Lời hẹn hò Háng Pỉnh

Đồng bào dân tộc Nùng Phàn Slình Hua Lài hát Sli trong ngày hội Háng Pỉnh

Lạng Sơn được biết đến là vùng đất của di sản văn hóa với rất nhiều lễ hội truyền thống độc đáo, trong đó có hội Háng Pỉnh. Đây là một ngày hội đúng nghĩa, không có phần lễ mà chỉ có phần hội, người đi hội được hòa mình vào những câu Sli trầm bổng, ngắm nhìn những bộ trang phục của các dân tộc và thưởng thức bánh nướng truyền thống. Dần dần, hội trở thành nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng mang đậm bản sắc của cư dân Lạng Sơn.

Độc đáo phiên chợ bánh nướng

Theo tiếng dân tộc Tày, Nùng “Háng” có nghĩa là chợ, “Pỉnh” là bánh nướng, đây là phiên chợ mua sắm bánh nướng nhân dịp Tết Trung thu của dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn. Theo truyền thống cứ vào ngày 12/8 âm lịch hằng năm, đồng bào Tày, Nùng nói riêng và Nhân dân trong tỉnh cũng như du khách gần xa lại đến chợ phiên Kỳ Lừa (phường Kỳ Lừa) để vui hội Háng Pỉnh. Trước kia, chợ Kỳ Lừa được tổ chức đơn giản với những sạp hàng đơn sơ, xung quanh chợ là những lối thông ngang dọc, hai bên đường có những hàng cây xanh, khách thập phương đến chợ mua sắm, ăn uống và cùng nhau ngồi dọc hai bên đường hay bên cạnh các cửa hàng, hoặc ngồi ngay tại khu chợ để hát sli, hát lượn.

Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của kinh tế – xã hội, chợ Kỳ Lừa được quy hoạch lại, các cửa hiệu được kết cấu lại thì không gian để người dân hát sli, lượn đã dần bị thu hẹp, không gian hát sli, lượn ở phố chợ Kỳ Lừa đã không còn phù hợp, do đó đồng bào các dân tộc Tày, Nùng đã đến Khuôn viên tượng đài đồng chí Hoàng Văn Thụ và Bảo tàng tỉnh thuộc phường Lương Văn Tri.

Người dân trải nghiệm hoạt động làm bánh trung thu tại Bảo tàng tỉnh trong khuôn khổ hội Háng Pỉnh năm 2024

Bà Vi Thị Quỳnh Ngọc, cán bộ Bảo tàng tỉnh, người đã dành nhiều năm tâm huyết nghiên cứu về hội Háng Pỉnh cho biết: Hội Háng Pỉnh được xem như một “bảo tàng sống” lưu giữ trọn vẹn những phong tục, tập quán của đồng bào Tày, Nùng. Ở đây, mỗi làn điệu dân ca, mỗi trò chơi dân gian, mỗi món ẩm thực đều chứa đựng hồn cốt của văn hóa bản địa. Nếu như hát sli, lượn là phương tiện giao duyên tinh tế thì trang phục truyền thống chính là nét đẹp thẩm mỹ, phản ánh quan niệm sống hài hòa với thiên nhiên của cư dân miền núi.

Một trong những điểm nhấn tiêu biểu của hội Háng Pỉnh đó là các tốp nam, nữ dân tộc Nùng thuộc nhiều lứa tuổi tổ chức hát sli. Sli trong tiếng Nùng nghĩa là “thơ”, hát Sli là hình thức hát giao duyên thể hiện qua các câu thơ, được biểu diễn dưới dạng đối đáp giữa các cặp nam nữ. Thông thường Sli có 3 lối hát cơ bản là hát nói (đọc thơ), xướng Sli (ngâm thơ) và dằm Sli hoặc nhằm Sli (lên giọng hát). Ở Lạng Sơn, hiện dân tộc Nùng có 4 nhóm chính, trong đó Nùng Cháo có Sli Slình Làng; Nùng Phàn Slình có Sli Sloong Hao; Nùng An có hát Hèo Phưn... Năm 2019, hát Sli của người Nùng tỉnh Lạng Sơn đã được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia theo Quyết định số 2966 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL).

Ông Phùng Văn Muộn, Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh cho biết:Trước đây, do nhiều yếu tố khách quan tác động đã có thời kỳ hội Háng Pỉnh thiếu vắng tiếng sli, nhưng từ năm 2010, khi Hội Bảo tồn dân ca tỉnh được thành lập, phong trào hát sli tại hội mới dần được khôi phục. Đến hội Háng Pỉnh, đồng bào Nùng thường chia theo từng tốp có cả nam cả nữ để hát, các bài sli có nội dung như lời chào nhau; thăm hỏi tình hình lao động sản xuất và cuộc sống thường nhật; ca ngợi quê hương đất nước... Nhờ cuộc hát sli ở hội Háng Pỉnh như vậy mà nhiều người đã nên duyên vợ chồng.

Lan tỏa giá trị ngày hội

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, việc gìn giữ bản sắc văn hóa càng trở nên cấp thiết. Háng Pỉnh không chỉ là ngày hội vui chơi, mà còn là di sản tinh thần, là sợi dây kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai. Bởi vậy, những năm qua, việc tổ chức, quản lý, bảo tồn hội Háng Pỉnh đã được các cấp, ngành quan tâm, chú trọng.

Ông Lưu Bá Mạc, Phó Giám đốc Sở VHTT&DL tỉnh cho biết: Thấm nhuần quan điểm “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, văn hóa còn thì dân tộc còn...” của Đảng và Nhà nước, những năm qua, chúng tôi đã tăng cường công tác quản lý nhà nước, đẩy mạnh các hoạt động bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống, gắn kết chặt chẽ văn hóa với phát triển du lịch, góp phần xây dựng Lạng Sơn trở thành điểm đến hấp dẫn, đa sắc màu. Đặc biệt, từ năm 2023, chúng tôi đã giao Bảo tàng tỉnh triển khai thực hiện kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lễ hội truyền thống Háng Pỉnh, trong đó trọng tâm là việc nghiên cứu, khảo sát, đánh giá kết quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lễ hội, qua đó hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng Xứ Lạng.

Theo đó, từ năm 2023 đến nay, Bảo tàng tỉnh đã đẩy mạnh xây dựng các video, tin bài ngắn tuyên truyền quảng bá, giới thiệu nội dung, ý nghĩa, giá trị của lễ hội thông qua trang thông tin điện tử, mạng xã hội. Đồng thời tái hiện lại các gian hàng tại chợ phiên Kỳ Lừa xưa; mời nghệ nhân trình diễn mô hình, quy trình làm bánh nướng truyền thống; mời du khách trải nghiệm làm bánh, thưởng thức sản phẩm và món ẩm thực đặc sắc của Xứ Lạng …

Nhờ đó, những năm gần đây, ngoài những người hát sli, lượn, lượng du khách về với hội ngày càng đông. Nhiều bạn trẻ từ Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Nguyên cũng tìm đến và trải nghiệm các hoạt động đặc sắc của Hội Háng Pỉnh. Hầu hết du khách đều tỏ ra ấn tượng và bị thu hút bởi chính sự chân chất, mộc mạc của con người nơi đây đã để lại ấn tượng khó phai.

Chị Nguyễn Thu Phương, du khách đến từ thành phố Hà Nội chia sẻ: Qua tìm hiểu trên internet, tôi được biết vào dịp cận tết trung thu ở Lạng Sơn có hội Háng Pỉnh truyền thống với nhiều hoạt động hấp dẫn. Ngày hội năm 2024, tôi và một số bạn bè đã đến Lạng Sơn để trải nghiệm thực tế, tôi cảm thấy cực kỳ ấn tượng. Tôi được thưởng thức bánh nướng truyền thống, được nghe những câu hát sli đặc trưng, được trải nghiệm mặc trang phục truyền thống người Nùng...

Nhằm bảo tồn, phát huy những giá trị đặc sắc của lễ hội Háng Pỉnh gắn với việc phát triển du lịch, năm 2025, Sở VHTT&DL tiếp tục giao Bảo tàng tỉnh triển khai công tác tổ chức lễ hội.

Ông Nông Đức Kiên, Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: Năm nay, lễ hội tiếp tục được tổ chức tại khuôn viên Bảo tàng tỉnh và khuôn viên tượng đài đồng chí Hoàng Văn Thụ, phường Lương Văn Tri với nhiều hoạt động hấp dẫn như: trò chơi dân gian Lày cỏ, đi Cà kheo, múa Sư tử, biểu diễn võ thuật; giao lưu văn nghệ hát Then, Sli, Lượn; tái hiện không gian văn hoá chợ phiên Kỳ Lừa, trưng bày một số thương hiệu bánh nướng nổi tiếng của Lạng Sơn; nghệ nhân trình diễn quy trình làm bánh nướng truyền thống và trải nghiệm làm bánh trung thu, trình diễn giới thiệu ẩm thực, tham quan và trải nghiệm làm đầu Sư tử Mèo và đèn ông sao… Đến nay, bảo tàng đã hoàn tất công tác chuẩn bị các gian hàng lợp mái lá theo phong cách truyền thống của phiên chợ Kỳ Lừa xưa. Đồng thời trang trí pano, khẩu hiệu phía trong và ngoài khuôn viên bảo tàng về lễ hội, sẵn sàng cho khai mạc lễ hội diễn ra vào ngày 12/8 âm lịch (tức ngày 3/10/2025).

Thông qua các hoạt động diễn ra tại hội Háng Pỉnh nhằm tạo không khí vui tươi, phấn khởi, động viên mọi tầng lớp nhân dân tích cực hưởng ứng các phong trào thi đua yêu nước, hăng hái thi đua học tập, lao động sản xuất, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của tỉnh, quyết tâm thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVIII đã đề ra.

Với những nỗ lực không ngừng trong việc tái hiện không gian văn hóa chợ phiên Kỳ Lừa xưa, tổ chức các hoạt động trải nghiệm hấp dẫn và sự tâm huyết của các nghệ nhân, cán bộ bảo tàng, tin rằng, Hội Háng Pỉnh sẽ ngày càng được lan tỏa rộng rãi, trở thành một điểm nhấn không thể thiếu trên bản đồ di sản văn hóa Việt Nam. Để rồi mỗi năm, khi mùa thu về, du khách sẽ nhớ đến lời hò hẹn Háng Pỉnh mà tìm về với mảnh đất Lạng Sơn địa đầu Tổ quốc.

Nguồn: https://baolangson.vn/loi-ho-hen-hang-pinh-5060481.html