Hành lang pháp lý về bảo tồn loại hình di sản này ngày càng minh bạch, góp phần không nhỏ trong hành trình tôn vinh các giá trị ký ức đặc biệt.
Kho tàng vô giá
Lưu giữ hàng chục sắc phong của các đời vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức và Thành Thái cùng nhiều thư tịch Hán Nôm, tranh vẽ, di bút và sách cổ, nhà thờ tộc Nguyễn Tường (Hội An) là điểm đến ấn tượng của nhiều du khách. Ông Đặng Hưng Tùng, con rể trong gia đình, đồng thời cũng là người hướng dẫn tham quan tại điểm di tích cho biết, các sắc phong được gia đình gìn giữ qua nhiều đời như vật báu.
Nếu các sắc phong ở gia đình tộc Nguyễn Tường cho thấy truyền thống hiếu học khoa bảng thì hàng trăm sắc phong khác tại các đình, chùa, miếu cho thấy sự phong phú trong văn hóa truyền thống phố Hội.
Ông Nguyễn Chí Trung - nguyên Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An, cũng là nhà nghiên cứu sử học, đồng thời là chủ biên các tập sách về di sản Hán Nôm tại Hội An cho biết, hiện nay, Hội An đã thu thập, sao chụp được hơn 2.000 trang tài liệu gốc, hơn 4.500 trang tư liệu bản sao, 500 bản rập thác bản văn bia, 800 bản in mộc bản, 63 sắc phong… Đây là nguồn di sản tư liệu khá đồ sộ, góp phần nhận diện, làm sáng tỏ thêm giá trị lịch sử - văn hóa nổi bật toàn cầu của Hội An.
Rộng hơn, các điều tra trước đây của Trung tâm Quản lý di tích và danh thắng Quảng Nam (cũ) cho thấy khối lượng di sản Hán - Nôm tại Quảng Nam (cũ) rất giàu có với hơn 450 văn bia, 1.200 sắc phong, 6.000 hoành phi, liễn đối. Bên cạnh di sản tư liệu Hán Nôm, xứ Quảng còn là nơi sở hữu hàng trăm bi ký, văn bia Chăm - được xem là di sản tư liệu lâu đời nhất của xứ Quảng.
Trong khi đó, bên cạnh hệ thống ma nhai tại Ngũ Hành Sơn được công nhận là Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương, thành phố Đà Nẵng (cũ) cũng là nơi sở hữu số lượng lớn các sắc phong, thư tịch cổ. Năm 2021, Bảo tàng Đà Nẵng đã tiến hành số hóa ban đầu hơn 300 sắc phong tại các đình làng, từng bước thực hiện công tác kiểm kê, bảo tồn các di sản tư liệu dân gian này.
Cơ hội cho di sản tư liệu
Từ ngày 1/7/2025, Luật Di sản văn hóa sửa đổi có hiệu lực. Về di sản tư liệu, luật này bổ sung các quy định về việc bảo quản, phục chế và quản lý dữ liệu, đồng thời nâng cao vai trò của chuyển đổi số trong việc quản lý, bảo vệ di sản.
Điểm đáng chú ý là luật không còn bó hẹp di sản tư liệu trong các không gian cộng đồng mà mở rộng sang tư liệu đang lưu giữ trong dòng họ, tôn giáo, cá nhân. Việc bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới mở ra cơ hội cho các tư liệu quý mà nhiều dòng họ đang gìn giữ.
Đối với vùng đất hội tụ số lượng lớn di sản Hán Nôm, thư tịch cổ, bia ký cũng như hệ thống tư liệu đô thị, tư liệu cảng biển, tài liệu về đô thị hóa... như Đà Nẵng thì việc có hành lang pháp lý trong bảo tồn di sản tư liệu được xem là cơ hội vàng.
Tuy nhiên, theo các nhà văn hóa, xứ Quảng là một trong những địa phương chịu thiên tai khốc liệt của miền Trung. Từ lũ lụt, ẩm mốc, nắng nóng cực đoan đều là những tác nhân gây ảnh hưởng không nhỏ đến các loại hình di sản tư liệu. Do vậy, sau khi tiến hành kiểm kê các loại hình của di sản tư liệu, việc tìm kiếm phương pháp bảo quản hợp lý là điều cần được đặt ra.
Luật Di sản văn hóa sửa đổi đặt số hóa ở vị trí trọng tâm, trong đó, đối với di sản tư liệu, yêu cầu số hóa, cập nhật, sao lưu trên hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia phục vụ hoạt động quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị trên môi trường điện tử theo quy định. Hiện tại, Đà Nẵng tập trung triển khai công tác số hóa di sản tư liệu vào các di sản vật thể và phi vật thể, đặc biệt là các tài liệu Hán Nôm và di sản ma nhai Ngũ Hành Sơn.
Mới đây, nhân dịp kỷ niệm 26 năm Đô thị cổ Hội An được UNESCO công nhận Di sản Văn hóa thế giới (4/12), Trung tâm Bảo tồn di sản Hội An tổ chức triển lãm di sản tư liệu mang tên “Nét chạm thời gian”. Triển lãm giới thiệu hình ảnh các thác bản văn bia tiêu biểu từ hệ thống đình, chùa, miếu, hội quán, nhà thờ tộc… tại Hội An, nhằm giúp người xem, du khách khám phá, tìm hiểu về giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của di sản tư liệu văn bia nói riêng cũng như chiều sâu di sản Đô thị cổ Hội An nói chung.
Nguồn: https://baodanang.vn/mo-canh-cua-bao-ton-di-san-tu-lieu-3314849.html
Bình luận (0)