Lấy kinh tế tuần hoàn làm động lực chuyển đổi xanh

Kinh tế tuần hoàn, với vai trò là một động lực then chốt của chuyển đổi xanh, đang được xác định là trụ cột chiến lược của mô hình tăng trưởng mới ở Việt Nam.

Đây cũng là thông điệp xuyên suốt tại phiên chuyên đề “Thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển bền vững”, diễn ra ngày 16/12 trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026.

Phiên chuyên đề “Thúc đẩy chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tuần hoàn hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng cao và phát triển bền vững”, diễn ra trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2025, triển vọng 2026. Ảnh: Việt Dũng.

Hướng đi để bứt phá tăng trưởng

Theo ông Phạm Đại Dương, Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương, nền kinh tế Việt Nam đứng trước yêu cầu phải tạo ra bước đột phá trong đổi mới mô hình tăng trưởng để hiện thực hóa các mục tiêu chiến lược 100 năm mà Đảng đã đề ra. Theo đó, đến năm 2030 Việt Nam phấn đấu trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, và đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để đạt được các mục tiêu này, tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn 2026-2030 và các năm tiếp theo cần vươn tới mức hai con số.

Mô hình tăng trưởng mới không chỉ đặt trọng tâm vào tốc độ, mà phải bảo đảm đồng thời các yếu tố bền vững, toàn diện và bao trùm; nhấn mạnh chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh dài hạn của nền kinh tế. Mô hình này được định hình bởi việc triển khai đồng bộ bốn chuyển đổi mang tính cách mạng, gồm: chuyển đổi số; chuyển đổi xanh; chuyển đổi năng lượng; và chuyển đổi cơ cấu, chất lượng nguồn nhân lực.

Trong đó, chuyển đổi số tạo ra tốc độ và sự thông minh, giúp vượt qua các giới hạn vật lý, nâng cao năng suất lao động và hình thành những ngành kinh tế số có giá trị gia tăng cao. Chuyển đổi xanh tạo ra sự bền vững và tính nhân văn, bảo đảm môi trường, an sinh xã hội và tránh việc đánh đổi tương lai dài hạn để lấy lợi ích tăng trưởng ngắn hạn. Hai quá trình này không tồn tại tách rời mà gắn bó chặt chẽ, hòa quyện với nhau trong “chuyển đổi kép”.

Ông Phạm Đại Dương, Phó trưởng Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh mục tiêu tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn 2026 - 2030 và các năm tiếp theo cần vươn tới mức hai con số. Ảnh: Việt Dũng.

Ông Phạm Đại Dương nhấn mạnh: Kinh tế tuần hoàn với vai trò là một động lực của chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số, gắn liền với phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được xác định là một trụ cột chiến lược của mô hình tăng trưởng mới, “chìa khóa” chiến lược để Việt Nam tận dụng cơ hội bứt phá vươn lên.

Nền kinh tế tuần hoàn cho phép tận dụng nguyên vật liệu trước khi tiêu hủy, kéo dài vòng đời sử dụng, tái chế hoặc tái sử dụng cho các mục đích khác. Nhờ đó, giá trị của vật liệu được duy trì lâu hơn trong nền kinh tế, mở ra các ngành công nghiệp tái chế, công nghiệp sinh thái và năng lượng tái tạo có giá trị gia tăng cao. Cách tiếp cận này không chỉ giúp giảm chi phí đầu vào, mà còn thu hút dòng vốn xanh chất lượng cao, tạo ra không gian phát triển mới, góp phần duy trì tăng trưởng nhanh nhưng vẫn bền vững.

Gỡ nút thắt thể chế, khơi thông nguồn lực cho chuyển đổi xanh

Từ góc độ quản lý nhà nước, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho rằng: những định hướng chính sách đúng đắn đã bước đầu mang lại các tín hiệu tích cực. Xu hướng xanh hóa sản xuất và tiêu dùng đang lan tỏa, trở thành động lực quan trọng thúc đẩy chuyển đổi xanh của nền kinh tế. Trong nông nghiệp, mô hình sản xuất truyền thống đang dần chuyển sang nông nghiệp sinh thái, giảm phát thải; nhiều doanh nghiệp và hợp tác xã đã ứng dụng công nghệ cao nhằm kiểm soát ô nhiễm, nâng cao năng suất và chất lượng nông sản.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi xanh ở Việt Nam vẫn đối mặt không ít thách thức. Thói quen sản xuất, canh tác cũ vẫn phổ biến; tỷ lệ áp dụng các tiêu chuẩn bền vững quốc tế còn thấp. Cơ cấu đầu tư xanh hiện nay chưa cân đối, chủ yếu tập trung vào năng lượng và nông nghiệp, trong khi các lĩnh vực quan trọng khác như quản lý chất thải, bảo tồn đa dạng sinh học hay công nghiệp chuyển đổi vẫn thiếu nguồn lực.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, ngành sẽ tiếp tục thúc đẩy mạnh mẽ mô hình kinh tế tuần hoàn, coi chất thải là tài nguyên và được quản lý trên môi trường số. Ảnh: Tri Phong.

Để thúc đẩy mạnh mẽ hơn tiến trình chuyển đổi xanh và phát triển kinh tế tuần hoàn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định một số đột phá chiến lược cho giai đoạn tới. Trọng tâm là tiếp tục quán triệt quan điểm phát triển kinh tế - xã hội gắn chặt với bảo vệ môi trường; coi chi cho môi trường và chuyển đổi xanh là đầu tư cho phát triển; đẩy mạnh “kinh tế hóa” môi trường thông qua định giá tài nguyên, chi trả dịch vụ hệ sinh thái và sử dụng hiệu quả các công cụ thuế, phí môi trường.

Song song với đó là đột phá về thể chế và chính sách, hoàn thiện các văn bản dưới luật, tháo gỡ rào cản hành chính, tạo hành lang pháp lý cho các thị trường mới như thị trường các-bon và tín chỉ đa dạng sinh học. Kinh tế tuần hoàn sẽ tiếp tục được thúc đẩy mạnh mẽ, coi chất thải là tài nguyên và được quản lý trên môi trường số, gắn với khuyến khích nghiên cứu, phát triển công nghệ thân thiện môi trường, công nghiệp và dịch vụ môi trường, mua sắm xanh và năng lượng tái tạo. Ngành cũng đặt mục tiêu đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong quản lý tài nguyên, giám sát môi trường, dự báo thiên tai và xử lý chất thải; đồng thời đầu tư hạ tầng phục vụ nông nghiệp sinh thái và kinh tế xanh.

Từ góc nhìn quốc tế, bà Francesca Nardini, Phó trưởng Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam nhận định: Trong ba thập kỷ qua, mức tiêu thụ nguyên vật liệu ở Việt Nam gia tăng mạnh, kéo theo áp lực lớn về năng lượng, hạ tầng, chất thải rắn, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu dài hạn. Điều này đòi hỏi Việt Nam không chỉ giảm thiểu tác động tiêu cực, mà còn cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa kinh tế tuần hoàn.

Bà Francesca Nardini, Phó trưởng Đại diện Thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam chai sẻ góc nhìn quốc tế về kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam. Ảnh: Tri Phong.

Dựa trên kinh nghiệm toàn cầu và tại Việt Nam, cách tiếp cận cần tập trung và thực tiễn, thông qua các mô hình thí điểm để đánh giá rủi ro, cơ hội và lợi ích. Về các ngành có tiềm năng lớn trển khai kinh tế tuần hoàn, theo UNDP, nông nghiệp và lương thực - thực phẩm là lĩnh vực ưu tiên hàng đầu, đóng góp khoảng 11,6% GDP và 26% việc làm, với sản lượng 100-105 triệu tấn nông sản mỗi năm. Tiếp theo là ngành năng lượng, đóng góp khoảng 4% GDP và tạo việc làm cho gần 4 triệu lao động. Bên cạnh đó, các ngành nhựa, dệt may, điện tử và đồ uống, vốn chiếm tới 60% lượng chất thải chôn lấp cũng có tiềm năng lớn nếu được chuyển đổi từ mô hình tuyến tính sang tuần hoàn.

Thực tiễn chỉ ra, kinh tế tuần hoàn hiện vẫn chiếm tỷ trọng nhỏ trong nền kinh tế Việt Nam. Tiềm năng còn rộng lớn và trước áp lực tăng trưởng, cần hành động mạnh mẽ hơn để biến kinh tế tuần hoàn thành chiến lược phát triển, kéo dòng vốn đầu tư cho một tương lai tăng trưởng xanh, bền vững và bao trùm.

Nguồn: https://nongnghiepmoitruong.vn/lay-kinh-te-tuan-hoan-lam-dong-luc-chuyen-doi-xanh-d789691.html