Di sản văn hóa sẵn sàng trong kỷ nguyên sáng tạo

QTO - Các giá trị văn hóa truyền thống đã được tỉnh Quảng Trị bảo tồn và phát huy hiệu quả, góp phần xây dựng một nền văn hóa địa phương tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Đặc biệt, không thể không nhắc đến hệ thống các di sản văn hóa phi vật thể (DSVHPVT) đang ngày càng khẳng định được vị thế trong “bản đồ” di sản Việt Nam. 14 di sản được đưa vào danh mục DSVHPVT quốc gia chính là dấu ấn đậm nét của nhiệm kỳ này. Bước vào kỷ nguyên sáng tạo mới, các DSVH tiếp tục hành trình với những đổi mới, sáng tạo trong bảo tồn, linh hoạt, chủ động trong phát huy giá trị, để không một di sản nào của cha ông bị lãng quên.

Phát huy giá trị nhờ quyết sách phù hợp

Vẫn còn chưa vơi “hương vị” chiến thắng sau liên hoan các câu lạc bộ (CLB) văn hóa dân gian tỉnh Quảng Bình (cũ) lần thứ nhất do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức, Chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) Tuồng bội Khương Hà (xã Bố Trạch) Trần Xuân Định hào hứng chia sẻ, thay vì không khí im ắng trong những năm trước, vài năm trở lại đây, một “luồng gió” mới đã đến với CLB gần chục năm tuổi này.

Tuồng bội đã có từ lâu đời ở làng Khương Hà xưa, ăn sâu vào máu thịt, trở thành một “món ăn” tinh thần không thể thiếu của già trẻ, lớn bé nơi đây. Cứ tự nhiên như thế, gần 20 thành viên CLB không nề hà vất vả từ cuộc sống mưu sinh để hằng tháng cùng tham gia tập luyện, rèn giũa từng điệu hát, điệu múa, trau chuốt từng tiếng trống, tiếng đàn…

Nhiệm kỳ 2020-2025, với sự quan tâm đặc biệt dành cho DSVHPVT, CLB được hỗ trợ tích cực hơn trong mọi hoạt động, tham gia thường xuyên các lớp tập huấn, bồi dưỡng. Nhiều sự kiện có sự góp mặt của CLB; mỗi năm, huyện Bố Trạch (cũ) hỗ trợ 10 triệu đồng để CLB mua sắm nhạc cụ, trang phục biểu diễn.

Đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Trị có nhiều “kho báu” di sản văn hóa phi vật thể thúc đẩy phát triển du lịch sinh thái, du lịch văn hóa -Ảnh: M.N

Cuối năm 2024, tuồng bội vinh dự trở thành DSVHPVT quốc gia, như minh chứng cho nỗ lực không biết mệt mỏi này. Tại liên hoan trên, CLB đã xuất sắc đoạt giải nhất và “Ông già cõng vợ đi xem hội” đoạt giải tiết mục xuất sắc. Theo ông Trần Xuân Định, trong bối cảnh sau sáp nhập hiện nay, các DSVHPVT càng cần được quan tâm, hỗ trợ tích cực hơn để phát huy giá trị thông qua các quyết sách phù hợp, nhất là được tạo điều kiện để tham gia vào chuỗi các hoạt động du lịch. Qua đó, góp phần vừa bảo tồn, vừa quảng bá, giới thiệu di sản và nhất là mang lại thêm sinh kế cho người thực hành di sản.

Không chỉ CLB Tuồng bội Khương Hà, nhiều CLB, mô hình bảo tồn, phát huy DSVHPVT trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã có được sự quan tâm thấu đáo từ hệ thống chính trị để phát triển toàn diện, hiệu quả. Đây là kết quả của những định hướng, đường lối đúng đắn ngay từ đầu nhiệm kỳ 2020-2025, bởi trong Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị (cũ) nhiệm kỳ 2020-2025 đều xác định nhiệm vụ giữ gìn, phát huy giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống.

Nghị quyết đại hội Đảng bộ của các địa phương cũng đều xem công tác này là một nhiệm vụ quan trọng, phải thực hiện không chậm trễ. Nhờ vậy, nhiều CLB văn hóa văn nghệ dân gian hoạt động hiệu quả; số lượng DSVHPVT quốc gia tăng mạnh, từ 4 di sản thời điểm trước năm 2020, đến 18 di sản tính đến cuối tháng 9/2025; toàn tỉnh có 27 nghệ nhân được Chủ tịch nước phong tặng nghệ nhân ưu tú. Đặc biệt, tại kỳ họp thứ 11, HĐND tỉnh Quảng Bình (cũ) khóa XVIII đã thông qua Nghị quyết số 58/2023/NQ-HĐND về quy định chế độ hỗ trợ đối với nghệ nhân trong lĩnh vực DSVHPVT và chế độ đãi ngộ cho vận động viên thành tích cao.

Giữ gìn bản sắc văn hóa vùng dân tộc thiểu số

Một nỗ lực khác rất cần ghi nhận của tỉnh Quảng Trị trong thời gian qua là gìn giữ và phát huy DSVHPVT của đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS). Nhiệm kỳ 2020-2025, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh Quảng Bình (cũ) ban hành Nghị quyết số 08-NQ/TU, ngày 10/6/2022 về phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH), giữ gìn bản sắc văn hóa, an ninh trật tự vùng đồng bào DTTS, biên giới và miền núi tỉnh giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030.

Một trong những mục tiêu tổng quát mà nghị quyết hướng đến là giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc đi đôi với xóa bỏ hủ tục. Việc triển khai hiệu quả dự án 6 “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các DTTS gắn với phát triển du lịch” trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I (từ năm 2021-2025) đã đánh dấu bước đột phá quan trọng trong nhiệm vụ nhiều thách thức này.

Ngay sau khi sáp nhập, Tỉnh ủy Quảng Trị đã ban hành Kế hoạch số 06-KH/TU, ngày 29/7/2025 về triển khai thực hiện Kết luận số 156-KL/TW, ngày 21/5/2025 của Bộ Chính trị  tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và Kết luận số 76-KL/TW của Bộ Chính trị khóa XII về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW. Các nghị quyết này đều nhấn mạnh công tác bảo tồn và phát huy các giá trị VHPVT trên địa bàn tỉnh.

Bà Hồ Thị Con, Chủ nhiệm CLB Văn hóa dân gian dân tộc Bru-Vân Kiều, xã Trường Sơn cho biết, CLB ra mắt năm 2023 với sự hỗ trợ tích cực từ dự án 6 đã mang đến một diện mạo mới cho công tác bảo tồn, phát huy DSVHPVT nơi đây. Không chỉ lễ hội trỉa lúa (DSVHPVT quốc gia), mà nhiều nét văn hóa đặc sắc của đồng bào, từ trang phục, ẩm thực cho đến âm nhạc truyền thống... cũng được quan tâm gìn giữ và trao truyền ngay tại cộng đồng.

Còn theo nghệ nhân ưu tú Kray Sức (xã Tà Rụt) những nỗ lực thời gian qua của cấp ủy, chính quyền các cấp trong việc bảo tồn di sản văn hóa đặc sắc của đồng bào Pa Kô, trong đó có dự án 6 rất đáng ghi nhận. Ông mong muốn, thời gian tới, cần tiếp tục quan tâm nhiều hơn đến công tác tập huấn, bồi dưỡng và bổ sung thêm các nhạc cụ, trang phục truyền thống…

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Mai Xuân Thành, dự án 6 đã góp phần quan trọng trong bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào DTTS gắn với phát triển du lịch, qua đó, tác động tích cực trong việc phát triển KT-XH cho các địa phương nói chung và các đối tượng thụ hưởng nói riêng.

Nhiều hoạt động hiệu quả đã được triển khai, như: Khảo sát, kiểm kê, sưu tầm, tư liệu hóa DSVH truyền thống của đồng bào DTTS; bảo tồn lễ hội truyền thống tại các địa phương, khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ; tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, truyền dạy văn hóa PVT…

Bước vào kỷ nguyên mới, bên cạnh tiếp tục gìn giữ hiệu quả các DSVHPVT, nhiệm vụ cấp thiết đặt ra hiện nay chính là sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố: Bảo tồn-phát huy-sáng tạo-hội nhập.

Trong đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi số, nhất là trong số hóa tư liệu di sản, xây dựng cơ sở dữ liệu trực tuyến…; đồng thời, gắn bảo tồn với phát triển du lịch và kinh tế sáng tạo. Bên cạnh đó, việc chú trọng công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho thế hệ trẻ cũng là nhiệm vụ không thể lơ là. Đây chính là những mục tiêu cần triển khai thực hiện trong nhiệm kỳ tới để các DSVH tiếp tục trường tồn.

Mai Nhân

 

Nguồn: https://baoquangtri.vn/van-hoa/202510/di-san-van-hoa-san-sang-trong-ky-nguyen-sang-tao-ca652c8/