Mở ra không gian phát triển mới cho ngành dừa

BDK - Việc sáp nhập 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long mở ra cơ hội hình thành “siêu vùng nguyên liệu dừa” phát triển hệ sinh thái kinh tế dừa. Trong cuộc phỏng vấn mới đây, Tiến sĩ, chuyên gia kinh tế Trần Hữu Hiệp - Phó chủ tịch Hiệp hội Du lịch đồng bằng sông Cửu Long phân tích sâu góc độ quy hoạch, đầu tư, phát triển vùng và nêu những đề xuất đột phá.

Vận chuyển dừa nguyên liệu tại xã Bình Thành, huyện Giồng Trôm. Ảnh: Diệu Hiền

* Thưa Tiến sĩ, khi sáp nhập các tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long, tùy vào đặc thù từng địa phương, có nên quy hoạch lại ngành dừa cho phù hợp với bối cảnh mới?

- Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp: Việc sáp nhập 3 tỉnh tạo nên một thực thể hành chính - kinh tế mới, với quy mô đủ lớn để xây dựng các chiến lược phát triển tầm vùng, thay vì chỉ dừng lại ở cấp tỉnh. Đặc biệt, vị thế tỉnh mới không chỉ phát huy thế mạnh của kinh tế nông nghiệp, một “vương quốc trái cây” mà còn mở phát triển du lịch xanh và kinh tế biển. Trong đó, ngành dừa là lợi thế đặc trưng của các địa phương như Bến Tre, Trà Vinh cần được quy hoạch lại theo cách tiếp cận hệ sinh thái kinh tế dừa tích hợp, hiện đại và bền vững.

Hiện nay, 3 tỉnh Bến Tre, Trà Vinh và Vĩnh Long chiếm trên 80% diện tích dừa cả nước, riêng Bến Tre đã có hơn 78.000ha và là địa phương dẫn đầu cả nước về sản lượng và giá trị xuất khẩu sản phẩm từ dừa. Trà Vinh đang mở rộng vùng trồng hơn 25.000ha, còn Vĩnh Long có vai trò cầu nối về hạ tầng, logistics và tiềm năng công nghiệp chế biến.

Với tiềm năng này, việc tái định vị ngành dừa không chỉ là phân bổ lại vùng nguyên liệu mà là tái cấu trúc toàn chuỗi giá trị dừa theo mô hình khép kín. Từ phát triển nông nghiệp công nghệ cao gắn với tiêu chuẩn hữu cơ, bền vững, đến xây dựng các trung tâm nghiên cứu giống, R&D, nâng cao chất lượng sản phẩm đầu vào. Đồng thời, đầu tư các khu công nghiệp chế biến sâu theo hướng kinh tế tuần hoàn, phát triển thương hiệu quốc gia cho ngành dừa Việt Nam và mở rộng xuất khẩu.

Điều quan trọng là quy hoạch lại ngành dừa không thể cục bộ theo từng địa phương, mà phải tích hợp theo vùng, phân vai theo thế mạnh, gắn với các chiến lược chuyển đổi số, logistics thông minh và thị trường toàn cầu. Đây chính là cơ hội để dừa không chỉ là cây trồng nông nghiệp mà trở thành trụ cột kinh tế xanh của vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Nông dân Nguyễn Văn Tòng, ấp An Thuận, xã An Bình Tây (Ba Tri) chuyển đổi trồng lúa sang trồng dừa để thích ứng biến đổi khí hậu. Ảnh: Đất Việt

* Việc quy hoạch phân vùng chức năng như giao cho Bến Tre -  Trà Vinh là vùng nguyên liệu và nghiên cứu khoa học công nghệ về dừa, còn Vĩnh Long là trung tâm chế biến sâu và công nghiệp dừa, có phù hợp?

- Điều này hoàn toàn phù hợp. Bến Tre và Trà Vinh có điều kiện tự nhiên lý tưởng để phát triển dừa nguyên liệu theo hướng hữu cơ, quy mô lớn, đồng thời đã có hệ sinh thái doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân gắn bó lâu dài với cây dừa. Đây là nơi phù hợp và có nhiều lợi thế để xây dựng và phát triển các vùng chuyên canh tập trung, đồng thời hình thành trung tâm nghiên cứu giống dừa, chuyển giao kỹ thuật, đào tạo nhân lực phục vụ cả vùng.

Vĩnh Long với lợi thế về vị trí địa lý, kết nối hạ tầng, nguồn nhân lực và chính sách thu hút đầu tư, có thể trở thành trung tâm công nghiệp chế biến dừa và các nông sản liên quan. Việc bố trí các khu công nghiệp chuyên biệt cho nông sản, kết nối vùng nguyên liệu qua giao thông thủy - bộ hiện hữu, sẽ tiết kiệm chi phí logistics, giảm tổn thất sau thu hoạch và nâng cao sức cạnh tranh sản phẩm dừa.

Phân vùng chức năng theo hướng “mỗi địa phương làm tốt nhất phần việc của mình” sẽ hình thành chuỗi liên kết giá trị dừa bền vững, tránh dàn trải đầu tư, đồng thời tăng hiệu quả quản lý vùng sau sáp nhập.

* Tiến sĩ đánh giá thế nào về khả năng hình thành “Thành phố Dừa” sau khi sáp nhập? Nên đặt tại địa phương nào?

-  “Thành phố Dừa” nên được hình dung là một mô hình phát triển không gian kinh tế tổng hợp, hội tụ đầy đủ các yếu tố công nghiệp, dịch vụ, nông nghiệp công nghệ cao và du lịch. Đây không phải là một đô thị hành chính đơn thuần mà là một trung tâm phát triển vùng gắn với bản sắc ngành nghề đặc trưng ngành dừa.

Không cần thiết phải đặt cố định tại một tỉnh cụ thể, mà có thể quy hoạch cụm đô thị - công nghiệp - du lịch dừa trải dài theo trục Bến Tre, Mỏ Cày; Vũng Liêm, Mang Thít và Cầu Kè, Châu Thành (Trà Vinh hiện nay). Tại đây, có thể phát triển đồng thời các chức năng: trung tâm logistics và công nghiệp chế biến sâu đặt tại Vĩnh Long, nơi có hạ tầng thuận lợi và khả năng thu hút đầu tư cao; trung tâm nghiên cứu, bảo tồn và phát triển giống dừa bản địa ở Trà Vinh, nơi có điều kiện phù hợp và nhu cầu khoa học ứng dụng thực tiễn; và không gian đô thị sinh thái - du lịch trải nghiệm ngành dừa tại Bến Tre, nơi đã có thương hiệu vững vàng với “Lễ hội Dừa”, làng nghề, ẩm thực truyền thống và sản phẩm OCOP từ dừa.

Mô hình “Thành phố Dừa” còn phải gắn chặt với chiến lược xây dựng nông thôn xanh - văn minh - đáng sống. Đây là nơi mà nông nghiệp sạch, dịch vụ thông minh và đời sống nông dân phát triển đồng bộ. Phát triển kinh tế dừa trong mô hình này cần đặt trọng tâm vào nâng cao giá trị gia tăng thông qua du lịch dừa.

* Tiến sĩ có thể nói rõ hơn về vai trò của du lịch trong chiến lược phát triển ngành dừa?

- Du lịch dừa chính là một “nguồn tài nguyên mềm” ít được chú ý nhưng tiềm năng rất lớn để tăng trưởng kinh tế vùng. Bến Tre là địa phương đi đầu trong mô hình du lịch dừa với các kỳ Festival dừa, các hoạt động trải nghiệm thực tế như: làm kẹo dừa, chế tác mỹ nghệ từ gáo dừa, thăm vườn dừa hữu cơ, uống nước dừa ngay tại chỗ và ở homestay giữa rừng dừa. Các giá trị văn hóa, ẩm thực, cảnh quan từ cây dừa đang tạo sức hút mạnh mẽ cho dòng khách du lịch tìm kiếm trải nghiệm bản địa, sinh thái và cộng đồng. Trà Vinh gần đây cũng phát huy tốt các giá trị từ cây dừa qua các sản phẩm OCOP và du lịch, tổ chức các hoạt động lễ hội đặc thù như Festival dừa sáp Trà Vinh thu hút du khách.

Nếu “Thành phố Dừa” được hình thành, nên tích hợp các sản phẩm du lịch dừa thành một chuỗi trải nghiệm liên tỉnh, chẳng hạn như: Trà Vinh - tham quan vùng giống dừa, nghiên cứu và bảo tồn; Vĩnh Long - trải nghiệm công nghiệp chế biến dừa và sản phẩm sáng tạo; và Bến Tre - không gian du lịch văn hóa - sinh thái gắn với lễ hội, làng nghề, ẩm thực từ dừa.

Du lịch dừa không chỉ góp phần tăng giá trị sản phẩm, nâng thu nhập cho người dân, mà còn là một công cụ bảo tồn sinh thái, giữ gìn bản sắc văn hóa nông thôn và thúc đẩy kinh tế nông nghiệp phát triển bền vững. Cần có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào loại hình du lịch tích hợp này, hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp - du lịch và thúc đẩy chuyển đổi số trong xúc tiến, kết nối du lịch vùng.

* Trân trọng cảm ơn Tiến sĩ!

Đất Việt (thực hiện)

Nguồn: https://baodongkhoi.vn/mo-ra-khong-gian-phat-trien-moi-cho-nganh-dua-23062025-a148577.html