Mặn mà hạt muối Tam Đồng

Ngay từ sáng sớm, diêm dân thôn Tam Đồng (xã Thái Thụy) ra đồng sản xuất muối.

Bám trụ với nghề

Chúng tôi xuống thăm ruộng muối ở thôn Tam Đồng, một trong những vùng làm muối có từ hàng trăm năm của miền quê biển. Bà Bùi Thị Đoàn đang dùng cào để dồn muối kết tinh lại thành từng đống vừa trò chuyện với chúng tôi: Từ hằng trăm năm trước, cư dân ven biển đã tận dụng nguồn nước biển để làm muối. Muốn có được hạt muối “sinh ra” từ nước biển thì độ mặn phải cao. Nhưng thay vì phải phụ thuộc vào độ mặn của nước biển, diêm dân Tam Đồng đã khắc phục theo cách rất riêng là phơi cát để tăng độ mặn. Diêm dân sẽ dẫn nước biển theo mương đến tận ruộng, sau đó tát nước lấy đầy các mương nhỏ xen kẽ trong các ruộng cát “giống”, đồng thời cho nước vào đầy bể chứa. Từ bể chứa, nước sẽ tự thẩm thấu vào các luống cát “giống” mà người ta vãi ra trên các luống cát. Cuối mỗi ngày, bà con sẽ gom cát phơi lại đem lọc cùng nước biển, sau đó để lắng, trước khi đem phơi thành muối.

Ông Vũ Đức Liễn (80 tuổi) vẫn cần mẫn lao động trên cánh đồng muối.

Ông Vũ Đức Liễn chia sẻ: Nghề làm muối ở Tam Đồng bao đời nay đã trải qua nhiều thăng trầm, có những lúc chát đắng vì giá muối bèo bọt, nhưng diêm dân nơi đây vẫn luôn giữ lấy nghề, bán mặt cho đồng muối, bán lưng cho trời. Bà con vẫn lưu truyền câu nói: “Đời ông cho chí đời cha/Có một đống cát xe ra, xe vào” để nói về sự cơ cực của nghề làm muối. Ngày trước chưa có xe đạp, phải đi bộ rao bán muối. Có hôm trời nắng như đổ lửa, sức nóng từ mặt đường bốc lên hầm hập, nắng từ trên trời dội xuống, hai thúng muối đè nặng trên vai, ngất xỉu là bình thường. Nghề làm muối cực nhọc, vất vả, “đổ mồ hôi, sôi nước mắt” nhưng lại là nghề mưu sinh chính của những người lao động ở thôn Tam Đồng. Những diêm dân từ 60 - 80 tuổi đến nay vẫn cần mẫn trên những cánh đồng để phơi cát, làm muối. Đây không chỉ là sinh kế mà còn là cách gìn giữ giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề.

Múc nước biển vào bể lắng là một trong những công đoạn làm muối truyền thống tại thôn Tam Đồng.

Trải qua bao thăng trầm, những người cao tuổi thôn Tam Đồng (xã Thái Thụy) vẫn lao động duy trì nghề làm muối.

Mặn mòi hạt muối của diêm dân thôn Tam Đồng (xã Thái Thụy).

“Mở đường” cho muối Tam Đồng vươn xa

Phủ thờ Bà chúa Muối tại thôn Tam Đồng (xã Thái Thụy).

Nghề muối Tam Đồng phát triển gắn với du lịch văn hóa tâm linh, gắn với câu chuyện Bà Chúa Muối. Theo truyền thuyết và ghi chép dân gian, Bà Chúa Muối chính là Tam phi Nguyễn Thị Nguyệt Ảnh, vợ của vua Trần Anh Tông. Bà là người có công bảo tồn phát triển nghề muối tại vùng đất này và được người dân tôn kính, phụng thờ là Phúc thần của làng Tam Đồng - vị thần mang lại phúc lộc, sự bình an và thịnh vượng cho người dân. Hằng năm, cứ đến ngày 14/4 âm lịch, dân làng lại tổ chức lễ hội Bà Chúa Muối. Trong dịp lễ hội tại thôn Tam Đồng ngày nay, các lễ vật dâng lên Bà chúa Muối không thể thiếu, đó là muối - sản phẩm gắn với tuổi thơ của Bà Chúa Muối vẫn được truyền thuyết lưu lại. Những gói muối Tam Đồng rắn đanh, ánh màu ngũ sắc được đóng thành những gói nhỏ, xếp trên đĩa thờ như bày mâm ngũ quả để dâng lên bà chúa. Việc công nhận nghề làm muối ở Tam Đồng là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc của địa phương mà còn góp phần quan trọng vào việc bảo tồn và phát triển làng nghề.

HTX Đại Đồng (xã Thái Thụy) liên kết với một số doanh nghiệp tổ chức sản xuất tiêu thụ muối cho diêm dân

Sản phẩm muối ở Tam Đồng được làm theo phương pháp truyền thống của miền Bắc đó là thẩm thấu nước mặn qua cát nên muối giữ được nhiều vitamin và khoáng chất, có nồng độ muối nhạt (17 - 20%) và hơn 60 nguyên tố vi lượng có lợi cho sức khỏe con người, có thể làm thuốc chữa bệnh vì có đủ thành phần 12 loại muối mô. Với diêm dân nơi đây, muối không chỉ đơn thuần là gia vị, muối còn là lộc, là nơi gửi gắm những mong ước về một năm mới mặn nồng, ấm no. Muối bây giờ được cho vào các túi nhỏ màu đỏ đẹp mắt, càng thêm ý nghĩa cầu cho một năm với nhiều điều may mắn. Những túi muối mang đến cho người bán niềm vui về một năm bán buôn phát đạt, cũng là nơi người mua gửi gắm nhiều mong ước.

Muối của diêm dân thôn Tam Đồng hiện nay được sản xuất đa dạng hóa sản phẩm tiêu thụ trong và ngoài tỉnh.

Ông Nguyễn Trọng Bằng, Giám đốc HTX Đại Đồng (xã Thái Thụy) cho biết: Đến nay diện tích sản xuất muối đã được quy hoạch 50 ha, thôn Tam Đồng còn 60 hộ dân duy trì sản xuất muối với diện tích 8 ha. Sản lượng muối đạt từ 400 - 500 tấn/năm. Để “mở đường” cho hạt muối Tam Đồng vươn xa, HTX tập trung cải tạo, nâng cấp hạ tầng đồng muối; ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, chế biến muối, tăng năng suất tối thiểu 30% các sản phẩm muối đặc thù để phối hợp, phát triển với du lịch tâm linh lễ hội Phủ Bà Chúa Muối; liên kết với một số doanh nghiệp mở rộng sản xuất muối cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh. Đến nay, HTX liên kết sản xuất 4 sản phẩm chính như: Muối tâm linh với giá bán từ 800.000 - 1.000.000 đồng/lọ 4 lạng; muối rang xay từ 18.000 - 20.000 đồng/lọ 4 lạng; muối gia vị 25.000 - 30.000 đồng/lọ 4 lạng; muối ngâm chân giá 150.000 đồng/lọ 3 lạng.

Giữa nhịp sống hiện đại, những cánh đồng muối Tam Đồng vẫn trắng lóa dưới nắng. Từ hạt muối quê hương, Tam Đồng đang mở hướng đi mới: kết nối di sản với du lịch tâm linh, biến nghề muối truyền thống thành sản phẩm văn hóa đặc sắc, góp phần phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Mạnh Thắng

Nguồn: https://baohungyen.vn/man-ma-hat-muoi-tam-dong-3186774.html