ຄວາມຮັກອັນເລິກເຊິ່ງລະຫວ່າງ Cham ແລະ Chu Ru

ດ້ວຍບັນດາແຫຼ່ງຂໍ້ມູນປະຫວັດສາດ, ພວກຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ດຳເນີນການໄປຢ້ຽມຢາມຊາວເຜົ່າ Chu Ru ເປັນຈຳນວນຫຼວງຫຼາຍເພື່ອເຂົ້າໃຈຢ່າງເລິກເຊິ່ງກ່ຽວກັບການພົວພັນລະຫວ່າງຊາວ Chu Ru ກັບຊາວ Cham.

ຊາວເຜົ່າ Chu Ru ດຳລົງຊີວິດຢູ່ເນີນພູທີ່ຕ່ຳສຸດຂອງເຂດເນີນສູງພາກກາງ ແລະ ເຂົາເຈົ້າມີໂຊກຊະຕາທາງປະຫວັດສາດເປັນພິເສດ. ຊົນເຜົ່ານີ້ໄດ້ຜ່ານທາງຂຶ້ນມາຫຼາຍແຫ່ງ, ຄືກັນກັບພູເຂົາຂອງປະເທດທີ່ຂະຫຍາຍອອກໄປສູ່ທະເລ, ເບິ່ງຄືວ່າເຂົາເຈົ້າມີຮາກຖານເລິກຢູ່ບ່ອນໃດໜຶ່ງໃນເຂດທົ່ງພຽງ. ທ່ານ ຢາໂລນ, ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ, ໄດ້ອະທິບາຍວ່າ: “ໃນພາສາບູຮານ, ຄຳວ່າ “ຈູຣູ” ແປວ່າ “ຜູ້ຮຸກຮານດິນ”, ບັນພະບຸລຸດຂອງພວກເຮົາອາດຈະເປັນຄົນຢູ່ແຄມຝັ່ງທະເລ, ໃນເວລາໜຶ່ງໃນອານາຈັກຈຳປາ, ເຂົາເຈົ້າຕ້ອງໜີອອກຈາກບ້ານເກີດເມືອງນອນຂອງຕົນ”. ອາດຈະເປັນຍ້ອນຕົ້ນກຳເນີດນັ້ນ, ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ໃນທຸກວັນນີ້ຍັງສາມາດເວົ້າພາສາຈາມ, ເກັ່ງທາງດ້ານນ້ຳເຂົ້າໄຮ່ເຮັດນາເຂົ້າປຽກ, ເກັ່ງໃນການຫາປາ, ຮູ້ຈັກຊອກຫາດິນໜຽວດີເພື່ອເຮັດ ແລະ ອົບເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ, ຮູ້ການຫຼໍ່ແຫວນເງິນ, ຮູ້ຈັກຂົນສົ່ງສິນຄ້າໄປຂາຍຢູ່ທົ່ວທຸກແຫ່ງ. ອາຊີບເຫຼົ່ານັ້ນບໍ່ແມ່ນຈຸດແຂງແຮງຂອງຫຼາຍຊົນເຜົ່າພື້ນເມືອງຢູ່ເຂດພູດອຍພາກກາງ.

ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ມີວັດທະນະທຳທີ່ຄ້າຍຄືກັນກັບຊາວເຜົ່າຈຳ.

ເມື່ອທຽບໃສ່ບັນດາເຜົ່າ Ma, K'Ho, M'nong, Ede... ທີ່ຢູ່ຮ່ວມກັນເປັນເວລາດົນນານ, ຊາວ Chu Ru ແມ່ນສະມາຊິກໃໝ່ຂອງເຂດພູດອຍພາກກາງ. ເວລາທີ່ເອີ້ນວ່າ "ໃຫມ່", ອີງຕາມການສົມມຸດຕິຖານ, ແມ່ນປະມານສາມຫຼືສີ່ສັດຕະວັດກ່ອນ. ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຫັນໄປຫາເອກະສານ ແລະ ນິກາຍວິທະຍາ ເພື່ອພິສູດໃຫ້ເຫັນວ່າ ຊາວ Chu Ru ແລະ Cham ແມ່ນທັງສອງເຊື້ອຊາດ Austronesian, ແບ່ງປັນພາສາ Malayo-Polynesian ແບບດຽວກັນຂອງຄອບຄົວ Austronesian. ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ, ເຄື່ອງດົນຕີ, ນິທານພື້ນເມືອງ, ບົດຟ້ອນ, ບົດເພງພື້ນເມືອງ, ການຟ້ອນຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ ແລະ ຈູຣູ ກໍ່ສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມສະໜິດຕິດພັນ, ສະໜິດສະໜົມລະຫວ່າງສອງຊົນເຜົ່າ. ນິທານຂອງຊາວ Chu Ru ຍັງບອກວ່າ, ໃນສະໄໝສົງຄາມ, ບັນດາກະສັດຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ ແລະ ຄອບຄົວຖືກຂົ່ມເຫັງ. ໃນການເດີນທາງໄປລີ້ໄພ, ເຂົາເຈົ້າໄດ້ເລືອກເອົາດິນແດນຂອງຊາວ Chu Ru ເພື່ອລີ້ໄພ, ເພື່ອໄຫວ້ອາໄລ ແລະ ຮັກສາຊັບສົມບັດຂອງບັນພະບຸລຸດ. ເປັນຍ້ອນຍາດຕິພີ່ນ້ອງ ແລະ ຮາກເຫງົ້າມີຄວາມໄວ້ວາງໃຈ?

ໃນບົດຄວາມໜຶ່ງ, ນັກຄົ້ນຄ້ວາ ຫງວຽນວິງ ຫງວຽນ ໄດ້ຕີລາຄາວ່າ: “ເສັ້ນທາງທີ່ເຊື່ອມຕໍ່ພູພຽງ Lang Bian ກັບຮ່ອມພູແມ່ນ້ຳ Cai - ຂຶ້ນກັບ Ninh Thuan (ເກົ່າ) ໃນປະຈຸບັນ ແຂວງ Khanh Hoa - ເມື່ອກ່ອນແມ່ນເສັ້ນທາງຫ່າງໄກສອກຫຼີກຜ່ານພູສູງຊັນ, ປ່າສັກສິດ, ນ້ຳພິດ. ຊາວເຜົ່າ ຈ໋າຍ ເອີ້ນວ່າ ດຣານ (ລາມດົ່ງ) Padrang ໃນສະຕະວັດທີ 19, ເຂດດຣານ ແມ່ນເຂດທີ່ໝັ້ນ ເມື່ອຊາວເຜົ່າ ຈ໋າຍ ຢູ່ ຟານຣີ ແລະ ຟານຣາງ ໄດ້ຖອຍໜີຢູ່ທີ່ນີ້ ເພື່ອມາລີ້ໄພ ແລະ ກໍ່ສ້າງກຳລັງຄືນໃໝ່ ທຸກໆຄັ້ງຖືກບັງຄັບໃຫ້ເຂົ້າເປັນມູມໜຶ່ງຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ອັນນີ້ອະທິບາຍວ່າເປັນຫຍັງຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ຢູ່ເຂດ ດຣານບູຣີ ຈື່ງມີຄວາມເຊື່ອຢ່າງເລິກເຊິ່ງ. ພາສາ…”. ໃນທາງກົງກັນຂ້າມ, ໃນນິທານພື້ນເມືອງຂອງຊາວເຜົ່າ ມົ້ງ, ຍັງມີອາລິຍາ (ບົດກະວີຍາວ) ກ່ຽວກັບຜູ້ນຳຊາວ Cham ຊື່ Damnưy Ppo Pan ທີ່ໄປເຖິງເຂດ Chu Ru ຢູ່ເຂດລຸ່ມແມ່ນ້ຳ Da Nim. ແທນທີ່ຈະບຳລຸງສ້າງຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະໜາໃນການຟື້ນຟູປະເທດຊາດ, ລາວໄດ້ດຳລົງຊີວິດທີ່ຂາດເຂີນກັບບັນດາຍິງສາວ Chu Ru, ຄຸນນະທຳຂອງລາວຖືກຫຼຸດລົງ, ອາຊີບຂອງລາວຖືກສູນເສຍ...

ມີສິ່ງທີ່ໜ້າສົນໃຈ, ທ່ານຢາໂລນແລະທ່ານຢາກາຢູ່ເຂດດອນດູ່ງທັງສອງໄດ້ເລົ່າເລື່ອງ “Nau dra” (ໄປທ່ຽວຕະຫຼາດ) ຂອງຊາວ Chu Ru. ການເດີນທາງຂອງພວກເຂົາໃຊ້ເວລາຫຼາຍເດືອນ. ທິດທາງທີ່ພວກເຂົາຊອກຫາແມ່ນເຂດຊາຍຝັ່ງທະເລ. ບາງທີ, ຈາກການເດີນທາງໄປສູ່ທົ່ງພຽງດັ່ງກ່າວ, ຊາວ Chu Ru ພໍໃຈກັບຄວາມຄິດຮອດທະເລໃນສະຕິຂອງພວກເຂົາ, ຄວາມຄິດເຖິງຕົ້ນກໍາເນີດທີ່ບັນພະບຸລຸດຂອງພວກເຂົາໄດ້ປະຖິ້ມໄວ້ດົນນານກາຍເປັນນົກທີ່ເຄື່ອນຍ້າຍ, ນໍາເອົາຊະຕາກໍາຂອງຜູ້ຄົນໄປສູ່ພູຜາປ່າດົງທີ່ຫ່າງໄກ?

ການໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈອັນສັກສິດຂອງຊາວເຜົ່າຈຳທີ່ມີຕໍ່ຊາວ Chu Ru ເພື່ອບູຊາ ແລະ ປົກປັກຮັກສາຊັບສົມບັດຂອງບັນພະບຸລຸດແມ່ນສະແດງໃຫ້ເຫັນຢ່າງຈະແຈ້ງ.

ບັນດາເອກະສານເກົ່າໄດ້ສະແດງໃຫ້ເຫັນວ່າ, ໃນເມື່ອກ່ອນ, Lam Dong ມີ 3 ແຫ່ງທີ່ມີຊັບສົມບັດຂອງລາຊະວົງຈຳປາ, ທັງ 3 ແຫ່ງນີ້ລ້ວນແຕ່ແມ່ນບ່ອນດຳລົງຊີວິດທີ່ເຂັ້ມຂົ້ນຂອງຊາວ Chu Ru. ພວກເຂົາເຈົ້າແມ່ນບ້ານ Lobui (ໃນປັດຈຸບັນຢູ່ໃນຕາແສງດອນດົ້ງ); ວັດ Krayo ແລະວັດ Sopmadronhay, ປະຈຸບັນຢູ່ໃນຕາແສງຕານັງ. ອາດເວົ້າໄດ້ວ່າມີຄວາມໄວ້ເນື້ອເຊື່ອໃຈທາງປະຫວັດສາດລະຫວ່າງຊາວເຜົ່າຈຳແລະ Chu Ru.

ຊັບສົມບັດທີ່ບັນຈຸວັດຖຸບູຮານຂອງຊາວເຜົ່າຈຳຢູ່ເມືອງ Lam Dong ໄດ້ຖືກນັກປະຫວັດສາດຊາວຝະລັ່ງ ຄົ້ນຄວ້າຄືນໃໝ່ໃນທ້າຍສະຕະວັດທີ 19 ຫາຕົ້ນສະຕະວັດທີ 20. ຕົວຢ່າງ, ໃນປີ 1902, ນັກຄົ້ນຄວ້າສອງຄົນ H. Parmentier ແລະ IME Durand ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມສອງພຣະວິຫານທີ່ໄດ້ກ່າວມາຂ້າງເທິງ. ກ່ອນໄປຮອດ, ເຂົາເຈົ້າໄດ້ໄປ Phan Ri ແລະ ໄດ້ຂໍໃຫ້ອະດີດເຈົ້າຍິງຂອງຊາວເຜົ່າຈຳເປັນຜູ້ຊີ້ນຳ, ແລ້ວຊາວ Chu Ru ກໍ່ເປີດວິຫານ. ໃນປີ 1905, ໂດຍຜ່ານບົດຄົ້ນຄ້ວາ "Letresor des Rois Chams" ໃນປື້ມປະຈໍາປີ "EC cole Francaise Détreeme Orient", ຜູ້ຂຽນ Durand ໄດ້ປະກາດກ່ຽວກັບສົມບັດຂ້າງເທິງ. ໃນປີ 1929 - 1930, ນັກໂບຮານຄະດີໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມສົມກຽດເຫຼົ່ານີ້ ແລະໄດ້ຂຽນບົດຄວາມກ່ຽວກັບຊັບສົມບັດທີ່ເກັບຮັກສາໄວ້ຢູ່ທີ່ນີ້ ແລະໄດ້ລົງພິມໃນປຶ້ມ Proceedings ຂອງສະຖາບັນຕາເວັນອອກໄກຂອງຝຣັ່ງ, ສະບັບທີ 30. ໃນປີ 1955, ນັກວິທະຍາສາດຊົນເຜົ່າ Jacques Dounes, ໃນປຶ້ມຂອງລາວ "En sui vant la piste des hounes sur le vietnam" ຍັງໄດ້ກ່າວເຖິງເລື່ອງຂອງສົມກຽດຢູ່ຫວຽດນາມ. ພາກພື້ນ Duc (Lam Dong ໃນປະຈຸບັນ).

ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ໄດ້ສ້າງວິຫານຢູ່ Karyo ເພື່ອບູຊາເຈົ້າຊີວິດ ແລະ ເຈົ້າຊີວິດຈຳປາ.

ການສໍາຫຼວດຢ່າງເລິກເຊິ່ງທີ່ສຸດກ່ຽວກັບຂຸມຊັບສົມບັດຂອງຊາວຈາມນີ້ແມ່ນຂຶ້ນກັບກຸ່ມຂອງສາດສະດາຈານ Nghiem Tham ໃນເດືອນທັນວາ 1957. ໃນລະຫວ່າງການສໍາຫຼວດນີ້, ກຸ່ມຂອງທ່ານ Nghiem Tham ໄດ້ໄປຢ້ຽມຢາມທັງຫມົດສາມສະຖານທີ່ຄື: ບ້ານ Lobui, ວັດ Krayo ແລະວັດ Sopmadronhay. ຕາມການເລົ່າຂອງທ່ານຫງວຽນທ້ຽນເຍີນໃນເວລານັ້ນ, ຢູ່ເມືອງ Lobui ມີບ່ອນເກັບມ້ຽນຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ 3 ແຫ່ງ ຄື: ບ່ອນເກັບມ້ຽນວັດຖຸມີຄ່າ, ບ່ອນເກັບເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ ແລະ ບ່ອນເກັບມ້ຽນເຄື່ອງນຸ່ງ. ບໍ່ມີຊັບສົມບັດຫຼາຍຢູ່ທີ່ນີ້. ໃນກະຕ່າໄມ້ໄຜ່ມີຖ້ວຍເງິນ 4 ໜ່ວຍ, ຖ້ວຍນ້ອຍຫຼາຍໜ່ວຍເຮັດດ້ວຍທອງສຳຣິດ ແລະງາຊ້າງ. ນອກຈາກນັ້ນຍັງມີໝວກຂອງກະສັດ 2 ໜ່ວຍ, ອັນໜຶ່ງເຮັດດ້ວຍເງິນ ແລະອີກອັນໜຶ່ງເຮັດດ້ວຍຄຳປະສົມດ້ວຍທອງແດງ. ວັດຖຸ Porcelain ເຊັ່ນ: ໂຖປັດສະວະແລະຈານໄດ້ຖືກວາງໄວ້ໃນຂຸມກ່ອນຂຸດຢູ່ໃນເຮືອນແຍກຕ່າງຫາກ. ໂຖປັດສະວະ porcelain ສ່ວນໃຫຍ່ຢູ່ທີ່ນີ້ແມ່ນຊາວ Cham ທົ່ວໄປ. ສ່ວນເສື້ອຜ້ານັ້ນສ່ວນຫຼາຍເປື່ອຍ. ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ຢູ່ໝູ່ບ້ານ Lobui ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ທຸກໆປີ ໃນເດືອນ ກໍລະກົດ ແລະ ກັນຍາ ຕາມປະຕິທິນຂອງຊາວເຜົ່າ ມົ້ງ (ຄື: ເດືອນ ກັນຍາ ແລະ ເດືອນພະຈິກ ຕາມປະຕິທິນແສງຕາເວັນ), ບັນດາຜູ້ແທນຊາວເຜົ່າ ມົ້ງ ຢູ່ທະເລ ໄດ້ມາທຳພິທີໄຫວ້ອາໄລຢູ່ບັນດາສະຖານທີ່ເກັບຮັກສາຄຳ, ເງິນ, ເຄື່ອງນຸ່ງ ແລະ ເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາຢູ່ໝູ່ບ້ານແຫ່ງນີ້.

ຢູ່ທີ່ວັດ Sópmadronhay, ຈາກຂໍ້ມູນຂອງປະທັບຕາແລະປະທັບຕາທີ່ພົບເຫັນພ້ອມກັບການຄົ້ນຄ້ວາປະຫວັດສາດ, ຄະນະຜູ້ແທນຂອງນາຍ Nghiem Tham ຖືວ່າປະທັບຕາແລະປະທັບຕາຂ້າງເທິງນີ້ແມ່ນຂອງກະສັດຂອງຊາວ Cham ທີ່ມີຊື່ວ່າ Mon Lai Phu Tu. ຄຳອະທິບາຍນີ້ໄດ້ຂຽນຂຶ້ນໃນປະຫວັດສາດຂອງລາຊະວົງ ຫງວຽນ, ໃນ “ດ່ານາມທູກລູ້ຈ້ຽນບຽນ” ແລະ “ໄດນ້ຳຈິ້ງບຽນເລືອງຕຸ້ຍ” ມີບົດຂຽນວ່າ: ໃນປີ 1790, ລູກຊາຍຂອງກະສັດຈາມຢູ່ເມືອງທ້ວນແທງ, ມອນລາຍຝູຕູ່, ໄດ້ນຳບັນດາຜູ້ບັນຊາການ ແລະ ປະຊາຊົນຕິດຕາມກອງທັບ ເຈິ່ນເຈ່ຍລອງ. ຕໍ່ມາໄດ້ຖືກແຕ່ງຕັ້ງໃຫ້ດຳລົງຕຳແໜ່ງເປັນຫົວໜ້າ ແລະໄດ້ຮັບນາມມະຍົດຫວຽດນາມວ່າ ຫງວຽນວັນຈຽວ. ແຕ່ບໍ່ດົນທ່ານ Chieu ໄດ້ກໍ່ອາຊະຍາກຳ ແລະຖືກປົດອອກຈາກຕຳແໜ່ງ. ບາງທີ, ຫລັງຈາກນັ້ນ, Mon Lai Phu Tu ໄດ້ພາພີ່ນ້ອງຂຶ້ນພູເພື່ອອົບພະຍົບ, ອາໄສຢູ່ກັບຊາວ Chu Ru. ສະນັ້ນ, ກາບປະທັບຕາ, ເຄື່ອງແຕ່ງກາຍຂອງລາຊະວົງ ແລະ ເຄື່ອງໃຊ້ຄຳ ແລະ ເງິນຂອງກະສັດອົງນີ້ຈຶ່ງຖືກພົບເຫັນຢູ່ວັດ Sópmadronhay ໃນໝູ່ບ້ານ Sop ຂອງຊາວ Chu Ru.

ເປັນເວລາຫຼາຍຮ້ອຍປີ, ຊາວເຜົ່າ ຈູຣູ ໄດ້ຮັກສາຄວາມສັດຊື່, ຮັກສາຄວາມປາຖະໜາຂອງຊາວເຜົ່າຈຳ, ແລະ ບໍ່ລືມກ່ຽວກັບໜ້າທີ່ຂອງຕົນໃນການບູຊາເຈົ້າຊີວິດຈຳປາ...

ທີ່ມາ: https://baodaklak.vn/phong-su-ky-su/202510/moi-tham-tinh-cham-va-chu-ru-9350896/