Kỳ vọng bứt phá trong xây dựng nông thôn mới văn minh, hiện đại, bền vững - Bài 1: Vướng mắc phát sinh sau hợp nhất

Sau khi thực hiện việc sáp nhập đơn vị hành chính, quy mô mỗi xã hiện tăng gấp 3 - 4 lần so với trước, đặt ra không ít thách thức trong triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới. Hải Phòng đặt mục tiêu đến năm 2030 hoàn thành xây dựng nông thôn mới theo hướng văn minh, hiện đại và bền vững. Báo điện tử Hải Phòng đăng loạt bài xoay quanh vấn đề này.

Các xã ở phía đông thành phố đang triển khai xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu sau sáp nhập, vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Trong ảnh: Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu tại phường Hòa Bình trên cơ sở sáp nhập của các xã cũ. Ảnh: BÙI HƯƠNG.

Sau hợp nhất, với nền tảng từ chặng đường 15 năm qua, Hải Phòng tiếp tục triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới gắn với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Tuy nhiên, việc phát triển hạ tầng phía đông và phía tây thành phố chưa cân đối, hài hòa. Cùng với đó, việc thay đổi tiêu chí đánh giá sau hợp nhất cũng khiến nhiều địa phương lúng túng trong quá trình thực hiện xây dựng nông thôn mới ở giai đoạn tiếp theo.

Hạ tầng phía đông và phía tây thành phố chưa hài hòa

Sau hợp nhất, thành phố còn 67 xã, mỗi xã được hình thành trên cơ sở sáp nhập từ 3 đến 6 xã trước đây. Về khu vực phía đông thành phố, nhiều đường nông thôn mới trục thôn, xã, đường ra cánh đồng sản xuất và cơ sở hạ tầng nhà văn hóa, trường học, trạm y tế được đầu tư khang trang, hiện đại. Chị Nguyễn Thị Thơ ở xã An Lão bộc bạch, người dân ở phía đông thành phố đều ngỡ ngàng trước sự đổi thay về hạ tầng nông thôn trong 5 năm gần đây tiệm cận tiêu chí đô thị. Ở một số địa phương, có tuyến đường nông thôn mới rộng 7 đến 9 m, đường ngõ xóm rộng khoảng 3,5 m, cao hơn tiêu chí chung của Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025...

Tuy nhiên, tại khu vực phía tây thành phố, hạ tầng kinh tế - xã hội còn nhiều hạn chế. Cùng với đó, việc thay đổi địa giới hành chính còn khiến địa bàn nhiều xã bị chia cắt, dẫn đến cơ sở hạ tầng càng thêm khó khăn rõ nét. Tại xã Yết Kiêu, lãnh đạo địa phương bày tỏ lo ngại sau hợp nhất, hạ tầng giao thông xuống cấp, nhiều tuyến đường bị chia cắt, gây khó khăn cho người dân trong việc đi lại.

Chủ tịch UBND xã Yết Kiêu Phạm Thị Thu cho biết: Hệ thống đường giao thông ở địa phương đang xuống cấp nghiêm trọng; có thôn bị chia cắt bởi tuyến cao tốc, người dân buộc phải đi lại qua 3 hầm chui. Cùng với đó, hệ thống thủy lợi nội đồng bị phá vỡ, chia cắt, chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất. Còn tại xã Yết Kiêu, ông Lê Công Mạnh, người dân thôn Thượng Bì phản ánh, thôn có nghề truyền thống làm con giống gia cầm rất phát triển đem lại doanh thu cho nhiều gia đình. Do đặc thù sản xuất thường xuyên có thương lái, khách hàng đến địa phương mua sản phẩm, nhưng đường xuống cấp ảnh hưởng đến lưu thông sản phẩm.

Hay qua rà soát mới nhất của Chi cục Phát triển nông thôn Hải Phòng cho thấy, tại nhiều xã như Tuệ Tĩnh, An Phú, Đường An, Cẩm Giàng... những tuyến đường giao thông liên xã, đường thôn, xóm, đường nội đồng đều cơ bản đạt quy định theo tiêu chí giao thông của xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 - 2025. Tuy nhiên, chiều rộng mặt đường, hệ thống thoát nước mặt và nước thải, điện chiếu sáng, hệ thống cây xanh... tại một số tuyến đường chưa đáp ứng nhu cầu đi lại của nhân dân. Hệ thống truyền thanh thông minh, camera an ninh, wifi miễn phí chưa được đầu tư đồng bộ. Bãi chôn lấp chất thải rắn sinh hoạt trên địa bàn chưa bảo đảm quy định. Một số hạng mục như: nhà tập luyện đa năng, nhà văn hóa, sân vận động, dụng cụ tập luyện thể thao, ao bơi, trạm y tế, trường mầm non, tiểu học, THCS... được xây dựng từ lâu, nay xuống cấp.

Phó chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn Hải Phòng Nguyễn Quốc Hưng cho biết, sự khác biệt và thiếu cân đối trong đầu tư hạ tầng giữa khu vực phía đông và phía tây thành phố do trước hợp nhất, các địa phương phía đông và phía tây thành phố triển khai xây dựng nông thôn mới theo cách khác nhau. Ở khu vực phía đông, thành phố lựa chọn mô hình nông thôn mới kiểu mẫu, đồng loạt đầu tư hạ tầng theo các tiêu chí tiệm cận đô thị. Nguồn lực tập trung chủ yếu vào giao thông, hạ tầng nhà văn hóa, trường học, y tế, khu xử lý rác thải… Nhờ đó, các xã được đầu tư đều nỗ lực và cơ bản hoàn thành mục tiêu đúng kế hoạch.

Nhưng ở khu vực phía tây thành phố, trước đây, ngân sách địa phương chỉ có vốn “mồi”, còn lại các xã phải phát huy nội lực và tranh thủ nguồn đầu tư từ những chương trình lồng ghép khác như: giáo dục, nông nghiệp, môi trường... Cụ thể, mỗi xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao được tỉnh hỗ trợ 2 tỷ đồng, xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu được hỗ trợ 3 tỷ đồng. Ngoài ra, một số huyện cũ của tỉnh Hải Dương cũ cũng có chính sách riêng hỗ trợ xã nâng cao chất lượng tiêu chí để về đích nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu từ 3 - 6 tỷ đồng/xã. Các địa phương quan tâm đến đầu tư phát triển vùng sản xuất nông nghiệp. Kinh phí hỗ trợ từ ngân sách hạn hẹp, nên việc đầu tư hạ tầng cơ sở gặp khó khăn... Việc thực hiện xây dựng nông thôn mới ở một số địa phương còn chậm, chưa liên tục, do đó kết quả đạt được giữa các địa phương không đồng đều, việc thực hiện một số tiêu chí chưa cao, chưa thật sự bền vững, nhất là các tiêu chí về môi trường, hành chính công, an ninh trật tự… Một số xã còn tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản từ giai đoạn trước chưa được xử lý, trong khi nguồn lực của xã hạn chế do việc đấu giá quyền sử dụng đất, xử lý đất dôi dư xen kẹt còn chậm, gặp nhiều khó khăn…

Cơ sở hạ tầng của một số xã phía tây còn hạn chế. Trong ảnh: Nhà văn hóa thôn của xã Nam An Phụ xuống cấp, nhưng chưa có kinh phí sửa chữa, xây mới. Ảnh: BÙI HƯƠNG.

Thay đổi tiêu chí đã được công nhận

Sau khi hợp nhất, thành phố Hải Phòng còn 67 xã, đều tăng quy mô diện tích, dân số. Vì vậy, qua rà soát, nhiều tiêu chí xây dựng nông thôn mới không còn đáp ứng theo Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025. Nhiều xã còn 3 - 4 tiêu chí, thậm chí có xã 5 - 7 tiêu chí chưa đạt... Đặc biệt đối với các xã đang trong giai đoạn xây dựng nông thôn mới nâng cao và kiểu mẫu sẽ khó khăn trong việc bảo đảm các tiêu chí... Việc thay đổi địa giới hành chính dẫn đến thay đổi tiêu chí xây dựng nông thôn mới khiến địa phương sẽ phải tiếp tục hoàn thiện.

Như tại xã Nam An Phụ có 3 tiêu chí chưa đạt gồm tiêu chí số 6 về văn hóa do một số nhà văn hóa thôn xuống cấp cần xây dựng, cải tạo và nâng cấp; tiêu chí số 13 về tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn chưa đạt về ứng dụng công nghệ số thực hiện truy xuất nguồn gốc sản phẩm chủ lực, chưa đạt tiêu chí cấp mã vùng nguyên liệu tập trung đối với sản phẩm chủ lực của xã; tiêu chí số 5 về giáo dục chưa đạt do khối nhà trường chưa đạt tiêu chí về trường chuẩn.

Đối với khu vực phía đông thành phố, nhiều xã đang xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, đặt mục tiêu hoàn thành trong năm 2025, nhưng thực tế sau hợp nhất bị tác động, ảnh hưởng đến những tiêu chí đạt chuẩn, cần thiết phải tiếp tục đầu tư và có kế hoạch nâng cao chất lượng nông thôn mới trên địa bàn mới bảo đảm mục tiêu, kế hoạch đề ra. Đơn cử như xã Vĩnh Thịnh được hình thành từ 3 xã Thắng Thủy, Trung Lập và Việt Tiến (huyện Vĩnh Bảo cũ). Trước khi hợp nhất, 2 xã Trung Lập, Việt Tiến đã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, xã Thắng Thủy đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu. Vì thế, hiện nay, xã Vĩnh Thịnh đang tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu ở khu vực của 2 xã (cũ) Việt Tiến và Trung Lập chưa đạt tiêu chí xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. Tại xã này, nhiều công trình hạ tầng đầu tư dang dở, nhưng do ảnh hưởng một số nguyên nhân khách quan, chủ quan, nên dẫn đến chậm tiến độ.

Có thể thấy, xã mới sau thành lập đều phải trên cơ sở các tiêu chí xã cũ đã được công nhận để rà soát lại theo quy mô và diện tích. Qua đó, nhiều tiêu chí về cơ sở hạ tầng sau hợp nhất chưa đạt. Song, vào thời điểm hiện tại, Trung ương chưa ban hành Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới và hướng dẫn xây dựng nông thôn mới giai đoạn tiếp theo, nên các xã mới chỉ dừng ở bước rà soát và còn lúng túng trong thực hiện giai đoạn tới... Thậm chí, công tác chỉ đạo, điều hành ở một số xã vào thời điểm này chưa thực sự quyết liệt, sâu sát. Một số địa phương chưa nhìn nhận đúng mức, chưa chủ động để phát huy được giá trị, tiềm năng, lợi thế của địa phương trong xây dựng nông thôn mới sau khi hợp nhất để có những định hướng phù hợp, thiết thực trong xây dựng nông thôn mới chặng đường tiếp theo.

Ngày 22/6/2025, tại Quyết định số 1125/QĐ-TTg, Thủ tướng Chính phủ chính thức công nhận thành phố Hải Phòng (cũ) hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2024. Ngày 16/3/2022, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 358/QĐ-TTg công nhận tỉnh Hải Dương (cũ) hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới năm 2020.

SONG HƯƠNG

Nguồn: https://baohaiphong.vn/ky-vong-but-pha-trong-xay-dung-nong-thon-moi-van-minh-hien-dai-ben-vung-bai-1-vuong-mac-phat-sinh-sau-hop-nhat-523027.html