនខេត្ត និងដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយនៅក្នុងខេត្ត។ នៅឆ្នាំ ២០២៣ យើងកំពុងបង្រៀនថ្នាក់ភាសាតៃចំនួនពីរ ដែលមានសិស្សជាង ១០០ នាក់។

ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីលើកកម្ពស់ភាសាជនជាតិភាគតិច ស្ថានីយ៍វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ខេត្តបានផ្សាយព័ត៌មាន កម្មវិធីព្រឹត្តិការណ៍បច្ចុប្បន្ន និងកម្មវិធីវប្បធម៌ជាភាសាតៃ-ណុង។ កម្មវិធីទូរទស្សន៍ជាភាសាតៃ-ណុងក៏ត្រូវបានផ្សាយនៅថ្ងៃអង្គារ ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ និងថ្ងៃសៅរ៍ ដើម្បីបម្រើប្រជាជនផងដែរ។ ជាពិសេស ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៨ ស្ថានីយ៍វិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ខេត្តបានដាក់ឱ្យដំណើរការកម្មវិធីបង្រៀនបទចម្រៀងប្រជាប្រិយតាមទូរទស្សន៍ ដោយមានមួយភាគក្នុងមួយខែ ដោយផ្តោតសំខាន់លើការបង្រៀនច្រៀងថេន និងស្លីរបស់ប្រជាជនតៃ-ណុង។ ចាប់តាំងពីដើមឆ្នាំ ២០២៣ តែមួយភាគជាង ២០០ ត្រូវបានផ្សាយ ដែលទាក់ទាញអ្នកទស្សនារាប់ម៉ឺននាក់។

ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ ទស្សនាវដ្តីអក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈឡាងសើន (Lang Son) តែងតែបោះពុម្ពផ្សាយស្នាដៃអក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈជាភាសាតៃ និងណុង (Tay)។ ជាពិសេស ទស្សនាវដ្តីនេះបោះពុម្ពផ្សាយមួយច្បាប់ក្នុងមួយខែ ដោយច្បាប់នីមួយៗមានកំណាព្យចំនួន ២-៣ រឿងខ្លី ឬបទចម្រៀងប្រជាប្រិយជាភាសាតៃ និងណុង។ លើសពីនេះ កំណាព្យ និងស្នាដៃសំណេរជាច្រើនរបស់សមាជិកនៃសមាគមអក្សរសាស្ត្រ និងសិល្បៈឡាងសើន (Lang Son) ត្រូវបានបោះពុម្ព និងបោះពុម្ពផ្សាយ ដែលរួមចំណែកដល់ការអភិរក្សភាសាតៃ និងណុង។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ សៀវភៅអក្សរសាស្ត្រពីរភាសាចំនួន ១-២ក្បាលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយ ដែលមានប្រធានបទចម្រុះ និងសម្បូរបែប និងការវិវត្តន៍ច្បាស់លាស់នៃទម្រង់ ដែលខិតជិតកំណាព្យសម័យទំនើបកាន់តែខ្លាំងឡើង ខណៈពេលដែលនៅតែរក្សាបាននូវចរិតលក្ខណៈពិសេសរបស់វា។ ឧទាហរណ៍ ការប្រមូលរឿងខ្លីពីរភាសារបស់ជនជាតិតៃ-វៀតណាម (Tang/Doi) ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ មានរឿងខ្លីចំនួន ៥ របស់អ្នកនិពន្ធ ហួង គីមយុង (Hoang Kim Dung); ការប្រមូលកំណាព្យនិទានរឿងតៃ-វៀតណាមពីរភាសា (បុរសដែលហោះហើរជុំវិញត្រឹននិញ/ផ្ញើសារចែចង់ទៅត្រឹននិញ) ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ មានកំណាព្យជាង ១៥០០ កំណាព្យ ហើយការប្រមូលកំណាព្យតៃ-នុង-វៀតណាមពីរភាសា (បេះដូងឪពុកនិងម្តាយ/ដីគឺឪពុកនិងម្តាយ) ដែលបានបោះពុម្ពផ្សាយក្នុងឆ្នាំ ២០១៦ មានកំណាព្យចំនួន ២៣ កំណាព្យដោយអ្នកនិពន្ធហ័ងជុង…

ជាពិសេស ការអភិរក្សភាសាជនជាតិភាគតិចតាមរយៈសកម្មភាពវប្បធម៌ និងសិល្បៈដោយប្រើប្រាស់ភាសាជនជាតិភាគតិចតៃ និងណុង ដូចជាការច្រៀងថិន ស្លី និងលួន នៅតែត្រូវបានបង្រៀននៅក្នុងថ្នាក់ក្រៅម៉ោងសិក្សានៅតាមសាលារៀនជាច្រើនទូទាំងខេត្ត។ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន សាលារៀនចំនួន ២៣ នៅកម្រិតបឋមសិក្សា មធ្យមសិក្សា និងវិទ្យាល័យក្នុងខេត្តបានរៀបចំ និងបង្កើតក្លឹបច្រៀងថិន និងក្លឹបលេងភ្លេងដានទីញ ដោយទាក់ទាញសិស្សជាង ៤០០ នាក់ កើនឡើង ៦០% បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ ២០១៨...

ភាសាគឺជាព្រលឹងរបស់ប្រជាជាតិនីមួយៗ។ ការបាត់បង់ភាសាកំណើតរបស់ខ្លួនគឺស្មើនឹងការបាត់បង់ព្រលឹង និងអត្តសញ្ញាណវប្បធម៌របស់ប្រជាជាតិនោះ។ ដោយមានដំណោះស្រាយប្រកបដោយភាពសកម្មពីគ្រប់កម្រិត និងគ្រប់វិស័យនៅក្នុងខេត្ត កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងកំពុងត្រូវបានធ្វើឡើងជាបណ្តើរៗ ដើម្បីអភិរក្ស និងផ្សព្វផ្សាយភាសាជនជាតិតៃ និងណុង ក្នុងសម័យកាលបច្ចុប្បន្ន។

[ការផ្សាយពាណិជ្ជកម្ម_២]
ប្រភព